دوجیاںدی مدد کر کے جینا سِکھو

اک انسان نوں کسی نہ کسی حوالے نال دوجے انسان دی مدد تے تعاون دی لوڑ پے سکدی اے چاہے اوہ کنا وی امیر کیوں نہ ہووے۔ ایسے طرح کوئی وی ملک خواہ اوہ کنا ای ترقی یافتہ ای کیوں نہ ہووے اوہنوں کسی نہ کسی دوجے ملک دی مدد تے تعاون دی لوڑ رہندی اے۔ ایسے طرح اللہ تعالیٰ نے روئے زمین ا تے ایسے ایسے قدرتی نظام تے ذرائع پیدا کیتے نیں کہ انسان باہمی تعاون تے مدد نال زندگی بسر کر سکدے نیں۔ ایس طرح زندگی دا توازن وی برقرار رہندا اے تے کسے اک انسان یا ملک دی حاکمیت پیدا نہیں ہوندی۔ اک لمحہ لئی سوچو جے خدانخواستہ دنیا اتے کسے انسان یا ملک دی حاکمیت قائم ہو جاندی تے ایس حاکمیت تے طاقت دے نشے وچ اوہ دوجیاں دی زندگیاں دے وی مالک بن بیٹھدے تے دوجیاں کولوں اوہناں دے جین دا حق وی کھوہ لیندے۔ ایسے لئی حقیقی حاکمیت دی صفت صرف تے صرف قادرالمطلق دی اے اوہ جہڑا سارے جہاناں دا مالک و خالق اے۔
رسول اللہۖ اتے جدوں پہلی وحی نازل ہوئی تے تسیں اپنی کیفیت نوں اپنی زوجہ محترمہ ام المومنین سیدہ خدیجہ اَگے بیان فرمایا تے اوہناں نے اپنے شوہر دی پوری زندگی چھ جملیاں وچ بیان کر دتی۔ ایہہ چھ جملے حقوق العباد توں متعلق سن (1) تسیں صلہ رحمی کردے او تے (2) ہر سچی گل دی تصدیق کردے او تے (3) دوجیاں دا بوجھ چکدے او تے (4) دوجیاں نوں کما کے دیندے او( بے سہاریاں دا سہارا بندے او) تے (5) مہمان نوازی کردے او تے (6) ہر حق والے دا ساتھ دیندے او۔ (مفہوم صحیح بخاری و مسلم)
ایہناں چھ نکات وچوں ہر اک پوائنٹ اتے کتاب لکھی جا سکدی اے۔ ایہہ آکھیا جا سکدا اے کہ دین اسلام دی اساس ای امداد باہمی دے اصولاں اتے رکھی گئی اے۔ نیکی تے تقویٰ دے کماں وچ اک دوجے دے نال تعاون کرو (سورة مائدہ القرآن) ایس تعاون تے باہمی بھائی چارے دا تقاضاایہو اے کہ مسلمان اک دوجے دے نال تعاون کرن تے اک دوجے لئی سہارا بن جان۔ یعنی امداد باہمی دے اصولاں دے مطابق زندگی گزارن۔ ساڈے معاشرے وچ امداد باہمی نوں اوہ اہمیت حاصل نہ ہو سکی جہڑی اک اسلامی ملک ہون دی حیثیت نال ہونی چاہیدی سی۔ اک دوجے دی کفالت کرنا ‘ مل جل کے دکھ درد ونڈنا’ اک دوجے دی دیکھ بھال کرنا’ اوہنوں امداد باہمی آکھدے نیں۔ امداد باہمی دا مطلب کسے نوں قرض دینا نہیںبلکہ اوہدی ایس طرح مدد کرنا کہ د وجا اپنے پیراں اتے کھڑا ہو سکے ۔
