کھنڈ دے بعد کپاہ تے ہن گنا

لکھت:خالد مسعود خان

پچھلے ورھے میں کپاہ تے کپاہ دے بیج تے اک مفصل کالم لکھیا۔ میں کپاہ دی فصل دی صورتحال دے پیش نظر اپنا اندازہ ظاہر کیتا کہ کپاہ دی اگلی فصل (2019) اک کروڑ گانٹھ تک بڑی مشکل اپڑے گی۔ میرے اک قاری نے میرے اندازے دا بڑا برا منایا تے اک لمی چوری ای میل کیتی تے مینوں میرے غلط اندازیاں تے بڑا مطعون کیتا۔ میں چپ رہیا کہ مینوں یقین سی کہ میرا اندازہ جہڑا سراسر فیلڈ رپورٹ یعنی کھیت دی صورتحال دے مطابق لایا گیا سی ٹھیک ثابت ہووے گا پر ایہ گل اودوں تک ٹھیک ثابت نہیں ہو سکدی سی جدوں تک کپاہ دی فصل تیار ہو کے مارکیٹ وچ نہ آ جاوے تے حتمی اعداد و شمار ساہمنے نہ آ جان۔ ہن اعداد و شمار تقریباً فائنل ہو گئے نیں تے کپاہ دی ملکی پیداوار اک کروڑ گانٹھ تے رہی اک پاسے نوے لکھ دے قریب آئی اے۔
پچھلے ورھے کپاہ دی ملکی پیداوار اک کروڑ 8لکھ گانٹھاں سن۔ پچھلے ورھے کپاہ دی فصل دے حساب نال اک خراب سال سی۔ حالیہ ورھے ایس حوالے نال خراب ترین سال اے۔ ساڈے بالکل گوانڈھ وچ بھارت دی کپاہ دی فصل سال بہ سال بہتری ول جد کہ ساڈی کپاہ دی فصل مسلسل گراوٹ تے تباہی ول جا رہی اے۔ 20ورھے پہلاں بھارت دی کپاہ دی پیداوار اک کروڑ ستر لکھ دے لگ بھگ سی جہڑی اج 3کروڑ 50لکھ گانٹھ دے کول اے۔ یعنی دوگنا ہو چکی اے جد کہ ساڈی کپاہ دی پیداوار ڈیڑھ کروڑ گانٹھ توں نوے لکھ گانٹھ تے اپڑ چکی اے تے ملکی ٹیکسٹائل انڈسٹری دی روئی دی لوڑ ڈیڑھ کروڑ گانٹھ توں ودھ اے۔ ایس حساب نال جے ویکھیے تے ایس ورھے 60لکھ گانٹھ دے لگ بھگ روئی درآمد کرنی پوے گی۔ ایس 60لکھ گانٹھ دی قیمت دی مد وچ پاکستان نوں دو ارب ڈالر دا زرمبادلہ خرچ کرنا پوے گا۔ دو ارب ڈالر یعنی تن سو ارب روپے توں ودھ۔
پاکستان وچ کپاہ دی بربادی دے پچھے جہڑے عوام نیں ایہناں دی تعداد بہت زیادہ نہیں اے سگوں بنیادی طور تے صرف ایک فیکٹر اے تے اوہ ایہ کہ کپاہ حکومتی ترجیحات وچ شامل ای نہیں اے۔ ایہ گل صرف موجودہ حکومت دے حوالے نال نہیں کر رہیا سگوں سب دی سب پچھلی حکومتاں ایس نالائقی وچ شامل سن۔ ہاں پر ایہ اے کہ موجودہ سرکار نے ایس سلسلے وچ ریکارڈ ہورخراب کر لیا اے۔ اجے تک ٹیکسٹائل پالیسی فائنل نہیں ہو سکی۔ مہینیاں پہلاں اک ہائی لیول کانفرنس وچ NDUیعنی نیشنل ڈیفنس یونیورسٹی نے اک تحقیقی پالیسی پیپر بنا کے ایس کانفرنس وچ پیش کیتا سی۔ پر بدقسمتی نال ایس پیپر تے بعد وچ رتی برابر پیش رفت نہ ہوئی تے کوئی جامع کاٹن پالیسی یاں ٹیکسٹائل پالیسی اجے تک نہیں بن سکی۔ ایہدے تے عملدرآمد تے بعد دی گل اے۔
