2019ء: اوہ خاص واقعے جہناں نوں بھلایا نہیں جا سکدا

لکھت:ڈاکٹر ثناء مدثربٹ

نویں ورھے دیاں نویاں خوشیاں منائیاں جا رہیاں نیں‘ نویں اسماناں نال اکھاں ملائیاں جا رہیاں نیں۔ سفر دا اک نواں سلسلہ بنانا اے‘ اوہ لمحے جہناں نوں اسیں نواں سمجھ رہے آں اللہ کرے کہ نویں موسماں دے نال آن کیوں جے ایہو اوہ لمحے ہوندے نیں جدوں انسان زندگی دے گزرن تے فنا ول ودھن دے احساس نوں بھُل کے لمحاتی سرشاری وچ محو ہو جاندا اے۔ نویں ورھے دی آمد نال جڑے ہور وی کئی فکری تے جذباتی رویے نیں‘ پچھلے ورھے دے کجھ اہم واقعات تے خبراں ایسے انتخابی رویے تے مشتمل نیں جو تہاڈے لئی اک اہم دستاویز دی حیثیت وی رکھدے نیں تے اسیں اوہناں نوں تہاڈے ریکارڈ تے لائبریری دی دستاویز لئی مختصراً دہرا رہے آں۔
عمران خان ٹوئٹر تے دنیا دی پنجویں بااثر شخصیت:
امریکہ دی اک بین الاقوامی سروے کمپنی دے مطابق 2019ء وچ ٹوئٹر دی سب توں بااثر شخصیت سعودی فرمانروا شاہ سلمان عبدالعزیز قرار پائے۔ امریکی صدر ڈونلڈ ٹرمپ دوجے نمبر تے پاکستان دے وزیراعظم عمران خان پنجویں بااثر شخصیت قرار پائے۔ امریکہ دے شہر نیویارک توں کم کرن والی نجی کمپنی بی سی ڈبلیو دے مطابق ایہ سروے اوہناں نے ٹوئٹر وچ موجود ایہناں رہنماواں دے اکائونٹس دی اشاعت دے ڈیٹا دی مدد نال جمع کیتا۔ شاہ سلمان نوں 2010ء وچ ٹوئٹر تے اوسطاً دو لکھ 31ہزار تک ری ٹوئٹ کیتا گیا جہدے توں اوہناں دی مقبولیت دا چنگی طرح اندازہ لایا جا سکدا اے۔
کرتارپور راہداری دا تریخی افتتاح:
پچھلے ورھے دا سب توں اہم تے تریخی اقدام ایہ ہویا کہ پاکستان نے گوردوارہ دربار صاحب کرتارپور دی نویں سریوں تعمیر تے بھارتی یاتریاں لئی تیار کیتی گئی راہداری دا افتتاح کر دتا تے کرتارپور سرحد کھول کے سکھاں دے دل خوشیاں نال بھر دتے۔ پاکستان وچ افتتاحی تقریب وچ بھارت دے پچھلے وزیراعظم منموہن سنگھ‘ نوجوت سنگھ سدھو تے اداکار سنی دیول سنے وڈی گنتی وچ سکھ یاتری شریک ہوئے۔ وزیراعظم عمران خان نے ایس موقعے تے امن و آشتی دے جذبات نال بھرواں تریخی خطاب کیتا جہنوں دنیا بھر وچ سراہیا گیا۔ وزیراعظم دا کہنا سی کہ اسیں انسانیت دی گل کرنے آں نفرتاں پھیلان دی گل نہیں کردے۔ ساڈے نبی پاکؐ ہوراں انسانیت دی گل کیتی۔ صوفیاء کرام نے انسانیت دی گل کیتی حضرت خواجہ معین الدین چشتی‘ حضرت نظام الدین اولیاء تے حضرت بابا فرید دے مزارات تے اج وی لوک جا کے پیار و محبت دا اظہار کردے نیں لیڈر ہمیشہ لوکاں نوں اکٹھا کردا اے نفرتاں پھیلا کے ووٹ حاصل نہیں کردا۔
