’’مسیحا دی اُڈیک‘‘ تے ثروت سہیل دا ترجمہ

اوہناں دی پنجابی زبان نال محبت اے کہ ایس شاہکار ڈرامے دا پنجابی زبان وچ شاندار ترجمہ کیتا اے

عتیق انور راجہ

میں خوش قسمت واں کہ مینوں سال دے بارہ مہینے تحفے وچ کتاباں ملدیاں رہیاں نیں اک ویلا سی جدوں کتاباں دا تحفہ گھلن والے میرے اپنے دوست تے کجھ جانن والے ای ہویا کردے سن۔ فیر اللہ دا کرم ہویا تے کتاباں تحفے دی شکل وچ مینوں پورے ملک توں آن لگیاں۔ہن پورے ملک توں بوہت سارے شاعر، ادیب، کالمنگار، ججز تے سیاح اپنی کتاباں ایس تاکید دے نال بھیج رہے نیں کہ ایہناں نوں پڑھ کے کسے کالم وچ ایہناں کتاباں بارے اپنی چنگی والی رائے دین دی کوشش کراں۔ کجھ کتاباں اینی دلچسپ ہوندیاں نیں کہ اک رات یا 24 گھنٹیاں وچ نہ صرف ایہناں نوں پڑھ لینا واں بلکہ ایہناں اُتے کوئی تحریر وی لکھ لینا واں تے کجھ کتاباں کافی ہفتے میرے میز اُتے پئیاں رہندیاں نیں بار بار کوشش کرنا واں کہ ایہناں نوں پڑھاں پر اک صفحے دا دوجے نال ربط نہ ہون دی وجہ نال اوہ کتاباں میز توں ہٹ جاندیاں نیں تے میری بک شیلف دی زینت بن جاندیاں نیں۔ کجھ کتاباں انج دیاں وی ہوندیاں نیں جنہاں دے اک اک صفحے نوں بار بار پڑھن نوں دل کردا اے۔ ایہناں کتاباں نوں پڑھدے ہوئے اکثر میری چاہ ٹھنڈی ہو جاندی اے تے ویلا لنگھن دا احساس وی نہیں ہوندا۔

