میثاقِ معیشت دی تجویز

قومی مکالمہ ویلے دی لوڑ قرار دیندے ہوئے شہباز شریف نے نقطہ آغاز میثاق معیشت نوں بنان دی تجویز دتی اے۔ ایہدے وچ شائبہ نہیں کہ معاشی خودمختاری دے بغیر حقیقی آزادی نامکمل اے۔ معاشی تباہی دے حوالے نال سیاسی قیادت اک دوجے نوں مورد الزام ٹھہراندی رہندی اے لیکن معاشی تباہی وچ کہدا کنا کردار اے؟ ایہدا تعین تے اج تک نہیں ہو سکیا مگر خرابی ایس حد تک ودھ گئی اے کہ ویلا ضائع کیتے بغیر قیادت نوں ہن کسی ایسے لائحہ عمل اتے متفق ہو جانا چاہیدا اے جہدے توں ملک دی معیشت بہتر ہووے ایہدے لئی قومی مکالمہ ناگزیر اے۔ ایس طرح ساری تجویزاں پیش کرن دا موقع ملن دے نال ذمہ داران دا تعین وی ہوسکدا اے جے ذمہ داراں دا تعین ہو جاوے تے قوم نوں محاسبے کرن وچ آسانی ہووے گی۔ کیسی نااہلی تے نالائقی اے کہ اک جوہری طاقت دے سربراہان’ عسکری قیادت تے وزرا تک بیرونی قرضیاں دے حصول لئی سرگرداں اے مگر امیر ملک تے عالمی ادارے قرض دین توں پس و پیش نال کم لے رہے نیں کیوں جے پچھلی کئی دہائیاں توں ملک سخت معاشی بدحالی دا شکار اے۔ پرویز مشرف دی آمریت دے دوران بین الاقوامی معاشی تجزیہ کار پاکستان دا شمار دنیا دی ابھردی ہوئی معیشتاں وچ سرفہرست کردے سن مگر اج جمہوریت دا ثمر ایہہ اے کہ برآمدات تشویشناک حد تک گھٹ ہو چکیاں نیں تے درآمدات اتے انحصار ودھدا جا رہیا اے ۔ پہلاں پٹرول مصنوعات دی درآمداتے اٹھن والے اخراجات زرمبادلہ اتے بوجھ سن ہن تے خوراک وچ خود کفالت توں محرومی دی بنا تے گندم’ تیل’ چینی جیسی اجناس درآمدکرن تے ارباں ڈالر خرچ ہون لگے نیں جہدی وجہ زرعی رقبہ رہائشی منصوبیاں دی نظر ہونا اے عالمی بینک دے ماہرین سندھ حکومت دی توجہ لکھاں ایکڑ زرعی اراضی نوں سیم تے تھور توں بچان لئی کثیر الجہتی منصوبیاں ول مبذول کر چکے نیں مگر کسے نوں پرواہ تک نہیں ایس لئی لوڑ ایس امر دی اے کہ میثاق معیشت دی تجویز دین ویلے گل بات صرف سیاسی افہام و تفہیم تک محدود نہ رہے بلکہ معاشی بحالی دی قابل عمل تے نتیجہ خیز تجویزاں اتے عمل وی کیتا جاوے۔
پی ٹی آئی نے توجہ دتے بغیر میثاق معیشت دی حکومتی تجویز نوں احمقانہ قرار دے کے رد کردتی اے تے افہام و تفہیم دی کسے کوشش دا حصہ بنن توں انکار کردے ہوئے ملک گیر تحریک شروع کرن دا اعلان کرد تا اے۔ سیاسی جماعتاں عوام دی توجہ حاصل کرن دا کوئی موقع ہتھوں جان نہیں دیندیاں مگر جدوں ملک و قوم دی گل ہووے تے ضد تے ہٹ دھرمی اتے ثابت قدم رہن دا کوئی جواز نہیں رہندا۔ تحریک انصاف دے خیال وچ حکومت کجھ ہفتیاں دی مہمان اے تے کیہ ایہہ کجھ ہفتے وی کم کیتے بغیر گزار دینا ٹھیک اے؟ جے حکومتی معاشی پالیسیاں تباہ کن نیں جہناں دی حمایت کرنا مناسب نہیں تے بہتر اے کہ ایسی چنگی تجویزاں پیش کیتیاں جان جہناں توں معاشی بہتری دی منزل حاصل ہووے۔ تجویزاں دے چنگے نتیجے آن نال عام انتخابات وچ پی ٹی آئی نوں ثمرات مل سکدے نیں مگر بدقسمتی نال ملک دی سیاسی قیادت وچ افہام و تفہیم دے
امکانات ایس حد تک معدوم نیں کہ ایہہ ملک و قوم دی بہتری لئی وی مل بیٹھن نوں تیار نہیں جہدے پاروں کسی ہور دی نہیں سیاسی قیادت دی اپنی ساکھ ای متاثر ہو رہی اے کیوں جے معاشی بدحالی نال ملک وچ انتشار تے افراتفری ودھ رہی اے تے قیادت وانگوں سیاسی کارکن وچ وی اختلاف رائے برداشت کرن نوں تیار نہیں۔ ایہہ طرزعمل تے سیاسی پراگندگی کسے طور جمہوریت دی خدمت نہیں۔
ملک دی معاشی حالت ایس قدر خراب اے کہ بیشتر عالمی ادارے تک مایوسی دا اظہار کرن لگے نیں۔ عملی طور تے دیوالیہ ہون دے خطرے منڈ لا رہے نیں۔ ایہناں خطریاں دا تقاضا