دراصل حکومت وچ شوگر مافیا دی گرفت بڑی پکی اے۔ ایہ معاملہ وی صرف موجودہ سرکار تے منطبق نہیں ہوندا۔ ایہ اوہ مافیا اے جہڑا ہر حکومت وچ شامل رہیا اے تے بڑا زور آور اے۔ ایہدی وجہ صرف تے صرف ایہ اے کہ ایس مافیا دے چیف صاحبان ہر حکومت دا بذات خود حصہ رہے نیں سگوں ماضی وچ تے حکمران براہ راست ایس مافیا دے رہے نیں۔ پاکستان دی کئی شوگر ملاں دے مالکان خود حکمران ایہناں دے رشتہ دار تے ایہناں دے خاندان دے لوک ارکان اسمبلی رہے نیں تے ہن وی نیں۔ ایہناں دی پہلی ترجیح شوگر ملز نوں چلانا گنے نوں اونے پونے خریدنا چینی نوں اپنے ای ایجنٹاں دے ہتھوں گھٹ ریٹ تے خرید کے سیلز ٹیکس وغیرہ بچانا تے فیر مہنگے ریٹ ویچنا اے۔ تھوڑے دن پہلاں میں ایسے موضوع تے اک کالم لکھیا سی جہدے وچ دسیا سی کہ 45روپے فی کلو والی چینی نوں 75روپے فی کلوگرام ویچ کے عوام دی جیب توں بیٹھے بٹھائے 48ارب روپے کڈھ لئے گئے۔ ہن ایس مافیا نے گنا سستے ریٹ خریدن دی غرض نال شوگر ملاں وچ کرشنگ بند کر دتی اے تے کاشتکار اپنا گنا کھیت وچ برباد ہوندا ویکھ رہیا اے۔ ایس مافیا دا موجودہ سرغنہ کون اے سب نوں پتہ اے۔ ملی بھگت دی وجہ توں شوگر ملاں کئی دناں توں بند نیں تے کوئی کاشتکار دا پرسانِ حال نہیں اے۔
پچھلے کئی ورھیاں توں شوگر ملز دی لٹ مار گنے دی خرید تے ادائیگی وچ تاخیر تے بے جا کٹوتیاں توں تنگ آ کے آخر کار کاشتکاراں نے ایس ورھے گنے دی کاشت وچ کمی کر دتی۔ ایہدی وجوہات بڑی سادہ سن۔ گنے دی فصل زیادہ سی تے مل مالکان کاشتکار توں گنا اپنی من مانی قیمت تے خریددا سی تے ادائیگی لئی کاشتکار نوں ذلیل و خوار کردا سی۔ تنگ آ کے کاشتکار گنے دی فصل دے متبادل فصلاں تے آ گیا تے امسال گنے دی پیداوار پچھلے ورھے دی نسبت کافی گھٹ اے۔ ہن ہویا ایہ کہ گنا گھٹ سی تے لوڑ ودھ۔ اوہی ازلی سپلائی اینڈ ڈیمانڈ والا کلیہ حرکت وچ آ گیا۔ ملاں وچ گنا خریدن دا معاملہ شروع ہو گیا تے گنا اپنے سرکاری ریٹ 190روپے فی من دے بجائے دو سو روپے من توں وی ودھ تے خریدیا جان لگا۔ شوگر مافیا نے حساب کیتا کہ ایس طرح تے ایہدا منافع گھٹ ہو جاوے گا۔
