عید دی خوشیاں، عید دے رنگ، وڈی عید دی وڈی خوشیاں، سب دے سنگ

لکھت:اختر سردار چودھری

حضرت شیخ عبدالقادر جیلانی ؒ فرماندے نیں، عید ایہناںدی نہیں جنہاں نے عمدہ لباس نال اپنے آپ نں زیب تن کیتا، بلکے حقیقتاً عید تے ایہناں دی اے جیہڑے خدا دی وعید تے پکڑ توں ڈر گئے ۔ عید ایہناں دی نہیں جنہاں نے بوہت ساریاں خوشبوواں لائیاں عید تے ایہناں دی اے جنہاں نے اپنے گناہواں توں توبہ کیتی تے ایس اُتے قائم رہے۔ خوشیاں منان لئی سب دا اپنا اپنا طریقہ کار ہوندا اے۔ اسیں ویکھنے آں پوری دنیا وچ ہر دین مذہب دا کوئی نا کوئی مذہبی تہوار ہوندا اے۔ مثال دے طور تے کرسمس ڈے، ہندو ہولی تے دیوالی، پارسی نو روز وغیرہ تقریباً سارے ایہہ تہوار خوشی لئی مناندے نیں۔ مسلماناں دی عید دیگر مذہباں تے قوماں دے تہواراں توں بالکل وکھری حیثیت رکھدی اے۔ جویں کہ وڈی عید، بکرا عید، عید قربان تے عیدالاضحی، ایہہ سارے ناں ایس بابرکت تے عظیم عمل نال جڑے نیں جیہڑے حضرت ابراہیم ؑ توں منسوب اے۔
عیداں دے ایہناں دناں لئی کجھ مخصوص عبادتاں نیں، کجھ آداب تے عادات وی مختص نیں، جنہاں وچوں کجھ ایہہ نیں سب توں پہلے تے ایس دن سویرے جلدی اُٹھنا چاہیدا اے تے سب توں پہلے غسل کر کے نویں کپڑے پانے چاہیدے نیں۔ یاد رکھو عید ہر گز لباس جدید دا ناں نہیں، عید تے عمل مزید دا ناں اے۔ اللہ دی شکر گزاری دا ناں اے۔ دوجیاں نوں اپنی خوشی وچ شامل کرن دا ناں اے۔ایس دن خوشبو لانی چاہیدی اے۔ ایس توں بعد مسجد ول تکبیرات (اَللہ اَکبَر، اَللہ اَکبَر، لَااِلٰہَ اِلَّا اللہْ وَاللہْ اَکبَر، اَللہْ اَکبَر، ولِلّٰہِ الحَمدْترجمہ: اللہ سب توں وڈا اے، اللہ سب توں وڈا اے، اللہ دے سوا کوئی عبادت دے لائق نہیں تے اللہ سب توں وڈا اے، اللہ سب توں وڈا اے، تے ساری تعریفاں اللہ لئی ای نیں۔ پڑھدے ہوئے اک راہ توں جانا چاہیدا اے تے دوجے توں آنا چاہیدا اے۔ واپس آ کے زیادہ ویلا فیملی نوں دیو، عید دے دناں وچ عزیز و اقارب تے قریبی رشتہ داراں نال ملاقاتاں کرو۔ اک دوجے نوں تحفے دیو، کھان پین دا خصوصی اہتمام کرن وچ وی کوئی حرج نہیں۔ کھانا کھان توں یاد آیا۔ خاتون خانہ نوں وی عید منان دا حق اے۔ کھانا پکان وچ ایہناں دی مدد کرو۔ ایس نال باہمی محبت و الفت پیدا ہوندی اے جیہڑی پائیدار

تعلقات نوں جنم دیندی اے۔
