پنجاب تے بیرونی حملہ آور

لکھت:سیف علی اعوان

ہندوستان زمین تے انسان دے آؤن والے دن توں آباد ملک اے۔ اک روایت پاروں حضرت آدم علیہ السلام سری لنکا دیاں پہاڑیاں تے اُترے سن اوتھے اوہناں دے قدم ہن وی لگے ہوئے نیں جہناں دی لوک زیارت کرن جاندے نیں ایس طرح پہلی انسانی بستی وی ہندوستان وچ بنی۔ موہنجوداڑو تے ہڑپہ (ساہیوال) تقریباً پنج یاں چھ ہزار سال پرانے شہر سمجھدار تے سیانے لوکاں دے وسائے ہوئے اج وی ثابت ہوندے نیں۔ پنجاب دی دھرتی پہلے دن توں ای سونا پیدا کرن والی اے ایس لئی ایہہ دھرتی ہندوستان دا وی دل اے پر ایس دھرتی مصیبتاں تے مشکلاں وی بڑیاں ویکھیاں نیں کیوں جے باہروں تے غیرکاشت زمین دے واسی بھکھ مردے جدوں وی ہندوستان تے حملہ کردے سی تے پہلا پیر پنجاب وچ ای رکھدے سی معلوم تریخ وچ سب توں پہلاں آریا قوم ایشیا دے وچکار چوں اٹھی تے سندھ دریا ٹپ کے پنجاب اپڑی پہاڑاں تے ٹھنڈے خطے دے ایہہ لوک سوائے لڑن بھڑن تے شکار کرن دے ہور کوئی کم نہیں سن جان دے ایس لئی اوہ ایتھوں دے امن پسند تے واہی بیجی کرن والیاں قوماں دراوڑ‘ بھیل تے گونڈ وغیرہ نوں ماردے کٹ دے پورب ول دھک چھڈیا تے ایتھے قابض ہو گئے۔ فیر تاں راہ ای کھل گیا سکندر یونانی یونان توں ٹریا تے ہندوستان دی دولت دے قصے سن کے پنجاب اپڑیا‘ ایتھوں دے وسن والے اپنی ہمت تے طاقت مطابق اپنی دھرتی دی راکھی کردے رہے جہدی وڈی مثال راجہ پورس اے جہڑا آخر تک سکندر دے مقابلے تے لڑدا رہیا ایتھوں دے وسنیک پورس نالوں وی بہادر سن جہناں پورس دی شکست توں بعد وی جنگلاں وچ چھاپہ مار جنگ جاری رکھی تے آخر سکندر دی فوج نے ستلج دے کنڈھے تے اگے ودھن توں انکاری ہو کے واپسی دا اعلان کر دتا۔
اسلام دی آمد توں بعد سلطان محمود غزنوی پہاڑاں توں لتھا تے جہاد دا نعرہ مار کے پنجاب نوں لٹ مار کے تباہ کردا سومنات تیکر جا اپڑیا تریخ وچ ایہہ کِتے وی نہیں لکھیا ہویا کہ سلطان دے ہتھ تے کنے قبیلے یاں بندے مسلمان ہوئے ایس مگروں غوری آئے جہناں دلّی تے اپنے غلاماں دی بادشاہت قائم کر دتی تے راجہ آنندپال دی شکست توں بعد پنجاب دے حکمران ہمیشہ واسطے بدیسی ہو گئے۔ امیر تیمور سراں دے مینار بناؤندا آیا تے اپنے حکمران سادات خاندان بنا گیا۔ منگول فتنہ اٹھیا تے دلّی تائیں تباہی دے نشان چھڈ گیا۔ خلجی‘ تغلق‘ لودھی سارے باہر دے حکمران سن بابر مغل آیا تے ایتھے پکا ای بہہ گیا جو اوہنوں اپنے بھائیاں تے بزرگاں پچھاں مڑن ای نہ دتا حالاں کہ مردے دم تک اوہ وی ثمرقند تے بخارا نوں یاد کردا رہیا۔ بابر دے پوترے جلال الدین اکبر دے دور وچ انگریز تجارت واسطے آؤن لگ پئے ایسے دوران ای پنجاب دی دھرتی تے گورونانک جی دا جنم ہویا جہناں سکھ مذہب دی نینہہ رکھی اوہناں دا مذہب غریب جٹاں وچ بڑا مقبول ہویا جہڑے ہندو ساہوکاراں دے ہتھوں ذلیل ہو رہے سن۔ گوروجی دی صاف تے سدھی پنجابی زبان وچ تحید تے ذات پات دے خلاف اسلام توں متاثر تبلیغ غریب ہندوؤاں تے بڑی اثرانداز ہوئی تے اوہ دھڑا دھڑ اوہناں دا مذہب قبول کرن لگ پئے۔ چھیتی ای سکھ پنجاب وچ کافی وادھے وچ ہو گئے اکبر بادشاہ دے پڑپوترے عالمگیر دے عہد تائیں سکھ کافی تکڑے تے لڑن مرن والے جتھے دی شکل اپنا چکے سی‘ عالمگیر بادشاہ دے مرن توں بعد مغلاں دی بادشاہی کافی کمزور پے گئی تے اک پاسیوں انگریز تے دوجے پاسیوں پہاڑاں توں اترن والے قبیلے سلطنت نوں تباہ کر چھڈیا سب توں بھیڑی حالت پنجاب دی سی جتھے کدی نادرشاہ تے کدی احمد شاہ ابدالی دا حملہ کدی مرہٹے تے کدی سکھ لٹن لگ پیندے۔ پنجاب دے واسیاں دا جیون حرام ہو گیا رہی سہی جہڑی کمی سی اوہ اوس صدی وچ دو کال پئے تے اوہناں کڈھ چھڈی۔ لوکیں واہی بیجی تے وپار چھڈ کے ملک دیاں دوجیاں تھاواں تے جا وسے پراں والے اڈ گئے تے بے پراں دا اللہ بیلی کر گئے ایہہ کجھ ویکھ کے بابا بلھے شاہ نے آکھیا سی
جدوں اپنی اپنی پے گئی
دھی ماں نوں لٹ کے لے گئی
در کھلا حشر عذاب دا
برا حال ہویا پنجاب دا
پنجاب دے واسی باہر دے حکمراناں نوں پہلے وی لٹدے رہندے سی پر ہن تاں اک دن احمد شاہ ابدالی مالیہ وصول کرن آ دھمکیا سی تے دوجے دن سکھاں دی کسے سل دا سردار راکھی دے ناں تے پیداوار دا پنجواں حصہ منگن آ جاندا سی۔ مغلاں تے ترک حاکماں وی گھٹ نہ کیتی لہور دے گورنر خواجہ عبداللہ خان خزانہ بھرن واسطے جو ہنیر مچایا تے اکھان مشہور ہو گیا۔ حکومت نواب عبداللہ‘ نہ رہی چکی نہ رہیا چلھا۔ اٹھارویں صدی تائیں پنجاب نکے نکے ٹوٹیاں وچ ونڈیا گیا پنج دوآبیاں وچوں چار سکھاں دے قبضے وچ آ گئے کدے گکھڑ تے ٹوانے تے کدے وڑائچ چیمے چٹھے تے باجوے کدے افغان کدے راجپوت کدے سیال تے کدے بلوچ حاکم بن بیٹھے۔ ٹوٹے ٹوٹے پنجاب نوں رنجیت سنگھ بڑی سمجھ تے عقل نال اکٹھا کیتا جد تائیں اوہ جیوندا رہیا کسے احمد شاہ یاں نادرشاہ دی جرأت نہ پئی کہ اوہ پنجاب تے چڑھائی کرن۔
پنجاب نوں جوڑن واسطے رنجیت سنگھ ہر طریقہ ورتیا تے کسے مذہب دھرم دا کوئی ویروا نہ رکھیا سکھ سرداراں کولوں جہڑے علاقے لئے اوہناں وچ ہریانہ‘ جلال پور‘ اسلام گڑھ‘ بجوات‘ چونیاں‘ راولپنڈی‘ سری گوبند پور‘ امرتسر‘ ہندو راجباہ توں کانگڑھ‘ جنڈیالہ‘ کٹھوعہ‘ نورپور تے کوٹلہ‘ مسلمان سرداراں توں خوشاب‘ ساہیوال‘ جھنگ‘ قصور تے پشاور‘ ملتان تے اوہدے آسے پاسے دے غلام کابل دی حکومت توں کھوہ کے اک وڈے پنجاب دی حکومت بنائی۔ کابل دے وزیر فتح خان نے اٹک دا قلعہ حاصل کرن لئی حملہ کیتا تے رنجیت سنگھ اوہنوں شکست دتی جہڑی کہ پنجابیاں ولوں باہر دے حملہ کرن والیاں نوں پہلی شکست سی۔ رنجیت سنگھ انگریز دی فوج ویکھ کے سمجھ گیا تے اوہنے پورب دے لڑاکیاں نوں اپنی فوج نوں تربیت دین واسطے ملازم رکھیا تے انج اوہدی فوج جہڑی کہ لہور تے حملہ کرن ویلے صرف اٹھ ہزار غیرتربیت سپاہیاں تے ہے سی اوہدے مرن ویلے 29 ہزار 6 سو پیدل سپاہی چار گھڑ سوار دستے تے طاقتور توپ خانہ تے مشتمل سی۔ رنجیت سنگھ دے مرن توں پچھے ایہو فوج پنجاب دی تباہی دا کارن بن گئی اوہدے توں پچھے بنن والے حاکم نکمے تے نااہل سن جہڑے کہ فوج نوں قابو نہ رکھ سکے تے حاکماں اپنی حکومت بچاؤن واسطے فوج نوں انگریز دی فوج نال ٹکرا دتا پنجابی فوج تے انگریزاں دی پہلی ٹکر فیروزپور توں ویہہ میل دور مدکی دے میدان وچ ہوئی جہدے وچ پنجابی کمانڈر اک سازش پاروں نس گئے فیر وی فوج بڑی بہادری نال لڑی پر فتح انگریزاں نوں ہوئی رنجیت سنگھ دے اک جرنیل شیرسنگھ نے چیلیانوالہ دے نیڑے انگریزاں نوں شکست دتی جہدے وچ انگریز فوج دے چھ ہزار سپاہی مارے گئے 23افسر سپاہیاں توں ہٹ کے سی جہڑے مارے گئے ایہہ شکست انگریزاں دے ودھے پیر نہ ڈک سکی تے اپنیاں دیاں سازشاں تے غداری نال انگریز لہور تے قابض ہو گئے تے ایس طرح اک واری فیر باہروں حملہ کرن والے پنجاب تے قابض ہو گئے۔ انگریزاں پنجاب تے اپنے روایتی طریقیاں نال کسے نوں جاگیردار تے کسے ذیلدار کسے نوں نواب تے کسے نوں خان بہادر تے کسے نوں رائے بہادر بنا کے بڑے آرام نال سو سال حکومت کیتی۔ انگریزاں توں آزادی حاصل کرن لئی اک وکھری جنگ لڑنی پئی جہدے وچ مسلمان‘ ہندو تے سکھ ساریاں قوماں شامل نیں پر آزادی دی ایہہ جنگ پنجاب دی ونڈ تے مکی۔ سکھاں تے مسلماناں وچ جہڑا مغل بادشاہواں دے وقت توں وَیر چلیا آ رہیا سی انگریزاں اوہنوں رج کے ورتیا۔ 1947ء وچ سکھاں دے ہتھوں مسلماناں دا قتلام تے جواب وچ مسلماناں دی مار دھاڑ نے دوہاں وچ ہمیش لئی لیک مار چھڈی۔ چڑھدے پاسے والے پنجاب تے لہندے پاسے والے پنجابی اپنے اپنے پنڈاں تے شہراں نوں یاد کر کے اج وی ٹھنڈے ساہ بھردے تے روندے نیں۔ 84 دے واقعے مگروں سکھاں نوں وی سمجھ آئی کہ ساڈے کولوں کڈی وڈی بھُل ہو گئی اے مسلمان تاں ساڈے بھرا سی جہڑے ساڈیاں مقدس تھاواں دی حفاظت کر رہے نیں تے کرتارپور دا راہ کھلن توں بعد پچھتاوے دی اگ ہور وی ترکھی ہوئی تے سکھ اج وی خالصتان دے سُفنے ویکھ رہے نیں تے اوہناں تے انگریزاں دے مگروں ہن ہندو حاکم نیں۔ ہندوواں دی مرضی توں بناں نہ کوئی سکھ وزیراعلیٰ بن سکدا اے تے گورنر دا تاں سوال ای چھڈو۔ سکھ چڑھدے پنجاب وچ وی دوجے درجے دے شہری تے اندراگاندھی دے قتل توں پچھے ہندو اوہناں نوں اوسے اکھ نال ویکھدے نیں جہڑی نال مسلماناں نوں‘ ہن کئی جرنیل سنگھ‘ کئی طوفان سنگھ‘ کئی بھگت سنگھ جمن گے تے اپنیاں قربانیاں تے سر توپاں توں وار کے شاید آزادی حاصل کرن گے۔ ایس لہندے پنجاب والیاں تے بھاویں انگریز دے سکھائے ہوئے حاکم تے جہناں وچ شاید پنجابی زبان بولن والا کوئی نہیں مڑ وی اک تاں مسلمانی دی سانجھ اے تے دوجی پنجابی ہون دی کدی نہ کدی پنجابی زبان وی سرکاری زبان بن جاوے۔ آس تے ہے۔