اے کہ سیاست توں بالاتر ہو کے معاشی بحالی نوں اولین ترجیح بنایا جاوے۔ جے نامساعد حالات دے باوجود ملک جوہری طاقت بن سکدا اے تے معاشی طاقت بنن دی منزل حاصل کرنا وی کوئی مشکل نہیں بس قیادت دے اخلاص دی لوڑ اے۔ ملک وچ وسائل دی قلت نہیں۔ نوجوان افرادی قوت انمول اثاثہ اے افسوس کہ قیادت وچ وسائل تے افرادی قوت نوں استعمال کرن دا ہنر نہیں۔ ساڈا تعلیمی نظام محض کلرک پیدا کردا اے’ معاشی تنزلی نال ملک وچ مہنگائی’ بے روزگاری تے غربت وچ وادھا ہوندا جا رہیا اے فیر وی سیاسی قیادت مسائل دا حقیقی حل
تلاش کرن توں انکاری اے تے عوام ایہو پیغام لین گے کہ اوہناں نوں ملک و قوم نال نہیں محض اقتدار نال غرض اے۔ عوامی مسائل توں ایسی بے نیازی نوں کسی حوالے نال وی ہمدردی دا پیراہن نہیں پہنایا جا سکدا۔
صدر مملکت عارف علوی نے شہباز شریف ولوں عمران خان نال گل بات اتے آمادگی دا ذکر کردے ہوئے مثبت جواب ملن اتے کردار ادا کرن دی پیشکش کر چکے نیں۔ ایہناں حالات وچ سوچن والی گل ایہہ اے کہ بدترین معاشی حالات دے باوجود کیہ سیاستداناں لئی بوہتی اہم سیاست ای اے؟ جے کوئی ہاں وچ جواب دیندا اے تے ایہہ کسی طور ملک یا عوام نال خیر خواہی نہیں کیوں جے خیر خواہی تاں ایہہ اے کہ ملک تے قوم دے مفاد دی گل ہووے تے سیاسی مفادات توں بالاتر ہو کے تعاون کیتا جاوے۔ کٹھن حالات دے باوجود جے پاکستان جوہری قوت بن سکدا اے تے معاشی بحالی وی ممکن اے مگر ایس ویلے حالات ایہہ نیںکہ پاکستان دنیا دی ستویں جوہری قوت اے لیکن قرضیاں دی قسطاں دی ادائیگی دی سکت تک توں محروم اے۔ ایہہ مالی محتاجی دی بدترین سطح اے جہدی اک وجہ سیاسی قیادت دی بدعنوانی اے۔ قرض دی رقماں نوںغیر پیداواری منصوبیاں اتے خرچ کرن دا نتیجہ اے کہ اج تک معاشی خودمختاری دی منزل حاصل نہیں ہو سکی حالانکہ پاکستانی عوام ہر مقصد نوں حاصل کرن دی صلاحیت رکھدی اے۔ 1947 وچ دنیا دی سب توں وڈی مہاجرت دی آبادکاری توں لے کے ات گردی دی جنگ جتن دے مقاصد وی اتفاق رائے نال ای حاصل ہوئے مگر کسی نے معیشت ول دھیان نہیں دتا۔ سیاسی مفاد دی اسیر قیادت دی ناقص پالسییاں تے درست رہنمائی نہ ہون دی وجہ نال ملک معاشی گرداب وچ پھس چکیا اے۔ کاش ہن وی قیادت ملکی معیشت نوں بہتر بنان دے نکتے اتے ای اتفاق کر لووے۔
حالات ایہہ نیں کہ مغربی ملکاں وچ پاکستانی برآمدات دے وسیع موقعے نیں لیکن ساڈے کول برآمد کرن لئی کجھ بوہتا نہیں۔ امریکی سفیر نے پاک امریکہ باہمی تجارت نوارب ڈالر تک پہنچن دی نوید تے سنائی اے لیکن پچھلے کجھ سالاں توں برآمدات وچ کمی تے درآمدات وچ وادھے دا رجحان ویکھن وچ آ رہیا اے۔ معاشی بدحالی ایس حد تک اے کہ قومی معیشت وچ امید افزا بہتری دے پیمانے تک تبدیل ہو چکے نیں۔ پہلاں ڈالر دی قیمت ودھائی جاندی اے فیر کجھ روپے کمی نال بہتری ظاہر کردتی جاندی ا ے۔ کئی ہفتے سٹاک ایکسچینج وچ مندی مگروں تھوڑی جئی بہتری وکھائی دیوے تے رونقاں بحال ہون دی گلاں کیتیاں جان لگدیاں نیں۔ آئی ایم ایف سنے عالمی مالیاتی اداریاں دا قرض دین اتے آمادگی دے اظہار اتے خوشی دے شادیانے وجائے جاندے نیں۔ چین’ سعودی عرب تے یو اے ای توں مالی تعاون ملن نوں کامیابی دا پیمانہ تصور کیتا جاندا اے حالانکہ ایہہ وقتی سہارے نیں۔قیادت تے محدود سیاسی کامیابی یا وقتی معاشی سہاریاں دے بجائے آن والی نسلاں دے مستقبل نوں محفوظ تے خوشحال بنان اتے توجہ دیندی اے مگر ساڈے ملک وچ اجے تک کوئی ایسی روایت قائم نہیں ہو سکی۔ میثاق معیشت دی تجویز ایس حوالے نال بہت اہم اے کہ ایہہ حکمران جماعت ولوں آئی اے جہدا مثبت جواب ملنا ضروری اے۔ قوم نوں تقسیم در تقسیم دے بجائے معاشی سرگرمیاں لئی سیاسی استحکام نہایت اہم اے۔ ات گردی نوں شکست دین وانگوں جے سیاسی قیادت ملک نوں معاشی طور تے خودمختار بنان دے نکتے اتے یکسو ہو جاوے تے پاکستان جوہری دے نال معاشی طاقت بن سکدا اے۔