ہر ورہے ایہہ شکایت ایہناں دی طرفوں کیتی جاندی اے تے مناسب ای کیتی جاندی اے کہ عید ایہناں لئی ڈبل ڈیوٹی لے کے آندی اے۔ ایہناں دا کم ودھ جاندا اے۔ شادی شدہ خواتین دا کہنا اے کہ ساڈی کاہے دی عید ہوندی اے، عید تے مرداں تے بالاں دی ہوندی اے۔ اسیں تے سارا دن باورچی خانے وچ لنگھا دینیاں واں ۔ دوجے پاسے مرداں دا کہنا اے کہ اصل عید تے عورتاں دی ہوندی اے، ساری کمائی شاپنگ اُتے لگ جاندی اے ایہناں نوں ای میک اپ تے دیگر بنن سنورن دا سامان خرید کے دتا جاندا اے اسیں تے اک کپڑے دے جوڑے وچ سارا دن لنگھا دینے آں۔ وغیرہ پر حقیقت ایہہ وے کہ وڈی عید دے موقعے تے خواتین دی عید تے نہ ہون دے برابر ہوندی اے کیوں جے ایہناں دا سارا سارا دن عید دے حوالے نال مزے مزے دے کھانے بنان وچ ای لنگھ جاندا اے۔
ایہہ سچ اے کہ عید تے بالا دی ہوندی اے، نویں کپڑے، نویاں جتیاں، عیدی تے ایہناں سب توں ودھ کے سارا دن کھیڈن دی آزادی، اکثر بالاں دی عید انج دی ہوندی اے۔ بچپن لنگھ جائے تے عید دیاں خوشیاں وی گھٹ ہو جاندیاں نیں پر کیہ ایہہ سچ اے کہ سب بچیاں دی عید انج دی ہوندی اے۔ اک پاسے خوشیاں ہون تے دوجے پاسے ماتم وی ہوندا اے۔ بوہت سارے بال یتیم ہوندے نیں۔ ایہناں وچوں اک کثیر تعداد یتیم خانیاں وچ پلن والے بالاں دی اے۔ جنہاں نوں عید اُتے وی اپنے ماں پیو دا قرب نصیب نہیں ہو سکدا ایہہ کرب اوہ ای جان سکدا اے جس اُتے ایہہ حالات لنگھ رہے ہون۔ تاں تے آقا کریم صلی اللہ علیہ وسلم عید اُتے اک یتیم بال نوں اپنے گھر لے آندے اینوں اپنی خوشیاں وچ شامل کردے، سانوں ایس سنت رسول صلی اللہ علیہ وسلم نوں پورا کرنا چاہیدا اے۔ بوہت سارے بال انج دے ہوندے نیں جنہاں نوں حادثے ماں یا پیو توں دور کردے نیں۔
انج ای کجھ بچے جیل وچ ہوندے نیں، بالاں توں علاوہ جنہاں نوں مان پیو دا سایہ نصیب ہوندا سر اُتے کوئی بوجھ نہیں ہوندا اسیں آکھ سکنے آں ایہناں دی عید ہوندی اے۔ دوجا طبقہ جیہڑا سب توں زیادہ عید دی خوشیاں نوں انجوائے کردا اے اوہ طالب علم نیں۔ طالب علم اپنے اپنے دوستاں نال ملدے نیں۔ سیر سپاٹے، گپ شپ، ہلا گلہ، موج مستی، اک دوجے دے گھر جانا تے ہر گھر وچ ایہناں نوں خوشیاں منان دی آزادی۔ عید دے ایہہ ای کجھ دن ہوندے نیں جدوں سارے غریب وی پیٹ بھر کے کھانا کھاندے نیں اوہ گوشت نال نہیںتے ملک عزیز وچ انج دے گھراں دی اکثریت اے جتھے پورا پورا سال گوشت نہیں پکدا۔ ایہناں کجھ دناں وچ اوہ تھوڑی چنگی حالت دے کپڑے پا لیندے نیں تے ایہناں نوں احساس ہوندا اے کہ اسیں وی اللہ دے بندے آں۔
