بری نظامی

دل مر جانے نوں کیہ ہو سجناں،کدے وی نہیں اج جنا رویا سجناں
دم مست قلندر مست مست دے علاوہ مشہور زمانہ پنجابی گیتوں تے قوالیوں دے خالق

ڈاکٹر اظہار احمد گلزار

اوٹھاں والے ٹر جان گے
نی سسیے جاگ دی رہیں
فر لبھدی پھریں گی ہانی
رات اج دی نیند نی مانی
٭٭٭٭٭٭
فیصل آباد نال تعلق رکھن والے مشہور زمانہ لوک گیتاں تے قوالیاں دے بے تاج شاعر محمد صفیر المعروف بری نظامی پاکستانی ادبیات دے افق تے ضوفشاں اوہ ماہتاب جہدی چاندنی پچھلے پنج عشریاں توں ہر پاسے پھیلی ہوئی سی۔ عدم دی بے کراں وادیاں وچ غروب ہو گیا۔ اوہ بصیرت نال لبریز اکھاں جہناں نے دسمبر دی سویر ے ٹوبہ ٹیک سنگھ دے محلہ اسلام نگر وچ پہلی واری ایس عالم آب و گل نوں ویکھیا۔ اوہ جوالانگر فیصل آباد وچ ہمیشہ لئی مندھ گئیاں۔ ایہدے نال ای پاکستان پنجابی ادب دے فن موسیقی تے قوالی دے اک درخشاں عہد دی تابانیاں وی ماند پے گئیاں۔ فیصل آباد دے محلہ سمن آبا د دے شہرخموشاں دی زمین نے پنجابی ادب دے ایس اسمان نوں اپنے دامن وچ ہمیشہ لئی لکا لیتا۔
پنجابی ادب تے فن موسیقی نوں اپنے خون جگر نال تابانی عطا کرن والی ایس انتھک ادیب دی زندگی دی عظیم کہانی لوح جہاں اتے انمٹ نقوش ثبت کرگئی۔ ایس عالم آب و گل وچ موجود ہر شے مسافر اے تے ہر چیز راہی اے۔ ایہہ اک مسلمہ حقیقت اے کہ موت توں کسی نوں رستگاری نہیں تے اسیں سارے راہ رفتگاں اتے گامزن آں۔ سارے لوک کمر بنھے ہوئے چلن نوں تیار بیٹھے آن۔ اج اک شخص دائمی مفارقت لئی رخت سفر بنھن والیاں دے الم نصیب لواحقین غم و اندوہ دے تل جان دی التجا کردے نیں لیکن گل چیں ازل نوں کدوں ترس آندا اے۔ شہ رگ ول ودھدے ہوئے اجل دے ہتھ نوں کون روک سکدا اے۔ کاتب تقدیر ولوں اجل دے ہتھ وچ ہر دن اک پروانہ تھمادتا جاندا اے تے اوس پروانے وچ جہدا نام ہوندا اے اوہ زینہ ہستی توں اتر کے عدم دی بے کراں وادیاں ول سدھار جاندا اے۔ انج مرجھا جان دا سانحہ ہو جاندا اے۔
سب کہاں کچھ لالہ و گل میں نمایاں ہو گئیں
خاک میں کیا کیا صورتیں ہو گی کہ پنہاں ہو گئیں
٭٭٭٭٭٭
پاکستانی ادبیات دے گیت نگاری دے افق تے ضوفشاں اوہ ماہتاب جہدی چاندنی نے پنج عشریاں توں چارو پاسے چانن کیتا ہویا سی جہدے قلم توں نکلے ہوئے بول پوری دنیا وچ گونج رہے سن۔ موت دے بے رحم ہتھاں نے ایس فطین‘ زیرک تے محنتی تخلیق کار کولوں ہمیشہ لئی قلم کھو لیتا۔ اوہدے قلم توں دم مست قلندر مست مست تے وے بول سانول‘ نہ رول سانوں جئے سدا بہار گیتاں نے فن موسیقی دے بے تاج بادشاہ نصرت فتح علی خان قوال تے عطااللہ عیسیٰ خیلوی جئے فنکاراں نوں شہرت دوام دی منزل تک پہنچا دتا۔