اندازہ کرو کہ پچھلے ورھے 190روپے فی من گنا خرید کے چینی45روپے کلو فروخت ہوندی سی جہڑی ہن 75روپے فی کلوگرام ہو چکی اے یعنی ڈیڑھ گنا توں وی زیادہ قیمت ودھ چکی اے پر شوگر مافیا گنے دی قیمت وچ تھوڑی جہی بہتری آن تے دوبارہ اکٹھا ہو گیا تے مشترکہ طور تے ساری ملاں بند کر دتیاں نیں۔ ہن گنا کھیتاں وچ تیار کھڑا اے تے کئی تھاواں تے کٹ وی چکیا اے پر شوگر مافیا نے ملاں بند کر دتیاں نیں۔ بے چارے کاشتکار نوں سمجھ نہیں آ رہی کہ اوہ کیہ کرے؟ حکومتی سطح تے کدھرے کوئی ہلچل نہیں کہ کاشتکار تے کیہ بیت رہی اے کہ نزلہ برعضو ضعیف والی گل اے تے ایس ملک وچ سب توں مظلوم طبقہ کاشتکاراے۔ جے فصل زیادہ ہوجاوے تے بیوپاری توں لے کے مل مالک تک ایہدی مجبوری دا فائدہ چک کے ایہنوں لٹ لیندا اے ، جے فصل گھٹ ہو جاوے تے اول تے ایہدی لاگت ای پوری نہیں ہوندی ، جے ریٹ چنگا ہو جاوے تے مل مالکان ایکا کرکے ایہدا بیڑہ غرق کر دیندے نیں۔ فی الوقت ایہو صورتحال درپیش اے۔
اجے کاشتکار کپاہ دے صدمے توں ای نہیں نکل سکیا سی کہ گنے دے بیلنے وچ ایہدا خون نچوڑیا جا رہیا اے۔ کپاہ دی فصل دی بربادی نے پہلاں ای ایہدا لک توڑ کے رکھ دتا سی۔ کپاہ دی تباہی وچ حکومتی نااہلی تے نالائقی دا حصہ سب توں ودھ اے۔ اک عرصے توں کپاہ دا چنگا بیج میسر نہیں۔ پتا لپیٹ وائرس نے اک عرصے توں ملکی کپاہ دا بیڑہ غرق کر رکھیا اے اجے تک ایہدا کوئی موثر علاج ساڈے زرعی سائنسداناں دے وس وچ نہیں آیا۔ گلابی سنڈی دا معاملہ ہتھوں باہر اے۔ چنگی جننگ ایس ملک وچ اک خواب اے۔ فائن دھاگے دی تیاری لئی درکار لمے ریشے والی گھٹ مائیکرون دی روئی درآمد کرنا پیندی اے۔ کھاد دی قیمت وچ بے تحاشا وادھا ہو چکیا اے۔ جیویں جویں فی ایکڑ کپاہ دی پیداوار گھٹ ہوندی جا رہی اے، انج انج کپاہ دا زیر کاشت رقبہ گھٹ ہوندا جا رہیا اے۔ کپاہ دی پیداوار وچ فی ایکڑ کمی تے کپاہ دے مجموعی زیر کاشت رقبے وچ کمی دا براہ راست نتیجہ ایہ نکل رہیا اے کہ ملک وچ روئی دی پیداوار گھٹ ہوندی جا رہی اے۔ ملکی ٹیکسٹائل انڈسٹری نوں چلان لئی جہڑا بلاواسطہ یاں بالواسطہ طور تے ملک لئی سب توں ودھ زرمبادلہ کمان والا شعبہ اے ڈیڑھ کروڑ گانٹھ روئی درکار اے جو بتدریج گھٹ ہوندیاں ہوندیاں نوے لکھ گانٹھ تے آگئی اے ایس ورھے تن سو ارب دی روئی درآمد کرنا پوے گی جہدا بھار ملکی خزانے تے پوے گا تے دوجے پاسے شوگر ملاں بند کرکے گنے دا ریٹ گھٹ کروایا جاوے گا تے گنے دے کاشتکار نوں لٹیا جاوے گا۔ ایس لٹ مار دا سارا پیسہ مل مالکاں دی جیب وچ جاوے گا۔ خسارے وچ صرف کاشتکار رہوے گا یاں اسیں لوک جہڑے ملاں بند کرکے سستا گنا خرید کے 75روپے فی کلوگرام فروخت ہون والی چینی خریداں گے۔ ایس لٹ مار تے شور دا وی ہن کوئی فائدہ نہیں ہوندا کیوں جے حکومت دی نیند اینی گہری اے کہ بعض اوقات تے شک پیندا اے کہ کدھرے کجھ کھا کے ای نہ سو رہی ہووے۔