اک دوجے دی مدد کر کے زندگی گزارن دا طریقہ تے امداد باہمی دی اہمیت دین اسلام نے بہت پہلاں ای دس دتا سی۔ ارشاد باری تعالیٰ اے: ترجمہ: ”نیکی تے تقویٰ دے کماں وچ اک دوجے دی مدد کیتا کرو” (سورةالمائدہ) ساڈے پیارے نبی نے اپنے عمل نال دنیا نوں سکھا تے دس وی دتا اے کہ دوجیاں دی مدد کرن نال اللہ پاک راضی ہوندا اے۔ ویلا گزرن دے نال نال ساری دنیا اسلام دے دسے ہوئے سارے سنہری اصول اپنا رہی اے۔ جدوں دنیا نے اک دوجے دی مدد کرن دے جذبے دی اہمیت نوں سمجھیا تے صحیح طریقہ جان لیتا تے دوجیاں نوں ایس گل دی ترغیب دین لئی امداد باہمی دا عالمی دن منایا جاوے گا۔
امداد باہمی دا عالمی دن ہر سال جولائی دے پہلے ہفتہ دے دن منایا جاندا اے۔ ایس سال ایہہ دن 2جولائی 2022نوں منایا جارہیا اے۔ ایس دن نوں منان دا فیصلہ اقوام متحدہ نے 1992وچ کیتا۔ ایس دن دے منان دا مقصد آگاہی دیندا اے کہ باہمی تعاون تے اشتراک دے ذریعے انفرادی تے اجتماعی مسئلیاں دا حل وی ممکن اے۔ ایس دن دی مناسبت نال مختلف تنظیماں دے پربندھ ہیٹھ سیمینارز تے کانفرنسز’ ٹی وی پروگرامز’ اخباراں وچ کالم تے فیچر دا پربندھ کیتا جاندا اے جہدے توں عوام الناس وچ امداد باہمی دے بارے شعور و آگاہی پیدا کیتا جانا مقصود ہوندا اے۔ ایس دن دے منان دا مقصد باہمی تعاون دے حوالے نہ صرف عام لوکاں بلکہ حکومتاں نوں وی آگاہی دیندا اے کہ باہمی تعاون تے اشتراک دے ذریعے نہ صرف انفرادی بلکہ اجتماعی تے دنیا بھر دے بیشتر مسئلیاں دا حل ممکن اے۔
قرآن کریم تے احادیث مبارکہۖ وچ باہمی امداد تے تعاون دی بڑی ترغیب دتی گئی اے۔ مسلماناں نوں اک دوجے دے بھرا آکھیا گیا اے۔ ساڈے ہاں بھرا ای بھرانوں دکھ وچ’ تکلیف وچ’ تڑپدے ویکھ کے خوش ہوندا اے۔ اوہدے دکھ دور کیہ کرنے’ اوہنوں دکھ دیندا اے۔
سارے لوکاں وچ اوہ شخص اللہ تعالیٰ نوں سب توں ودھ محبوب اے جہڑا لوکاں نوں سب توں ودھ فیدہ پہچان والا ہووے۔ اللہ تعالیٰ دی سب توں ودھ پسندیدہ نیکی ایہہ اے کہ ساڈی وجہ نال کسے دی زندگی وچ خوشی آ جاوے۔ کسے دی تکلیف دور ہو جاوے ‘ قرض دی ادائیگی دا انتظام ہو جاوے۔ بندا ای بندے دی دوا اے۔ اوہناں دے خوش نصیب ہون وچ کیہ شک اے جہڑے دوجیاں دے کم آندے نیں۔ اوہناں دی ضرورتاں نوں پورا کردے نیں’ جہناں دا کوئی سہارا نہیں ہوندا ‘ اوہناں دا سہارا بندے نیں’ محتاج’ ضرورت مند’ نادار’ بے آسرا دی مدد کردے نیں۔