اوہدے لکھے ہوئے گیت تے قوالیاں ریکارڈ کروا کروا کے فروخت کرن والی کمپنیاں نے کروڑاں روپے کمائے تے شہرت دی بلندی نوں چھویا لیکن ایس شاعر دا اپنا حال ایسا سی کہ مرن ویلے اوہدے پیراں وچ گنگرین دا مرض ودھ جان نال اوہدے کول چنگا علاج کروان لئی پیسے تک نہیں سن تے اوہ بے بسی دی تصویر بنیا فیصل آباد دے نیشنل ہسپتال دے وارڈ وچ کسمپرسی تے لاچارگی نال بیماری دا مقابلہ کردیاں اخیر زندگی دی بازی ہار گیا۔ دسیا جاندا اے کہ شیخ قوم دے ایس خاندان نوں انگریز سرکار ولوں خاطر خواہزمین خانیوال وچ تحصیل کبیروالا دے کول چک نمبر(ماہی دی کسی) وچ الاٹ ہوئی سی۔ ایس پنڈ دا نام شیخ ماہی دے نام تے رکھیا گیا جو کہ بری نظامی دا دادا سی۔ شیخ ماہی دے پنج پتر سن جدوں بھراواں وچ جائیداد دی تقسیم ہوگئی تے بری نظامی دے دادا شیخ غلام محمد ٹوبہ ٹیک سنگھ وچ ہجرت کر کے کاشتکاری دے نال نال کپاہ دی آڑھت دا کاروبار کرن لگے۔
فیصل آباد (لائلپور) توں شائع ہون والے اخبار ڈیلی بزنس رپورٹ دے مالک چودھری شاہ محمد عزیز نال اوہناں نے مشترکہ کاروبار کر لیتا۔ دو سال دی عمر وچ بری نظامی دا خاندان گوجرہ چلیا گیا۔ گوجرہ وچ اوہ ایم بی پرائمری سکول تے ایم بی ہائی سکول وچ پڑھدے رہے۔ اوہناں نے میٹرک دا امتحان پاس کیتا لیکن اگے ہور تعلیم حاصل کرن دے بجائے اوہناں دے والد نے اوہناں نوں محنت مزدوری اتے لا دتا۔ جدوں اوہناں دے والد نوں پتہ چلیا کہ میرا پتر محنت مزدوری صحیح طرحاں نہیں کر سکداتے اوہناں دے والد نے چیچہ وطنی وچ اپنا کاروبار شروع کر کے محمد صغیر نوں اتھے بھیج دتا۔ نوجوان دا چیچہ وطنی وچ دل لگ جان تے شیخ قبیلے وچ خوشی منائی کہ محمد صغیر سنجیدہ ہو کے اپنے کاروبار وچ دلچسپی لے رہیا اے لیکن جہڑے دن شیخ غلام محمد نوں ایہہ خبر ملی کہ محمد صفیر دا اپنے کاروبار وچ دل لگن دے بجائے اوتھے کسی کڑی نال دل لگ گیا اے تے اوہناں دے دل نوں بڑی ٹھیس لگی۔ جدوں اوہناں نوں ایہہ وی پتہ چلیا کہ اوہ کڑی کسی پلس افسر دی دھی اے تے شیخ غلام محمد دی پریشانی ہور ودھ گئی۔ شیخ غلام محمد بوجھل دل نال چیچہ وطنی پہنچے تے صغیر نوں بہت ڈانٹیا تے سمجھایا فیر اوہدے اتے سختیاں وی کیتی گئیاں لیکن سر اتے سوارعشق دا بھوت آسانی نال اترن والا نہیں سی۔ دوجے پاسے وی عشق دا جادو سر چڑھ کے اپنا اثر وکھا رہیا اے۔ غرض کہ عشق دی اگ دونویں پاسے اکو جئی سی۔ شیخ غلام محمد نوں اک دن پتہ چلیا کہ کڑی دے پیو نوں ایس معاملے دا پتہ چل گیا اے جہدی پاداش وچ اوہنے اپنی دھی نوں خوب زدوکوب وی کیتا۔ مگروں اوہ نوجوان محمد صغیر دی تلاش وچ سرگرداں سی۔ شیخ غلام محمد نوں ایس ساری صورتحال دا پتہ چلیا تے اوہ اپنے پتر نوں مار پیٹ کے اپنے نال لائل پور لے آئے۔
مہینہ دو مہینہ لنگھن مگروں اوہناں دے والد نے سمجھیا کہ اوہناں دے سر توں عشق دا خمار اتر گیا اے۔ چیچہ وطنی وچ لائے کارخانہ وچ بڑے مالی نقصان مگروں اوہناں دے پیو وچ ہن اینی طاقت نہیں رہی سی کہ اوہ محمد صغیر نوں ہن وی کوئی ذات کاروبار کرا دین۔
ایس لئی اوہناں نے اپنے پتر نوں گٹھڑی وچ کپڑا بنھ کے مختلف پنڈاں وچ ویچن دا مشورہ دتا۔ آخرکار محمد صغیر مختلف پنڈاں وچ کسی ونجارہ وانگوں پھیری لاندا تے زنانیاں تے بالاں لئی کپڑے تے دوپٹے وغیرہ ویچدا تے شام نوں تھک ہار کے اپنے سائیکل دے نال گھر واپس آ جاندا۔
ہر دن ایسے مشقت نال کم کردے کردے محمد صغیر دا ایس پیشے وچ دل لگ گیا۔ اک دن پھیری لاندے کسی دی آواز دے نال ای اک گھر دا بوہا کھلیا تے اوہدے قدم اوتھے جم گئے۔ اکھاں چار ہوئیاںتے سامنے اوہو
پری پیکر چہرہ جہدے لئی اوہ ایس نوبت تک پہنچیا سی۔ دونوواں دی دھڑکناں تیز ہو گئیاں۔ زباناں گنگ‘ اکھاں نال گل بات جاری رہی۔ ایس پنڈ وچ اپنے محبوب نوں اچانک ویکھ کے اوہ حیرت وچ ڈب گیا۔ محمد صغیر اوتھوں چلاآیا مگر اوہدی خشبو اوہدا پچھا نہیں چھڈ رہی سی۔ محمد صغیر نے لوکاں کولوں پتہ کیتا تے اوہنوں پتہ چلیا کہ اوہدے والدین نے اوہدے عاشق توں دور رکھن لئی کڑی نوں اوہدے رشتہ داراں دے پنڈ وچ بھیجیا ہویا اے۔
محمد صغیر دی محنت مزدوری ہن فیر دل لگی وچ بدل گئی۔ اوس دن اوہ 20والا کپڑا 10روپے وچ ویچ کے اپنی گٹھڑی خالی کر بیٹھیا سی۔ سستا کپڑا خرید کے پنڈ والے اک پاسے انج خوش ہو رہے سن تے دوجے پاسے اوہدے نال مانوس وی ہو گئے سن۔ ایویں سستا کپڑا ویچ کے محمد صغیر فیر معاشی پریشانیاں وچ گھر گیا۔ ایس طرحاں ایس ساری صورتحال دا کڑی دے والدین نوں فیر پتہ چل گیا۔ سب توں پہلاں اوہناں نے کڑی دی کدھرے منگنی کیتی تے فیر چھیتی اوہدے ویاہ دی تیاریاں شروع ہو گئیاں لیکن تیجے ای دن کڑی دے اچانک مرن دی خبر نے قرب و جوار دے پنڈاں وچ طوفان برپا کردتا۔ اوہدے والدین دا کہنا سی کہ کڑی بیماری دی حالت وچ فوت ہوئی اے لیکن ایہہ گل لوکاں دے منن وچ نہیں آ رہی سی۔ اپنے محبوب دے اچانک مر جان تے محمد صغیردی حالت پاگلاں وانگوں ہو گئی۔ اوہ جان چکیا سی کہ اوہدا محبوب عشق وچ اوہدے کولوں بازی لے گیا اے۔
