اکو جیہا تعلیم دا نظام

لکھت:خالد مسعود خان

پچھلے دناں دے اخبارات نیٹ تے کھول کے پڑھ رہیا سی تے ایہناں اخباراں وچ اک ای دن دے اخبار وچ دو خبران سن۔ ایہ اک ای معاملے بارے دو خبراں سن تے میں ایہناں نوں پڑھ کے باقاعدہ کنفیوژ آں۔ دوہاں وچوں کہڑی خبر ٹھیک اے تے کہڑی غلط؟ کہڑی سچی تے کہڑی جھوٹی؟ کجھ سمجھ نہیں آ رہیا کہ کہدے تے اعتبار کراں؟ اک خبر وزیراعلیٰ پنجاب دی زیر صدارت ہون والے اجلاس بارے سی جہدے وچ سکولاں وچ پنجویں کلاس تک دی تعلیم اردو وچ کرن دی منظوری سی تے انگریزی نوں بطور مضمون پڑھان دی سفارش دا ذکر سی۔ ایہ جناب عثمان بزدار دی کاوش تے محنت دا ثمر اے کہ ہن پنجاب وچ سکولاں دا ذریعہ تعلیم اردو ہووے گا تے انگریزی صرف اک مضمون دی حیثیت نال پڑھائی جاوے گی۔ انج تاں بطور مضمون وی ایہدی Reputationیعنی شہرت ساکھ یاں نیک نامی خاصی داغدار اے کہ ساڈے انگریزی نال تعلقات ماشا اللہ خاصے خراب نیں۔دوجی خبر وفاقی وزیر تعلیم شفقت محمود دے حوالے نال سی کہ اوہناں نے فرمایا سی کہ ملک وچ یکساں نصاب تعلیم رائج کر دتا جاوے گا۔ یعنی پہلی کلاس توں پنجویں کلاس تک دے بچے ہن اکو جیہا نصاب پڑھن گے۔ میںایہناں دوہاں خبراں پاروں کنفیوژ آں تے بھلا کیوں نہ ہوواں؟ پنجاب دے وزیراعلیٰ جناب عثمان بزدار دا ایہ فیصلہ کہ کلاس پنجم تک دا سارا نصاب اردو وچ ہونا چاہیدا اے ایہناں دے ذاتی حوالے نال بہت ای مناسب فیصلہ اے۔ بھلا ایہناں توں ودھ کون کر سکدا اے؟ بارتھی دے پرائمری سکول دے بچے اردو وچ پڑھ کے بڑی مشکل پاس ہوندے نیں تے فیر باقی ساری تعلیم وچ جتھے جتھے انگریزی دا ٹانگا لگدا اے رو دھو کے گیٹ تھرو گائیڈز تے درسی ماڈل ٹیسٹ پیپرز ٹائپ امدادی کتب دے طفیل بڑی مشکل پاس ہوندے نیں۔ ایہنا ں نوں اندازہ اے کہ بے شمار بچے ایسے کمبخت انگریزی دے طفل فیل ہو کے یاں خوفزدہ ہو کے تعلیم نوں خیرباد کہہ دیندے نیں۔ ایس میٹنگ توں پہلاں اک انگریزی محاورے ( Put yourself in someone’s shoes یعنی اپنے آپ نوں کسے دوجے دی تھاں تے رکھ کے سوچنا) دے مطابق جدوں عثمان بزدار صاحب نے اپنے آپ نوں پرائمری دے کسے بچے دی تھاں رکھ کے سوچیا تے ایہناں نوں انگریزی وچ سارے نصاب دا سوچ کے ای پسینہ آ گیا۔ ایہ پسینہ آنا وی صرف محاوراً تے احتراماً لکھیا اے نہیں تاں معاملہ ایس توں وی ودھ خراب سی۔