انسانی ترقی‘ پاکستان ہور پچھے ٹر گیا:
پچھلے ورھے ہیومن ڈویلپمنٹ انڈیکس (ایچ ڈی آئی) دی نویں درجہ بندی وچ پاکستان ہور پچھے ٹر گیا 189 ملکاں وچ ایہدا نمبر 152 اے۔ چنتا جوگ گل ایہہ وے کہ پاکستان دی درجہ بندی جنوبی ایشیا دے سارے ملکاں وچ گھٹ اے۔ پاکستان دی بھارت تے بنگلہ دیش سنے دوجے ملکاں توں ایچ ڈی آئی 13فیصد اوسطاً گھٹ اے پاکستان نے 2000ء توں 2015ء تک دے عرصے وچ بہتری وکھائی سی پر ایہدے بعد ایہ عمل سست روی دا شکار ہو گیا۔ رپورٹ وچ دسیا گیا اے کہ پاکستان دی ایچ ڈی آئی ویلیو 2017ء وچ 0.558 دے مقابلے وچ 2018ء وچ 0.560 سی ایس طرح پاکستان 189 ملکاں دی درجہ بندی وچ 152 ویں نمبر تے اپڑ گیا تے اوہدی میڈیم ہیومن ڈویلپمنٹ کیٹگری وی ڈگ گئی۔ 2017ء وچ پاکستا ن دی پوزیشن 151 سی۔
پاکستانی خاتون انجینئر نے ماحول دوست انجن بنا دتا:
2019ء دی اک خاص گل ایہ وی رہی کہ پاکستانی خاتون انجینئر نے ہوائی جہاز دا ماحول دوست انجن بنا کے پاک وطن دا ناں روشن کر دتا۔ ایروسپیس انجینئر ڈاکٹر سارہ قریشی لندن وچ رہندیاں نیں جہناں نے ایرواسپیس ڈائنامک وچ ماسٹرز تے ایرواسپیس پوپلڑن وچ پی ایچ دی ڈگری حاصل کیتی۔
پرویزمشرف نوں بھارتی شہریت دی پیشکش:
2019ء وچ پچھلے آرمی چیف تے صدر پرویزمشرف دے خلاف اہم تے متنازعہ عدالتی فیصلہ سامنے آیا جہدے تے اپیل تے بحث و مباحثیاں دا سلسلہ جاری اے پر وکھری گل ایہ ہوئی کہ بھارت نے پرویزمشرف نوں اپنی شہریت دی پیش کش کر دتی۔ بھارتی شہرت دی پیش کش بی جے پی رہنما‘ راجیہ سبھا دے رکن تے پچھلے وزیر سپرامنیم سوامی نے نویں شہریت قنون دے تحت ترجیحی بنیاداں تے دتی۔ اوہناں نے ٹوئٹ کیتا کہ جے پرویزمشرف بھارتی شہریت لینا چاہن تے لے سکدے نیں۔ مشرف دا تعلق دریا گنج نال اے تے اوہناں نوں پاکستان وچ ظلم دا سامنا اے ایس لئی اوہ نویں قنون دے تحت بھارتی شہریت لے سکدے نیں جس طرح نال پاکستان دے پچھلے صدر نوں پریشان کیتا جا رہیا اے ایہدے بعد اسیں فاسٹ ٹریک دی بنیاد تے اوہناں نوں شہریت دے سکنے آں کیوں جے اوہ ایس ویلے پاکستان وچ استحصال دا سامنا کر رہے نیں۔ دوجے پاسے اقوام متحدہ نے پچھلے صدر پرویزمشرف نوں عدالت ولوں سزائے موت دی مخالفت کیتی۔ اقوام متحدہ دے ترجمان اسٹیفن ڈوجرک نے نیویارک وچ اقوام متحدہ دے ہیڈکوارٹرز وچ نیوز بریفنگ دوران آکھیا کہ اوہ سمجھدے نیں کہ ایہ کیس اپیل دے عمل وچ اے پر اقوام متحدہ سزائے موت دے خلاف اے۔
پاکستان دیاں ساحلی پٹیاں تے بلینکٹ آکٹوپس:
پچھلے ورھے پاکستان دی ساحلی پٹیاں تے پہلی واری بلینکٹ آکٹوپس دی موجودگی دا انکشاف ہویا۔ پاکستان دی ساحلی پٹیاں تے پہلی واری تن نایاب بلینکٹ آکٹوپس پائے گئے۔ بلینکٹ آکٹوپس عموماً دنیا دے گرم ترین علاقیاں تے ڈونگھے پانی وچ پائے جاندے نیں۔ ایس توں اڈ ایہ انکشاف وی ہویا کہ ماحولیاتی تبدیلی دے نتیجے وچ سمندراں وچ آکسیجن دی کمی پاروں سمندری حیات نوں ڈاڈھے خطرے لاحق نیں۔
دنیا بھر وچ قید پاکستانی:
دنیا دے وکھووکھ ملکاں دی جیلاں وچ دس ہزار توں ودھ پاکستانی قید موجود نیں۔ پچھلے ورھے سرکاری دستاویز وچ انکشاف کیتا گیا کہ تن ہزار توں ودھ پاکستانی قیدی سعودی عرب وچ نیں۔ موجودہ حکومت دے دور وچ دنیا بھر توں ساڑھے چار ہزار توں ودھ پاکستانی قیدی رہا ہوئے۔ دستیاب دستاویز دے مطابق اک ورھے وچ سعودی عرب نے 1594 تے یو اے ای نے 1873 پاکستانیاں نوں چھڈیا۔ اسلام آباد ہائیکورٹ وچ وزارت داخلہ نے سارے صوبیاں توں رپورٹاں لے کے عدالت وچ جمع کرائیاں جہناں وچ دسیاگیا کہ ملک بھر دیاں جیلاں وچ 57ہزار دی گنجائش دے باوجود 77ہزار قیدی رکھے گئے نیں۔
سوئٹزرلینڈ پاکستانیاں دے اکائونٹس دیاں تفصیلاں دین تے راضی:
2019ء دے آخری مہینے وچ سوئس حکومت پاکستان سنے 18 ملکاں نوں بینک اکائونٹس دیاں تفصیلاں دین تے تیار ہو گئی۔ معلومات دی فراہمی دا آغاز 2021ء توں شروع ہووے گا سوئس پارلیمنٹ نے ہور 18 ملکاں دے نال بینک ڈیٹا دے خودکار تبادلے دی منظوری وی دتی جہناں وچ البانیا‘ آذربائیجان‘ برونائی‘ ڈومینیکا‘ گھانا‘ قازقستان‘ لبنان‘ مکائو‘ مالدیپ‘ نائیجیریا‘ نیوئی‘ اومان‘ پاکستان‘ پیرو‘ ساموا‘ سینٹ مارٹن‘ ٹرینیڈاڈ‘ ٹوباگو تے وینواتو شامل نیں۔ ایس حوالے نال ترکی دا وی جائزہ لیا جا رہیا سی پر شام وچ اوہدی کاروائی پاروں ایہنوں ایس عمل وچ شامل نہیں کیتا گیا۔
نظام حیدرآباد کیس وچ چھ ملین پائونڈز ادا کرن دا حکم:
برطانوی عدالت ولوں پاکستان نوں کیس دے چھ ملین پائونڈ ادائیگی دا حکم دتا گیا۔ لندن ہائیکورٹ نے پاکستان نوں چھ ملین پائونڈز کیس دے قنونی خرچیاں دی مد وچ ادا کرن دا حکم دتا۔ نظام آف حیدرآباد دے وارثاں تے دوجیاں نے رقم دے حصول لئی عدالت نال رجوع کیتا سی۔
امریکی سفارتخانے دی گھر تک ویزا فراہمی:
2019ء دے آخر وچ پاکستان وچ موجود امریکی سفارتتخانے نے امریکی ویزے دی درخواست دین والے پاکستانی شہریاں نوں اوہناں دا پاسپورٹ گھر گھلن دے حوالے نال اک آپشنل ہوم ڈیلیوری سروس دی پیش کش کیتی جہدے تحت ست سو روپیے دی ادائیگی تے پاسپورٹ تے ویزا پاکستان وچ موجود کسے وی پتے تے ٹوریا جا سکے گا۔ ایس سروس جہنوں پریمیم ڈیلیوری دا ناں دتا گیا اے استعمال کرن دا طریقہ وی دسیا گیا تے آکھیا گیا کہ درخواست جمع کران دوران ایس آپشن نوں استعمال کیتا جا سکدا اے۔