غلام مصطفی ہمدانی نے کہا تھا:
دنیا میں جب تلک کہ میں اندوہ گیں رہا
غم دل سے اور دل سیمرے غم، قریں رہا
٭٭٭٭٭٭
والدین تے بھین بھراواں دے علاج معالجے نال محمد صغیر مرن توں تے بچ گیا لیکن اوہدی شخصیت دے سارے بت چکنا چور ہو گئے سن۔ ایس چوٹ نے اوہدے دل اتے کاری ضرب لائی کہ اوہدی سوچاں دا مرکز ای بدل گیا۔ ہن اوہ محمد صغیر نہیں رہیا سی بلکہ بری نظامی بن چکیا سی۔
محمد صغیر توں بری نظامی تک دے سفر وچ اوہنے اپنے محبوب نال بے وفائی نہیں کیتی بلکہ اوہدے نام دے پہلے حرف ب توں بری لا کے پیار دا آخری گھٹ وی پی لیتا۔ بری نظامی سارا دن گلیاں‘ بازاراں وچ خموش گھمدا پھردا تے انھیرا چھا جان تے گھر واپس آجاندا تے گھر آ کے وی خموشی نال گھوردا رہندا۔ ایس طرحاں اک رات اوہ حسب معمول اداسی وچ ڈبیا ہویا سی کہ اوہنے کجھ لکھن دی ہمت کیتی تے اوہنوں پتہ چلیا کہ اوہنے کجھ شعر لکھ دتے نیں۔ زندگی وچ اوہدے قلم نال لکھے ہوئے شعر اوہنے اپنے محبوب ولوں بری دے اپنے خلاف شکوے دی داستان سنا رہے سن۔
جھوٹے لارے لا جاندے نیں،وعدیاں دے ونجارے لوک
ایہناں نوں کیہ اکھاں میں ،جنھاں توں نیں وارے لوک
جانو سی کوئی وِرلا وِرلا، میرے ناں توں یار بری
ہن تے تیرے عشق صدقہ، مینوں جانن سارے لوک
٭٭٭٭٭٭
بری دے لکھے ایہہ پنجابی شعر جدوں کسی صاحب علم نے پڑھے تے اوہنے حیرانی نال کہیا۔ بری! توں تے چنگی بھلی غزل لکھ دتی اے۔ توں ارشد مارکیٹ‘ جھنگ بازار فیصل آباد وچ ہورہے مشاعرہ وچ ایہہ غزل سنا۔ بری نے قصد کر لیتا کہ اوہ ضرور ایس مشاعرہ وچ اپنی غزل سناوے گا۔ فیر جدوں 18 ورھیاں دے نوجوان نے اوس مشاعرہ وچ اپنی غزل سنائی تے ہر پاسوں اوہ واہ دی صداواں گونجنا شروع ہو گئیاں تے لوکی ایہہ جاننا چاہندے سن کہ اخیر ایہہ نوجوان کون اے جہڑا پہلی ای واری اپنا کلام سنا کے اینی داد سمیٹ کے واپس گیا اے۔ اوس مشاعرہ وچ ایس غزل دا مقطع سن کے مشاعرہ دے صاحب صدر نے اپنی مسند صدارت توں اٹھ کے فرط جذبات نال ایس نوجوان بری دا متھا چم لیتا۔ ارشد مارکیٹ جھنگ بزار وچ ہون والے ایس عظیم الشان پنجابی مشاعرہ دی صدارت بابائے غزل پیر فضل گجراتی کر رہے سن۔ بری نظامی نے اوہناںنوں پنجابی شاعری وچ اپنا استاد منیا تے فیر اک عظیم شاعر تے استاد دی ہولصہ افزائی نے بری نوں پختہ شاعر بنا دتا۔