سو جناب عثمان بزدار نے پنجاب بھر دے سکولاں وچ پہلی کلاس توں پنجویں کلاس تک آئندہ لئی ذریعہ تعلیم تے سارا نصاب اردو وچ کرن دی منظوری دے دتی اے (حالاں جے پنجاب دے سرکاری پرائمری سکولاں وچ ہن وی ذریعہ تعلیم تے نصاب اردو وچ ای اے ) ہن اگلے ورھے توں (خبر دے مطابق) پنجویں جماعت تک بچے سوائے انگریزی دے باقی سارے مضامین اردو وچ پڑھن گے۔ انج تاں انگریزی مضمون دا وی کوئی مناسب حل کڈھدے ہوئیاں ایہنوں وی اردو وچ ٹرانسلیٹ کر لیا جانا چاہیدا اے جیویں کہ ساڈے اک دوست کے بی خان نے کیتا سی۔ بہاؤ الدین زکریا یونیورسٹی توں ایم اے انگریزی کرن دے بعد سرکاری نوکری ملن توں پہلاں موصوف کجھ عرصہ راولپنڈی دے اک پرائیویٹ گرلز کالج وچ انگریزی پڑھاندے رہے ایسے دور وچ اک واری میں تے منیر چودھری مری جاندیاں ہوئیاں راولپنڈی وچ کے بی خان نال ملے تے اوہ اپنی انگریزی دانی دیاں ڈینگیں مارن لگ گیا۔ ایسے دوران اوہ کہن لگا: میں کالج دا سب توں پاپولر انگریزی ٹیچر آں میں کُڑیاں نوں انگریزی وی اردو وچ پڑھانا آں۔ میرا خیال اے ایس بچ جان والے واحد انگریزی مضمون وچ ہور آسانی پیدا کرن لئی کے بی خان دی ماہرانہ تے تجربہ کارانہ مشاورت نال ایہ مسئلہ وی حل کر لیا جاوے تے بالاں نوں بہت آسانی ہووے گی۔ دوجے پاسے جناب شفقت محمود دا فرمانا اے کہ پورے ملک وچ یکساں نصاب نافذ کر دتا جاوے گا۔ ہن اصل مسئلہ ایہ اے کہ تعلیم صوبائی معاملہ اے نہ کہ وفاقی، اٹھارہویں ترمیم دے بعد تعلیم دا سارا معاملہ صوبیاں دے سپرد ہو چکیا اے ایس لئی میں ایہ سمجھن توں قاصر آں کہ وفاقی وزیر دے بیان دی عملی طور تے کیہ حیثیت اے؟ دوجی گل ایہ کہ مینوں ایس گل تے رتی برابر اعتبار نہیں کہ پاکستان وچ پرائمری تک اکو جیہا نصاب نافذ العمل ہو سکدا اے۔ ایہ سارے انگریزی سکول تے ایہناں سکولاں وچ وی دوچار Chainsتے مشتمل مافیا کتھے جاوے گا؟ ایہ مافیا ایناں طاقتور تے خودسر اے کہ اوہناں نے سپریم کورٹ ولوں فیساں گھٹ کرن دے حکم نوں وی اک عرصے تک ہوا وچ اُڈائے رکھیا۔ بمشکل ایس حکم تے عمل ہویا تے اوہ وی سال بھر لئی۔ اگلے ورھے سکولاں نے دوبارہ اپنی فیس وچ وادھا کر دتا تے ایس وادھے وچ پچھلے ورھے سپریم کورٹ دے حکم تے گھٹ کیتی جان والی فیس نوں بقایا جات دی مد وچ وصول کر لیا۔ ہن ایہ مہنگے سکول جہناں دی ساری اہمیت ای ایس انگریزی ذریعہ تعلیم دے سر اُتے اے۔ اِکو جیہا نصاب دا حکم کیویں قبول کراں گے تے جے انج ہو جاوے (جو قیامت تک ممکن نہیں پر میں صرف فرض کر رہیا آں) تے ایہناں نوں عثمان بزدار صاحب والے اردو نصاب دے مطابق تعلیم دین لئی کہڑا پاگل پندرہ ویہہ ہزار روپے ماہانہ فیس دیوے گا؟