انٹرنیٹ تے قابل اعتراض مواد:
پچھلے ورھے پاکستان ٹیلی کمیونی کیشن اتھارٹی نے ملک وچ انٹرنیٹ تے 9لکھ 33ہزار 775 قابل اعتراض مواد‘ گندیاں فوٹواں تے ویڈیوز بلاک کیتیاں۔ پی ٹی اے دے ذریعاں موجب امتناع الیکٹرانک جرائم ایکٹ 2016ء دے تحت عدلیہ خلاف چھ ہزار 182‘ ریاست دے خلاف 13ہزار 175‘ گستاخانہ 53ہزا ر 654 جد کہ فحش 8لکھ 31ہزار 674 قابل اعتراض‘ فحش فوٹواں تے ویڈیوز بلاک جد کہ دس ہزار 196 خفیہ تے 11ہزار 346 فرقہ وارانہ یاں نفرت انگیز تقریراں ہٹائیاں گئیاں۔
49صحافی قتل ہوئے:
رپورٹرز ود آئوٹ بارڈرز 1995ء توں دنیا بھر وچ صحافیاں دے خلاف تشدد‘ قتل تے سفاکانہ سلوک بارے اعدادوشمار سامنے لیا رہیا اے۔ ایہ گروپ اپنی رپورٹ وچ دنیا دے 180 ملکاں وچ صحافیاں دے کم لئی حالات تے عوامل دی تحت درجہ بندی کردا اے۔ رپورٹرز ود آئوٹ بارڈرز ولوں چھاپی گئی رپورٹ وچ انکشاف کیتا گیا اے کہ ورھے 2019ء وچ دنیا بھر وچ 49 صحافیاں دا قتل ہویا۔ صحافت نوں ہن وی خطرناک پیشہ قرار دیندے ہوئے دسیا گیا کہ پچھلے ورھے دنیا بھر وچ 49 صحافیاں نوں جانوں مار دتا گیا جد کہ صحافیاں دے قتل دے پچھلے ورھے دے اعداد 16 ورھیاں وچ سب توں گھٹ نیں۔ پچھلی دو دہائیاں توں ورھے وار اوسط 80 صحافی اپنی جان کھو رہے نیں۔ پچھلے ورھے صحافی یمن‘ شام‘ افغانستان وچ اپنی صحافتی ذمے واریاں ادا کردے ہوئے قتل کیتے گئے۔
صوبے ترقیاتی فنڈز استعمال کرن وچ نکام رہے:
پچھلے ورھے دے آخر وچ ایہ انکشاف وی ہویا کہ جاری مالی ورھے دے پہلے چار مہینے وچ چاروں صوبیاں نے 202ارب روپیے دے ترقیاتی فن ڈز گھٹ خرچ کیتے۔ معاشی اشاریے مثبت نیں پر معیشت سست روی دا شکار اے جہنوں ایس طرح وی کہیا جا سکدا اے کہ حرکت تیز اے تے سفر ہولی ہولی۔ وزارت خزانہ دی ویب سائٹ موجب ترقیاتی فنڈز گھٹ خرچ ہون نال صوبیاں تے مرکز دے اکائونٹ سرپلس وچ گئے اکائونٹس سرپلس ہون نال پاکستان دے معاشی اشاریے مثبت رہے پر معیشت سست روی دا شکار رہی۔
پڑھے لکھے ہنرمند نوجوان ملک چھڈ گئے:
2019ء وچ ایہ حیرت انگیز انکشاف وی ہویا کہ غیریقینی معاشی صورتحال‘ مہنگائی تے ودھدی بیروزگاری توں اَک کے اعلیٰ تعلیم یافتہ پاکستانی روزگار لئی بیرون ملک جان تے مجبور ہو گئے۔ دستاویز موجب بیرون ملک رہندے پاکستانیاں دی گنتی اک کروڑ 9لکھ توں ودھ گئی جد کہ پچھلے دو ورھیاں دوران ملک وچ روزگار دی عدم دستیابی تے ودھدی مہنگائی توں تنگ اٹھ لکھ 84ہزار پاکستانی نوجوان بدیس ٹر گئے۔ بیوروآف امیگریشن دے ریکارڈ موجب 2018ء وچ تن لکھ 82ہزار جد کہ ورھے 2019ء وچ پنج لکھ توں ودھ نوجواناں نوں بیرون ملک گھلیا گیا۔
طاقتور ترین پاسپورٹ:
متحدہ عرب امارات دے پاسپورٹ نے مکمل اک ورھے تک پاسپورٹ انڈیکس وچ دنیا دے طاقتور ترین پاسپورٹ ہون دا ریکارڈ قائم کر دتا۔ دسمبر 2018ء وچ اماراتی پاسپورٹ نوں دنیا بھر وچ پہلی پوزیشن حاصل ہوئی سی۔ جو اوہنے 2019ء وچ برقرار رکھی اماراتی پاسپورٹ تے 179 ملکاں دا سفر ویزے دے بناں کیتا جا سکدا اے۔
سب توں ودھ سرچ ہون والی شخصیات:
گوگل نے پچھلے ورھے پاکستان وچ سرچ کیتی جان والی جہڑیاں شخصیات دی فہرست جاری کیتی اوہناں وچ نیمل خاور سرفہرست نیں۔ وکھووکھ شعبہ ہائے زندگی نال تعلق رکھن والی معروف شخصیات ایس فہرست دا حصہ نیں۔ کھیڈاں دے میدان توں کرکٹر براعظم‘ محمد عامر تے آصف علی تھاں بنان وچ کامیاب رہے۔ شوبز شخصیات وچ پاکستان توں چاکلیٹی ہیرو وحیدمراد‘ نیمل خاور عباسی‘ علیزے شاہ تے بھارت توں اداکارہ سارہ علی خان سنے گلوکار عدنان سمیع وی فہرست وچ شامل نیں۔ اینکرپرسن تے سینئر سیاسی رہنما فیصل سبزواری دی بیوی مدیحہ نقوی تے فروری 2019ء وچ پاکستان دی فضائی حدود دی خلاف ورزی کرن والے بھارتی پائلٹ ابھی نندن وی پاکستان وچ سب توں ودھ سرچ کیتی جان والی شخصیات دی فہرست وچ تھاں بنان وچ کامیاب رہے۔
مسلماناں نوں برطانیہ چھڈن دیاں دھمکیاں:
پچھلے ورھے ایہناں خدشات دا اظہار وی ہویا کہ برطانیہ وچ اک واری فیر بورس جانسن دے اقتدار وچ آن دے بعد برطانیہ وچ رہندے مسلمان ملک چھڈن دی تیاری کر رہے نیں۔ بورس جانسن دی جماعت کنزرویٹو پارٹی ولوں انتخابات وچ کامیابی دے بعد نسل پرست لوکاں ولوں طعنہ بازی وچ وادھا ہویا اے تے سجی باہی دے کارکنان جہڑے اپنا تعلق جانسن دی جماعت نال دسدے نیں ہن مسلماناں تے زور دے رہے نیں کہ اوہ برطانیہ نوں چھڈ دین یاں فیر نتیجے بھگتن لئی تیار ہو جان۔ صرف مسلمان ای نہیں سگوں برطانیہ وچ رہن والیاں دوجیاں اقلیتاں وی برطانیہ توں جان دے بارے سوچ رہیاں نیں۔ نسل پرستی دا ڈر اوس ویلے ہور پروان چڑھیا جدوں بورس جانسن دی کامیابی مگروں کجھ لوکاں نوں آن لائن ایہ دھمکیاں ملیاں کہ اوہ برطانیہ چھڈ دین۔ جہناں نوں ایہناں دھمکیاں دا نشانہ بنایا گیا اوہ برطانیہ وچ موجود تارکین وطن دے پس منظر نال تعلق رکھن والی اہم شخصیات نیں۔