ویاہ تے آل و اولاد:
بری نظامی دی اداس تے منتشر حیاتی نوں سنوارن تے اوہدے وچ رنگ بھرن لئی اوہدے والدین نے اوہدا ویاہ عارف والا وچ شیخ غلام نبی دی دھی نال کردتا۔ بری نظامی دے تن پتر تے چار دھیاں نیں۔ پتراں وچ شکیل بری‘ عقیل بری تے جمیل بری شامل نیں۔ بری نظامی اپنی حیاتی وچ کسی وی پتر‘ دھی دا ویاہ نہ کر سکے تے نہ ای اپنا ذاتی گھر بنا سکے۔ دو وڈے پتر پلاسٹک دے برتناں دا کاروبار کردے نیں جد کہ چھوٹا پتر جمیل بری میٹرک وچ زیر تعلیم اے۔
پنجابی زبان و ادبیات دی خدمات:
پنجابی زبان و ادبیات دے فروغ لئی بری نظامی دی خدمات قابل ذکر نیں۔ پنجابی بزم ادب دے سیکرٹری نشرو اشاعت بنن مگروں اوہناںنے پنجابی زبان و ادب دی ترویج و ترقی لئی مثالی کم کیتا۔ ایس بزم وچ اوہناں دے نال حافظ محمد حسین حافظ‘ صائم چشتی‘ رفیق ساقی تے جوہر جالندھری جئے معرو ف شاعر شامل سن۔ ایس دے علاوہ اوہناں دا یادگار کارنامہ ایہہ کہ بری نظامی تے اوہناں دے کجھ ادبی دوستان نے باہمی تعاون نال جنگ ویلے دھوبی گھاٹ لائل پور وچ کل پاکستان مشاعرہ کروایا جہڑا اپنی نوعیت دا منفرد‘ تریخی تے یادگار مشاعرہ سی جہدے وچ ستر ہزار توں ودھ حاضرین ایس مشاعرہ توں محفوظ ہوئے سن۔ ایس یادگار مشاعرہ دی صدارت پیر فضل گجراتی نے کیتی سی۔ جد کہ سٹیج سیکرٹری دے فرائض خلیق قریشی نے سرانجام دتے سن۔ ایس مشاعرہ وچ رلت دی غرض نال لہور توں بطور خاص نامور شاعر منظور جھلا تے ڈاکٹر رشید انور تشریف لیائے سن۔ بری نظامی اپنی حیاتی وچ اپنا کوئی مجموعہ کلام نہیں چھپوا سکے سن البتہ اوہناں دی وفات مگروں اوہناں دے دوست تے اوہناں دی اخبار ہفت روزہ بری نظامی دے ایڈیٹر محمد جمیل سراج نے اوہناں دا مجموعہ کلام قدراں دے نال توں شائع کیتا۔
بری نظامی دی شاعری وچ انسان دی عظمت دا تصور نمایاں نظر آندا اے۔ اوہناں دے خیال وچ انسان نے زندگی دے ہر شعبے وچ جہڑے کارہائے نمایاں سرانجام دتے نیں اوہناں توں ایہہ گل واضح ہو جاندی اے کہ ا نسان عظیم اے کیوں جح اوہدی کوششاں تے کاوشاں نال زندگی ارتقا دے رستے اتے گامزن ہوندی اے اوہ زندگی نوں سنواردا اے اوہدے وچ رنگ بھردا اے۔ بری نظامی نے صرف گل و بلبل‘ عشق و عاشقی تے ہجرو فراق نوں ای اپنی شاعری دا حصہ نہیں بنایا بلکہ اک پختہ شاعر وانگوں لوکاں دی امنگاں د ی ترجمانی کردیاں اوہناں سارے موضوعات اتے قلم چکیا اے جہڑے ساڈی روزمرہ دی زندگی وچ در آندے نیں‘ سانوں مجبور کردے نیں۔ اوہناں نے آمریت دے خلاف کھل کے آواز بلند کردیاں ایس نظام دی بھرواں مذمت کیتی:
دیس میرا آزاد اے یارو
دور نالے جمہوری اے
حق دی گل میں کہہ نہیں سکدا
بس اینی کو مجبوری اے
٭٭٭٭٭٭
بری وڈے وڈے سیاسی جلسیاں وچ انقلابی تے مزاحمتی نظماں پڑھدے‘ وطن عزیز وچ تن واری لگے مارشل لا دور وچ اوہناں نوں مشکلاں دا سامنا وی کرنا پیا۔ تنوں دوراں وچ اوہناں اتے مقدمے چلے‘ جیلاں دے اسیر بنے لیکن حق و صداقت دی گل کرن توں نہ رکے۔ رحمت گرامو فون ہائوس امین پور بازار فیصل آباد دے مالک چودھری رحمت علی نال بری دی ملاقات ہوئی تے اوہناں نے بری نوں سمجھایا۔ بری! توں ہر چوتھے دن جیل پہنچنا ویں‘ توں شاعری ضرور کر لیکن اپنے ال پروار لئی۔ کوئی روٹی دا آسرا وی ہووے۔ میں تینوں دو شخصیات نال ملوانا واں توں اوہناں لئی قوالیاں تے گیت لکھیا کر۔ تیرا نام چمکے گا تے پیسے نال گزارا وی چنگا ہونا شروع ہو جاوے گا۔
مگروں چودھری رحمت علی نے بری نظامی دی ملاقات دو شخصیات نصرت فتح علی خاں تے عطااللہ عیسیٰ خیلوی نال کروا دتی۔ بری نظامی نے نصرت فتح علی خاں نوں جہڑی سب توں پہلے قوالی لکھ کے دتی اوہدے بول ایس طرحاں نیں:
جا مڑ جا اجے وی گھر مڑ جا
نی عشق وچ کیہ رکھیا
جا ٹر جا اجے وی گھر ٹر جا
نی عشق وچ کیہ رکھیا
٭٭٭٭٭٭
کیسٹ ریلیز ہوئی تے ایس قوالی نوں بہت پسند کیتا گیا۔ بس فیر کیہ سی اک مگروں دوجا…شروع شروع وچ بری نظامی کلام پہلے لکھ لیندے سن تے نصرت فتح علی خان اوہدے حساب نال دھن بنا لیندے سن۔ مگروں بری نظامی نوں تجربہ ہو گیا کہ اوہ نصرت فتح علی خاں دی پہلے توں بنائی ہوئی دھناں لئی حقیقتاً مناسب بول تیار کر لیندے سن۔ عطااللہ عیسیٰ خیلوی دی گائیکی نوں اپنے خوبصورت تے سریلے لفظاں دے ذریعے جان بخشن دا کام وی بری نظامی نے ای کیتا۔ ایس گیت دے بول ایہہ سن۔
اوٹھاں والے ٹر جان گے
نی سسیے جاگ دی رہیں
فر لبھدی پھریں گی ہانی
رات اج دی نیند نی مانی
اوٹھاں والے ٹر جان گے
٭٭٭٭٭٭
بری نظامی دے قلم توں جہڑی قوالیاں نکلیاں جہناں دے ذریعے اوہناں دا کلام بین الاقوامی سطح اتے گونجنا شروع ہو گیا انج محسوس ہون لگیا جیویں پوری دنیا نوں ای پنجابی گائیکی دے جاود نے اپنے حصار وچ لے لیتا ہووے۔ اوہناں دے گیتاں تے قوالیاں دے بول تھلے دتے نیں:
٭۔دم مست قلندر مست مست
٭۔کِنا سوہنا تینوں رب نے بنایا ،دل کرے ویکھدا رہواں
٭۔دل مر جانے نوں کیہ ہو سجناں،کدے وی نہیں اج جنا رویا سجناں
٭۔میں چھم چھم نچدی پھراں
٭۔دس دس وے چھناں دیا پانیاں
٭۔وگڑ گئی تھوڑے دناں توں،دوری اے تھوڑے دناں دی
٭۔انج پِنڈی تے پشور لگا جاندا
٭۔وے بول سانول
٭۔کملی والے محمد ؓتوں صدقے میں جاں
٭۔تساں کوں مان وطناں دا
٭۔گِن گِن تارے لنگھ دیاں راتاں
٭۔دکھاں دیاں دھپاں ساڑ گئیاں نیں
محمد جمیل سراج ایڈیٹر ہفت روزہ بری نظامی رقمطراز نیں:
فروری نوں میری تے بری نظامی دی نصرت فتح علی خان دے گھر ہون والی ملاقات منفرد سی۔ اوس ویلے مینوں بری نظامی تے نصرت فتح علی خاں دا اپنے اپنے فن اتے عبور دا پتہ چلیا۔ دونوواں نے پوری رات ریاضت وچ لنگھا دتی۔ بری شاعری کردے رہے تے نصرت فتح علی خاں اوہناں دی مختلف دھناں ترتیب دیندے رہے۔ ایس موقع تے اردو دے مشہور شاعر پرنم آلہ آبادی وی موجود سن میں تناں نوں ساری رات سندا رہیا۔اک واری جدوں بری نظامی حج دی سعادت حاصل کر کے آئے تے عبیرا بو زری نے اپنے مخصوص انداز وچ اوہناں اتے چوٹ لائی:
نام نامی حضرت خواجہ بری نظامی
حاجی، شاعر صحافی
اللہ معافی اللہ معافی
مکیوں یاترا کر کے آیا
تِکھا داترا کر کے آیا
٭٭٭٭٭٭
افسوس علم و ادب دا چن بری نظامی ہن ساڈے وچ موجود نہیں اے جہدے لکھے گیتاں تے قوالیاں نے اک عرصہ تک سامعین دے دلاں نوں مسحور کیتا۔ بری نظامی جئے ناجانے کنے یادگار زمانہ لوک زیزمیں جا سوئے نیں تے اسیں کجھ وی نہیں کر سکے۔ سوائے ایہدے کہ رویے کس کس نوں تے کس کس دا ماتم کریے ایس لئی کہ سب نے اپنی اپنی واری چلے جانا اے۔
دنیا نے کس کا راہ فنا میں دیا ہے ساتھ
تم بھی چلے چلو یونہی جب تک چلی چلے
٭٭٭٭٭٭
بری نظامی دے لکھے گیت گا کے نصرت فتح علی خان تے عطااللہ عیسیٰ خیلوی شہرت دی بلندیاں اتے پہنچ گئے مگر بری نظامی غریب سی تے شدید غربت تے کسمپرسی دی حالت وچ فوت ہویا لیکن ہزاراں انمول گیت اپنے چاہن والیاں نوں دے گیا۔
دِل مر جانڑیں نوں کی ھویا سجڑاں؟؟
کدے وی نئیں اج جناں رویا سجڑاں
عشق ھوراں رانجھے ول پائیاں جھاتیاں
پیار جنے کیتا اوھو رویا سجڑاں
پیار دیاں گلاں ہنڑ چیتے آندیاں
صدراں وِچ یاداں نوں پرویا سجناں
تریلیاں دے نال گئیاں پجھ صدراں
پیار والا گیت جد چھویا سجڑاں
لیکھاں اتے کسی دا نئیں زور چلدا