پرائمری تک دے سرکاری سکولاں دی حد تک تے چلو من لینے آں کہ اوتھے اردو نصاب لاگو کر دتا جاوے گا تے اوتھے پنجاب ٹیکسٹ بورڈ دی کتاباں پڑھائی جان گیاں حالاں جے مینوں پنجاب حکومت دی کارکردگی تے صلاحیتاں تے ٹکے دااعتبار نہیں پرمیں ایہناں دا ایہ دعویٰ ایس لئی سچ من رہیا آں کہ پنجاب دے سرکاری پرائمری سکولاں وچ پہلاں ای سارے مضامین اردو وچ پڑھائے جا رہے نیں ایس لئی میں جناب عثمان بزدار دے ایس فیصلے تے اعتبار کر رہیا آں کہ آئندہ توں پنجاب دے سکولاں (سرکاری) وچ پنجویں جماعت تک ذریعہ تعلیم تے نصاب اردو وچ ہووے گا۔ پر سوال ایہ اے کہ گلی محلے وچ کھیڈن والے انگریزی میڈیم سکولاں توں قطع نظر وڈے وڈے نامور انگریزی سکولاں دا کیہ بنے گا؟ کیہ عثمان بزدار صاحب اپنا اردو نصاب اوتھے لاگو کروا پان گے؟ ایہدا جواب میرے حساب نال تے صاف صاف نہیں وچ اے۔ ایہ مافیا عثمان بزدار صاحب توں صرف تگڑا نہیں سگوں بہت زیادہ تگڑا اے۔ اوہناں نے تعلیمی نتائج دے حساب نال سرکاری سکولاں نوں بری طرح مات دے دتی اے تے ساری بیورو کریسی تے مقتدر حلقیاں دے بچے ایہناں انگریزی سکولاں وچ پڑھدے نیں تے ایہناں وچوں کوئی بندہ اپنے بچے عثمان بزدار دے اردو نصاب والے سکولاں وچ پڑھان تے قطعاً تیارنہیں سگوں مینوں گمان اے کہ تونسہ توں لہور جان دے بعد خود عثمان بزدر دے بچے ہن بارتھی دے پرائمری سکول وچ اردو نصاب والی تعلیم ول ویکھنا وی پسند نہیں کرن گے۔اک پاکستان دا خوا بڑا خوبصورت اے پر گھٹ توں گھٹ عثمان بزدار تے شفقت محمود ورگے لوک اک پاکستان نہیں بنا سکدے کہ خود عثمان بزدار تے شفقت محمود اک جہے نظام تعلیم تے نصاب تعلیم دی پیداوار نہیں۔ ایس ادھا تیتر ادھا بٹیر دے چکر وچ نہ اسیں اپنے ملک وچ بہترین تعلیم تے تعلیمی اداریاں دا بندوبست کر سکے نیں تے نہ ای اسیں اپنے بالاں نوں بیرون ملک چنگے تعلیمی اداریاں وچ داخلے لئی درکار قابلیت دے معیار دے مطابق رہن دینا اے۔ اُتوں اک پاکستان دا کھوکھلا دعویٰ ساڈی جان دے در اُتے اے ایس ادھا تیتر ادھا بٹیر دے چکر وچ نہ اسیں اپنے ملک وچ بہترین تعلیم تے تعلیمی اداریاں دا بندوبست کر سکے نیں تے نہ ای اسیں اپنے بالاں نوں بیرون ملک چنگے تعلیمی اداریاں وچ داخلے لئی درکار قابلیت دے معیار دے مطابق رہن دینا اے۔ اُتوں اک پاکستان دا کھوکھلا دعویٰ ساڈی جان دے در اُتے اے۔