انج دی اک کتاب کجھ ہفتیاں توں میری میز اُتے موجود سی ہویاکجھ اِنج کہ پچھلے دناں شیخ دین محمد پبلک لائبریری وچ اکو ویلے چار کتاباں دی تقریب پذیرائی ساڈی سائبان دے ذمے سی۔ ایہناں چار کتاباں وچ بوہت کجھ مشترک سی یعنی ایہناں دے تقریب دا اک دن ہونا، صاحبان کتاب نال پہلی باضابطہ ملاقات ہونا، چارے کتاباں دا لکھن والیاں دا تعلق صنف نازک نال ہونا، تے چارے کتاباں دی لکھاریاں دا علم دوست گھرانیاں نال تعلق ہونا۔ میں ایہناں چارے کتاباں اُتے ای لکھنا سی پر بدقسمتی کہ میں جتھے رہنا واں اوتھے پچھلے دو مہینیاں وچ بجلی دا نظام اینی بُری طرح فلاپ رہیا اے کہ ثروت سہیل دی دل آزاریاں ایس دے ساہمنے کوئی معنی نہیں رکھدیاں۔ دل آزاریاں دے بارے بوہت جلدی اک تحریر تہاڈے ساہمنے ہوئے گی پر اج مینوں محترمہ ثروت سہیل دی لکھی کتاب ’’مسیحا دی اُڈیک‘‘ جیہڑی اک انگریزی ڈرامےwaiting for the Godot دا پنجابی ترجمہ اے۔ لاک ڈائون وچ میرے قابل احترام دوست پروفیسر ریاض گوہر نے مینوں فون کیتا کہ راجہ صاحب پروفیسر ثروت سہیل صاحبہ نے اک انگریزی ڈرامے دا پنجابی ترجمہ کیتا اے تسیں ایس کتاب لئی کجھ لفظ لکھنے نیں۔ سرسری جہے جائزے دے بعد کجھ لفظ کتاب بارے لکھ دتے پر جدوں کتاب ہتھ آئی تے ایہنوں پڑھنا شروع کیتا تے دل و دماغ وچ ہلچل جہی مچ گئی۔ثروت سہیل نے ایس خوبی نال انگریزی زبان وچ لکھے ڈرامے دا پنجابی ترجمہ کیتا اے کہ میرے جہیا پینڈو پنجابی دے جیہڑے اَکھربھُل چکیا سی یا بولنا بھُل چکیا سی اوہ لفظ اوہناں نے فیر توں یاد کروا دتے نیں بلکہ اوہناں نے بوہت سادگی نال اج توں 40 سال پرانے دناںدی یاد تازہ کروا دتی اے۔میرا خیال اے کہ ثروت سہیل نے پنجابی ترجمہ ایس خوبی نال کیتا اے کہ لگدا اے کہ ایس دے سارے کردار ساڈے اردگرد گھم پھر رہے نیں، ایہہ کردار ادا کرن والے ساڈی ای گل کر رہے نیں۔ ساڈی سستی دی، نالائقی دی، بے ہمتی دی تے منزل نا آشنائی دی گل ، اسیں سارے کسے مسیحا دی تلاش وچ سویرے گھر توں نکلنے آں اسیں سب اپنی دعاوواں وچ رب توں کسے نجات دہندہ دی آرزو کرنے آں پر ساڈی سوچ ساڈا کردار ایس دے بلکل الٹ نظر آندا اے حد تے ایہہ وے کہ مسجداں وچ علما کرام رورو کے حضرت عمر فاروق ؓ دا جانشین منگدے نیں پر حضرت عمر ؓ دی طرح اپنے کپڑیاں، گڈیاں تے دوجے مال و دولت دا حساب دین نوں تیار نہیں ہوندے۔ اک نظر نال ویکھئے تے خدا دے وجود توں انکار تے انسان دی بے بسی دا اظہار ایس ڈرامے دا بنیاد ی موضوع لگدا اے پر جدوں اپنے اُتے نظر ماریے تے سمجھ آندا اے کہ اسیں خدا نوں من کے وی خدا دی نہیں من رہے آں۔ اسیں خدا توں دعا منگدے ویلے صرف اپنی ذات دے فائدے لئی اَتھرو وگانے آں تے اسیں دعاواں وچ اپنیاں دے گھر اجاڑن دی خواہش رکھنے آں۔
میں سمجھنا واں کہ ثروت سہیل نے ایس ڈرامے نوں پنجابی وچ ترجمہ کر کے ایس دا اصل مفہوم سمجھن وچ اہم کم کیتا اے۔ اوہ خود وی اقرار کردی اے کہ پنجابی ایہناں دی بولی اے پنجابی ایہناں دی ماں بولی اے۔ ایس لئی پنجابی زبان وچ ترجمہ کر کے اوہناں نے ماں بولی نال محبت دا قرض اتارن دی کوشش کیتی اے۔ترجمہ کردے وقت ثروت سہیل نے اپنے بچپن نوں زندہ کرن دی کوشش کیتی اے ایہناں یاداں نوں پانی دین دی کوشش کیتی جیہڑا یاداں ایہناں دی اپنے ماں باپ نال جڑیاں سن۔ ایہہ ثروت سہیل دی پنجابی زبان نال محبت اے کہ اوہناں نے ایس شاہکار ڈرامہ دا پنجابی زبان وچ شاندار ترجمہ کیتا اے۔ بلکہ میں تے ایہہ کہنا واں کہ ایہہ ترجمہ پنجابی وچ کرن دی وجہ نال ثروت سہیل صاحبہ امر ہو گئیاں نیں کیوں جے آن والا ویلا پنجابی زبان دا اے۔ اسیں ایہہ نقطہ تے سمجھدے ای آں کہ ترجمہ کرن لئی دونواں زباناں وچ مہارت ضروری سی پر جے مترجم نوں پنجابی بولی دی سمجھ نہیں ہوندی تے ایہہ ممکن ای نہیں سی کہ اوہ ایس خوبصورتی نال اپنا فریضہ ادا کرسکدیاں۔ انگریزی ادب دی استاد ہون دی وجہ نال ثروت سہیل دی انگریزی زبان اُتے مہارت ہونا تے سمجھ آندا اے پر ایس شاہکار ترجمے نوں پڑھدے ہوئے بار بار میرے دل وچ خیال آندا رہیا کہ پنجابی زبان تے پنجابی دے الفاظ روزمرہ استعمال دے لگدے نیں۔ ثروت سہیل صاحبہ نے ترجمے وچ ایس گل دا خیال رکھیا اے کہ پنجابی زبان اپنے ٹھیٹھ پن تے لب و لہجے وچ نظر آئے۔ ثروت سہیل دی دل آزاریاں وی اج کل میرے زیر مطالعہ اے جنھوں پڑھن دے بعد ایہناں دے ذوق و شوق دا پتہ چلدا اے پاکستان وچ اک عرصے توں لوک کہہ رہے نیں کہ دوجے ملکاں دی زبان نوں سمجھنا ساڈے عام لوکاں دے وس دی گل نہیں۔ جے اسیں ترقی کرنی اے تے پوری دنیا وچ شائع ہون والی شاہکار کتاباں دا اپنی زبان وچ ترجمہ کر کے لوکاں لئی اسانیاں فراہم کرنیاں ہون گیاں۔ ایہہ ترجمہ ثروت سہیل صاحبہ نوں پنجابی ادب وچ اک معتبر ناں دیوے گا تے ویلا لنگھن دے نال نال جیہڑا عام شہری ایس کتاب نوں پڑھے گا اوہ کسے مسیحا دے انتظار دی بجائے اپنے حصے دی شمع روشن کرن دی کوشش کرے گا تے دوجیاں زباناں اُتے عبور رکھن والی مٹی دی محبت وچ انج دے ترجمے کر کے اپنا ناں بنان دی کوشش کرن گے میں جے ایہہ کہواں تے مبالغہ نہ ہوئے گا کہ محترمہ ثروت سہیل نے ایہہ کتاب شائع کر کے پنجابی ترجمہ کرن والیاں لئی مثال راہ دا کردار ادا کیتا اے۔