پیر پیر اتے دِسے ٹویا سجڑاں
سوچاں تے خیالاں وِچ دِن لنگھدے
سکھ میری زندگی دا کھویا سجڑاں
شِکھر دوپہرے بری شاماں پئے گئیاں
زلفاں وِچ مکھ جد لکویا سجڑاں
٭٭٭٭٭٭
“بری نظامی”گِن گِن تارے لنگھدیاں راتاں (بری نظامی(
گِن گِن تارے لنگھدیاں راتاں
سپاں وانگر ڈنگدیاں راتاں
رانجھا تخت ہزارہ بھلیا
بھلیاں نئیں پر جھنگ دیاں راتاں
٭٭٭٭٭٭
اکھیاں وچ جگراتے رہندے سولی اتے ٹنگدیاں راتاں ہور کسے ول جان ناں دیون اپنے رنگ وِچ رنگدیاں راتاں مینوں کوئی سمجھ ناں آوے آئیاں کہدے ڈھنگ دیاں راتاں بری نظامی یاد نئیں مینوں… جسراں سارے جگ تے سِر تے اِکو جہیا آسمان دا رنگ فِر کیہ ہوندا جے کر دیندا اِکو اپنے وان دا رنگ اوناں دے سِر لوڑاں اگے وِچ میدانے جھکدے نیں جہڑے لوک چڑھا لیندے نیں پگاں اتے آن دا رنگ اودوں تیک دبا سکدے نیں مظلوماں دا ظالم حق جد تک میرے ہتھ نئی آوندا ستے لوگ جگان دا رنگ کد تک پرچی گھلدی…
وگڑ گئی اے تھوڑے دناں توں
وگڑ گئی اے تھوڑے دناں توں
دوری پئی اے تھوڑے دناں توں
٭٭٭٭٭٭
تیرے ہندیاں پیندے نئیں ساں پینی پئی اے
تھوڑے دناں تو چن جیا مکھڑا نظر نئی آوندا
رت سرمئی اے تھوڑے دناں تو شام سویرے آجاندے سن
خبر نہ لئی اے تھوڑے دناں تو دل مر جانا ہن تک ڈردا
چوٹ تے سئی اے تھوڑے دناں تو سکھ سنہڑا کوئی نئیں آندا آس تے…
٭٭٭٭٭٭
دل مر جانڑے نوں کی ہویا سجناں
دل مر جانڑے نوں کی ہویا سجناں
کدے وی نئیں اج جناں رویا سجناں
عشق ہو رانجھے دیول پائیاں چاتیاں
پیار جنے کیتا اوہو رویا سجناں
پیار دیاں گلاں ہنڑ چیتے آوندیاں
صدراں وچ یاداں نوں پرویا سجناں تریلیاں دے نال گئیاں پج صدراں
پیار والا گیت جد چھویا سجناں
لیکھاں اتے نئیں کسی دا زور چلدا
پیر پیر اتے۔۔۔۔۔
٭٭٭٭٭٭
نی عشق دے پچھے نہ پو سسی اے ۔۔۔
نی تو چھڈ دے عشق دا کھیڑا ۔۔۔۔
بالاں وانگوں ۔۔۔۔۔ ضد نہ کر !
عشق دا راہ اے بھیڑا ۔۔۔
شکر دوپہراں ۔۔۔۔ وا ورولے ۔۔۔
تے مارو ۔۔۔ تھل دے پینڈے ۔۔۔
بری ، نظامی کہن سیانے ۔۔۔
عشق دا روگ اویڑا ۔۔۔ !!!
(ترجمہ)
اے سسی عشق دا پچھا چھڈو ۔۔ بلکہ ایہدے توں مکمل کنارہ کشی اختیار کر لوو (ہن)۔۔
ویکھو پیاری ۔۔ بالاں وانگوں ضد نہ کرو ۔۔
پیار والا رستہ جہڑاہے نا ۔۔ بھیرا ہے ۔۔۔ بہت بھیرا !
تپتی گرم دوپہر ، اوہدے وچ گھمدے گردباد (whirlwinds) تے جان لیوا صحرائے تھل دا سفر۔۔ !
بری ، نظامی جئے عقلمند وہ کہہ گئے نیںکہ عشق دا روگ سخت (ناقابلِ برداشت اے )