سانوں مشکلاں وچ اک دوجے دی مدد کرنی چاہیدی اے۔ ساڈے معاشرے وچ کچھ افراد اینے مالدار نیں کہ اوہ لکھاں روپے گھر دی تزئین ‘ درباراں اتے چادراں’ مسجداں وچ چندے’ عمرے کرن’ حج کرن’ ویاہ اتے’ اپنی نمودونمائش لئی خرچ کر دیندے نیں لیکن اوہناں دا پڑوسی ‘ ملازم یا رشتہ دار بیماری دی دوائی’ بچیاں دے کپڑے’ شام دے کھانے لئی ترس رہیا ہوندا اے۔ ایسا کیوں؟ ایہدی وجہ اسلام دی تعلیمات توں ناآشنائی اے۔ دین اسلام وچ دسیا گیا اے کہ مال نوں جمع کرن والیاں دے منہ قیامت دے ان اوہناں ای دے مال نال داغے جان گے تے آکھیا جاوے گا کہ ایہہ اے اوہ مال جہنوں تسیں سنبھال کے رکھدے سو۔
ساڈے ہاں اک فرد دا محل’ کوٹھی تے کئی مکان تے سینکڑاں افراد سڑکاں’ پارکاں وچ’ کرایہ دے مکان وچ رہندے نیں۔ اوہناں ساریاں کولوں پچھ گچھ ہووے گی۔ اوتھے صاحب مال لوکاں نوں کٹہرے وچ کھڑا کیتا جاوے گا۔ اللہ تعالیٰ دا ارشاد اے کہ اوہو متقی لوک بہشت دے باغاں وچ تے چشمیاں دے کناریاں اتے عیش نال رہن گے جہناں دے مال دا اک حصہ دنیا وچ غریباں تے ضرورتمنداں اتے خرچ ہوندا سی (سورة الذاریات)جہڑے دولت مند اپنی دولت دا اک حصہ حاجت منداں دی کفالت اتے خرچ کردے نیں’ اوہ اعزازو اکرام دے نال جنت وچ داخل ہون گے۔(سورہ المعارج) اے نبی! لوک آپ کولوں پچھدے نیں کہ کہڑا مال خرچ کرئیے؟ تسیں آکھ دیو کہ جہڑا ضرورت توں ودھ ہووے (سورة البقرہ) ایتھے قابل ذکر گل ایہہ اے کہ جے کسی دی مدد کیتی جاوے تے اوہنوں احساس نہ جتلایا جاوے۔ ”جہڑے لوک ریاکاری دے نال یا کسی اتے احسان جتان دی غرض نال اپنا مال خرچ کردے نیں اوہ کسے اجرو ثواب دے مستحق نہیں نیں کیوں جے ریاکاری دا تعلق ایمان نال نہیں اے بلکہ کفرو منافقت نال اے (قرآن مجید وچ مسیکن (سفید پوش) دی ضروریات اتے توجہ دوائی گئی اے۔
اک ہور حدیث وچ وی اوہناں لوکاں دا خاص خیال رکھن دا آکھیا گیا اے کیوں جے عام منگن والے تے دوجیاں کولوں منگ کے اپنی ضروریات پوری کر لیندے نیں لیکن نہ منگن والے محروم لوک بوہتے حاجت مند ہوندے نیں ایس لئی قرآن و حدیث وچ اوہناں دے بارے خصوصی حکم دتا گیا اے۔ ”نبیۖ نے فرمایا کہ مسکین اوہ نہیں اے جہڑا لوکاں دے بوہے دا چکر لاندا اے تے لقمہ دو لقمے تے کھجور دو کھجور لے کے لوٹدا اے۔ مسکین اوہ اے جہڑا اینا مال نہیں رکھدا کہ اپنی ضروریات پوری کرے تے اوہدی غربت نوں لوک سمجھ نہیں پاندے کہ اوہنوں صدقہ دئیے تے نہ ای اوہ لوکاں دے سامنے کھڑے ہو کے ہتھ پھیلاندا اے۔ ایہہ وی ارشاد ہویاکہ جہڑے مالدار لوک یتیماں’ مسکیناں (سفیدپوش ضرورت مند) دا خیال نہیں رکھدے’ اوہ دولت دے حریص تے پجاری ہین۔