دشمن مرے تے خوشی نہ کریئے

لکھت:ڈاکٹر صغر صدف

صوفی مٹی دی خوشبو نوں وسیلہ بنا کے کائنات دے رازاں تے دکھاں نال جڑت قائم کردا اے۔ پیراں تھلے موجود مٹی ایس دا دنیا نال پہلا تعارف اے۔ اوہ پہلے ایس دی زبان، مزاج تے تاثیر توں آشنائی حاصل کردا، فیر ایس نال کلام کردا، ایس باہمی رابطے دے دوران اینوں مدفن، خزانیاں تیکر رسائی عطا کیتی جاندی اے۔ اوہ خزانے جیہڑے پوری کائنات وچ ودھے ہوندے نیں۔ صوفی ہوا وچ اُڑن تے مصنوعی رنگ اپنان دی بجائے زمین دے لوکاں نوں گلے لاندا اے۔ ایہناں دی عادات، رویے، دشمنیاں، دوستیاں، حرص تے خواہشاں دا مطالعہ کر کے ایہناں دی خلاقی تربیت لئی سوچدا اے۔انج جدوں اوہ اپنے آلے دوالے دے واقعیاں نوں احساسات نال جوڑ کے گل کردا اے تے ایس وچ منطقی تے آفاقی رنگ سما جاندا اے۔ صوفی جُڑ توں کل ول سفر کردا اے تے پورے زمانے نوں نال کے کے ٹردا اے۔ ایس دی حیاتی دا ہر محلمہ اک مقصدیت نال جڑیا ہویا اے۔ حتیٰ کہ ایس دی اکھ وی خیر دے دیئے بالدی ، حوصلہ دیندی تے امید دیندی اے اوہ انسانی قدراں دا صرف پرچارک نہیں بلکے طاقتور علامت اے۔ ایس دے ہر قول تے ہر فعل وچ کوئی نہ کوئی سبق مشتہر ہوندا اے۔ انج سماج وچ خیر دی ترویج لئی ایہناں سارے صوفیاء دا کردار خصوصی اہمیت دا حامل رہیا اے۔ جنہاں نے اپنے رویئے تے کلام نال معاشرے وچ انسانی تے اخلاقی قدراں نوں انج پکا کیتا کہ اوہ پہلے کلچر تے فیر عادات دا روپ اختیار کر گئیاں۔ اک انج دے ویلے وچ جدوں کالج تے یونیورسٹیاں سن نہ میڈیا، زیادہ لوک پڑھنا لکھنا نہیں جان دے سن، ایس ویلے صوفی معاشرے دا روحانی تے اخلاقی معلم سی تے حیاتی بوہت چنگی سی۔ لوک جیہڑے کلام سن دے اینوں حفظ کر لیندے بلکے روح وچ سمو لیندے تے ہولی ہولی اوہ ایہناں دے وجود وچ سرایت کر جاندا۔ ایہناں دا دل اینوں اصول بنا کے لاگو کردا تے پابندی نوں رضا وچ شامل کر دیندا۔
ہر ورہے ست ذوالحج نوں عظیم صوفی شاعر تے ولی میاں محمد بخش دا عرس منعقد کیتا جاندا اے۔ ایس ورہے 29 جولائی نوں ایہناں دا 177 ویں عرس منایا گیا۔ میاں محمد بخش ؒ دے کلام دا نمایاں پہلو ایس دا اخلاقی رنگ اے۔ صرف سیف الملوک وچ انج دے سینکڑے شعر موجود نیں جیہڑے ضرب المثل دا درجہ اختیار کر چکے نیں۔ لوک ایہناں توں حیاتی لنگھان دا سلیقہ اخذ کردے نیں۔ دُکھ دی دھپ وچ ایہناں نوں چھاں بنا لیندے نیں تے ازمائشاں وچ ایہناں توں تدبیر دا گُر سکھدے نیں۔ جس دور وچ میاں محمد بخش نے لوکاں نوں ایہہ تعلیم دتی کہ ’’دشمن مرے تے خوشی نہ کریئے سجناں وی مر جانا‘‘ تے اینوں پڑھن والے صرف سنن تے لطف اندوز ہون تیکر محدود نہیں سن بلکے ایس دے معنی نال جڑے ہوئے سن تے ایہناں نوں خبر سی کہ جے دشمن دی بربادی اُتے خوش ہوواں گے یا کسے نوں تکلیف اپڑواں گے تے کل سانوں وی ایہہ جھیلنا پئے سکدا اے۔ جدوں رسمی تعلیم عام ہوئی تے فیر صوفیا دی تعلیمات ساڈے توں دور کر دتی گئی، اک مصنوعی تعلیمی ڈھانچہ اگے آ گیا جیہڑا نوکریاں تے مہیا کر رہیا سی پر چنگے انسان نہیں بنا رہیا سی، زمینی دانش نال جڑت پیدا نہیں کر رہیا سی، لوک رٹا لا کے وڈے عہدیاں اُتے اپڑ گئے سن پر ایہناں وچ انسانیت گھٹ رہ گئی سی، اوہ تنگ نظری دا شکار ہوندے گئے، نسلاں، قوماں تیکر نہ رہے بلکے ذات پات تے فرقے بازی دا شکار ہو کے سکڑن لگے۔ اج ایہہ عالم اے کہ ہر بندا اک وکھرا مدرسہ تے ضابطہ فکر بن چکیا اے جس دے اپنے اصول تے تشریح اے۔ اپنی سوچ دے برعکس نظریات دے حامل لوک اینوں گوارا نہیں۔ نویں نسل دی اخلاقی تربیت تے معاشرتی توازن لئی صوفیا دے کلام نوں نصاب دا حصہ بنانا بوہت ضروری اے۔ وفاقی وزیر تعلیم شفقت محمود آ وی مادری زباناں تے صوفیاء نال خاص لگائو رکھدے نیں۔ ایہناں دے دور وچ ایہہ امید کیتی جا سکدی اے کہ اوہ معاشرے وچ امن تے رواداری دی ترویج لئی صوفیا دے کلام نوں نصاب دا حصہ بنان گے۔ صوفی مذاہباں دی اصل روح انسانیت تے خدمت خلق نوں شعار بناندا اے تے ایہو عمل مشاعرے دی بقاء لئی لازمی اے۔ نہیں تے ہر آن والا دن بنیاد پرستی تے رجعت پسندی دے حوالے نال شدت پسندی دا مظہر بن دا جاندا اے۔ میاں محمد بخش دی شاعری دا کمال ایہناں دے اخلاقی تے انسانی قدراں دی ترویج کرن والے اوہ اشعار نیں جیہڑے دلاں وچ وسعت تے فکر وچ روشنی کردے نیں۔ ایہناں دا مخاطب کل عالم دے انسان نیں۔ مندرجہ ذیل شعر دنیا دی بے ثباتی، محنت دی عظمت، سماجی رویاں وچ شائستگی تے احترام آدمیت دا مظہر نیں۔ دعا وچ وی ذات نہیں کل خدائی شامل اے۔
اول حمد ثناء الٰہی جو مالک ہَر ہَر دا
اُس دا نام چنارن والا کسے میدان نہ ہَردا
بال چراغ عشق دا میرا روشن کر دے سیناں
دل دے دیوے دی رُوشنائی جاوے وچ زمیناں
ویری دی کر ادب تواضع اپنی بھو گوائیے
کجھ وساہ نہ سَاہ دا مان کہیا پھر کرناں
جس جثے نوں چَھنڈ چَھنڈ رکھن خاک اندر ونج دھرناں
کنڈے سخت گلاباں والے دوروں ویکھ نہ ڈریئے
چہباں جھلئے، رَت چوائیے جھول پھُلیں تدھ بھرئیے
رحمت دا مینہ پا خدایا باغ سُکا کر ہریا
بوٹا آس امید مری دا کردے میوے بھریا