ہر عید اُتے ارباں، کھرباں، روپئے دا کاروبار ہوندا اے ایہہ سارا کاروبار غریب بندیاں دے نال ہوندا اے۔ ایہہ عید دا دن جیہڑا صرف مسلماناں نوں نصیب ہویا اے۔ ایس وچ ساریاں دی خوشیاں دا خیال رکھیا جاندا اے۔ تسیں منڈی چلے جائو اوتھے زیادہ تر غریب ہوندے نیں جیہڑے سارا سال جانور پالدے نیں تاں جے کجھ پیسے کما سکن بالاں لئی کپڑے جتیاں لے سکن، منڈی توں شروع ہو کے کھلاں تے ہڈیاں دی فروخت تیکر کاروباری زنجیر بن دی اے۔ اسیں مذہب اسلام دے پیروکار آں عید قربان دے گوشت وچ غریباں دا باقاعدہ حصہ رکھیا گیا اے تاں جے دوجیاں دی مدد دا احساس پیدا ہوئے۔ سانوں قربانی دے جانور وچوں اک تہائی گوشت توں زیادہ گوشت رکھن دی اجازت نہیں۔ اک تہائی توں قرابت داری پوری ہوندی اے تے اک تہائی نال خالصتاً اللہ دی رضا لئی غریباں وچ ونڈیا جاندا اے۔ایس دن قصائی لوکاں دی عید ہوندی اے جس طرح نکی عید اُتے نائیاں دی عید ہوندی اے۔ تسیں ویکھیا ایہہ طبقہ وی غریب بندیاں اُتے مشتمل ہوندا اے۔ ایہناں وچوں تے کجھ انج دے وی ہوندے نیں جیہڑے موسمی قصائی بن جاندے نیں تے دیہاڑی لا کے اپنے بچیاں لئی عید دیاں خوشیاں لئی کمائی کردے نیں۔ اصل عید دا مقصد ای دوجیاں نوں خوشیاں وچ شامل کرنا اے۔
ساڈے ملک دے اکثر سیاست دان ایہناں دناں نوں اپنے آبائی حلقے وچ واپس آ جاندے نیں تے عید دے ایہناں دناں اپنے حلقے دے لوکاں دے نال لنگھاندے نیں۔ کجھ سیاست دان ملک توں باہر جا کے عید لنگھاندے نیں۔ ایہناں نوں انج نہیں کرنا چاہیدا۔ بلکے ایہناں دناں نوں اپنے حلقے دے لوکاں نال مل کے ایہناں دے مسئلے حل کرن اُتے ایہہ دن صرف کرنے چاہیدے نیں۔ عوام نوں وی چاہیدا اے کہ جیہڑے لیڈر خوشیاں دے ایہہ لمحات ایہناں دے نال نہیں لنگھا سکدا اینوں منتخب ای نہ کرن۔غریب طبقے دا کہنا اے کہ عید تے ایہناں دی ہوندی اے جنہاں دے کول پیسہ ہوئے، مال و دولت ہوئے، غریبا وچ ایہہ احساس محرومی صرف تے صرف اسلام دے احکامات اُتے عمل نہ کرن پاروں پیدا ہوئی اے۔ ساڈا مذہب اسلام سب توں زیادہ معاشرتی تے سماجی فلاح، مساوات تے رواداری دا درس دیندا تے سانوں پابند کردا اے کہ اسیں بے سہارا بندیاں دا سہارا بنن۔
دوجے انسان اصل وچ اللہ دا کنبہ نیں۔ نبی کریم صلی اللہ علیہ و سلم نے فرمایا، مخلوق اللہ دی عیال اے تے اللہ تعالیٰ نوں سب توں زیادہ محبوب اے جیہڑا ایس دے عیال نال محبت کرے۔ ایسے طرح آپ صلی اللہ علیہ و سلم نے فرمایا ، خدا دی قسم اوہ مومن نہیں، جیہڑا آپ پیٹ بھر کے کھانا کھائے تے ایس دا گوانڈھی ایس دے پہلو وچ بھک نال پاسے بدلے۔ عید دے موقعے اُتے خوشی اک دوجے توں مل کے ای حاصل ہوندی اے۔ ایہہ دوجے کوئی ہور نہیں، سانوں نہ صرف اپنی خوشیاں وچ دوجیاں نوں شریک کرنا چاہیدا اے بلکے عید دیاں خوشیاں نوں دوبالا کرن لئی عید دے ایہہ پرمسرت لمحے یتیم خانیاں وچ پرورش پاندے بالاں، ہسپتالاں وچ زیر علاج مریضاں، اولڈ ہائوس وچ رہن والے بزرگاں، وغیرہ دے نال ایہہ دن لنگھانے چاہیدے نیں۔ جے ایہناں تھاواں تیکر جانا ممکن نہ ہوئے تے سانوں ہسپتالاں وچ زیر علاج مریضاں، اولڈ ہائوس وچ رہندے بزرگاں، وغیرہ دے نال لنگھانے چاہیدے نیں۔جے ایہناں تھاواں تیکر جانا ممکن نہ ہوئے تے سانوں اپنے آلے دوالے ویکھنا چاہیدا اے۔ ساڈے دوالے اج وی انج دے سینکڑے تے ہزاراں یتیم بال موجود نیں ۔ انج دے بڈھے ساڈے خاندان وچ موجود ہو سکدے نیں جنہاں دا پرسان حال کوئی نہ ہوئے۔ سانوں ایہناں دا سہارا بنن دی لوڑ اے۔
ساڈے گوانڈھ وچ محلے وچ کجھ غریب گھر ہو سکدے نیں سانوں ایہناں نوں وی اپنی عید دیاں خوشیاں وچ شامل کرن دی لوڑ اے۔ اسلام دے احکام ہون دے باوجود ایہناں ساریاں گلاں نوں جانن دے باوجود ساڈے وچوں اکثریت ایہناں اُتے عمل نہیں کردے۔ ایہہ کوئی معمولی گل نہیں۔ اصل وچ ایس دی ساڈی تربیت نہیں کیتی گئی، انج دا ماحول تشکیل نہیں دتا گیا، ایہہ ماحول اسیں ای تشکیل دینا اے۔ ہن اسیں عید نوں لنگھان دا طریقہ کار اپنی خواہشاں نوں مدنظر رکھ کے طے کرنا شروع کر دتا اے بلکے اپنی ضروریات دے مطابق ڈھال لیا اے۔ ایہناں تہواراں دا مقصد تے مطلب سانوں اللہ دے حقاں دے نال نال حقوق العباد ول راغب کردا اے۔ پر اسیں حقوق العباد نوں اک رسم سمجھ لیا اے۔ اج کل ٹیکسٹ میسج دا رواج ٹُر پیا اے۔ ہن اسیں اپنے پیاریاں نوں مسیج وٹس ایپ تے سوشل میڈیا اُتے مبارک باد دینے آں۔ ایسے طرح سانوں ایہناں خوشی دے لمحیاں وچ اللہ دے کنبے نوں شامل کرن دی ہدایت دتی گئی اے تے سانوں وی چاہیدا اے کہ اسیں اپنی عید دیاں خوشیاں وچ مخلوق خدا نوں وی شامل کریے۔
اسیں عید دے دناں نوں چھٹیاں سمجھ کے انجوائے کرنے آں۔ اسیں ایہناں دناں دے شرعی مقصداں نوں بھلدے جا رہے آں ایہہ ای وجہ اے کہ معاشرے وچ بہتری نہیں آ رہی۔ پورا معاشرہ عدم تحفظ تے تنہائی دا شکار ہو چکیا اے۔ ساڈے دل پتھر دے ہوندے جا رہے نیں، اسیں بے حس ہوندے جا رہے آں، اسیں نہ صرف شرعی احکامات نوں بھلدے جا رہے آں بلکے غریباں تے مسکیناں دا ساڈی ذات اُتے جیہڑا حق اے اینوں وی فراموش کر چکے آں۔ سانوں ایہناں دناں دے منان لئی ایہناں دی روح نوں سمجھنا ہوئے گا۔ ایس دی روح ایہہ وے کہ سانوں ایہہ ویکھنا چاہیدا اے کہ کسے غریب دا گھر عید دیاں خوشیاں توں محروم نہ رہن پائے۔ ایسے سوچ دے نال اسیں قربانی دی سنت ابراہیمی ادا کریے تاں ای اسیں انج دی قربانی کر سکنے آں جیہڑی حقیقتاً قربانی ہوئے گی۔