حلقہ اربابِ ذوق

لكهت:رابعہ رحمن

حلقہ ارباب ذوق ادب دی سب توں پرانی فعال تحریک اے۔ ایس ادبی ادارے اُتے امن یا جنگ سماج تے سیاست دے ادوار تے ہلڑ بازیاں دا کوئی اثر ویکھن وچ نہیں آیا، نہ ای ایس دی کارکردگی کدی متاثر ہوئی، ایہہ ادبی ادارہ کسے وی مذہبی فرقے نال منسلک نہیں ہویا جس طرح ادب، ثقافت، ورثہ تے روایات پروان چڑھدی اے ایسے طرح حلقہ ارباب ذوق دی نمو وی ہوندی رہی اے۔ پیڑ جنہا بڈھا ہوئے گا ایس دی جڑاں اینی ای مضبوط تے چھاں اینی ای گھنی ہوئے گی۔ ایس دے تھلے ہون والے فیصلے اینے ای پکے تے انصاف اُتے مبنی ہون گے۔ حلقہ ارباب ذوق نوں وی ادب دا اک بڈھا شجر کہیا جا سکدا اے کیوں جے ایس دی تاریخ 64 ورھے پرانی اے قارئین دی دلچسپی لئی دسدی چلاں جیہڑے نہیں جان دے کہ کجھ کہانی لکھن والے جوشیلے نوجواناں نے ’’بزم داستان گویاں‘‘ دے ناں توں انجمن بنائی جنہاں وچ شیر محمد اختر، تابش صدیقی تے نسیم حجازی جہے ادیب جیہڑے کسے تعارف دے محتاج نہیں شامل سن۔ 29 اپریل 1039ئ وچ ایس دی بنیاد رکھی گئی فیر 3 ستمبر 1939 ایس دا باقاعدہ ناں حلقہ ارباب ذوق تجویز کر کے مہر لا دتی گئی، کہندے نیں کہ روشنی دی پہچان ہنیرا بن دا اے ایسے طرح حلقہ ارباب ذوق دی پہچان ترقی پسند تحریک جنہوں ادبی دنیا وچ طوفانی، سیاسی تعصبانہ تحریک دا ناں وی دتا جاندا سی۔ ایس ترقی پسند تحریک نے سماجی دے خارجی عوامل تے زندگی دے عمل نوں تیز کر دتا سی پر ایس ویلے سیاسی اتھل پتھل والا دور چل رہیا سی تے ایسے دی مطابقت نال ادبی دنیا وچ پرسکون دریا دیاں لہراں اُتے انج دی نائو دی لوڑ سی جس توں قلم دے چبو نال چن دیاں کرناں ڈانس کرن لگدیاں ماہرین موسیقی ترتیب دیندیاں تے ہوا دیاں سرگوشیاں کہانیاں سنان لگدیاں۔ انج حلقہ ارباب ذوق دے قیام نے ایس لوڑ نوں پورا کر دتا۔
1940 تے 1950 دا عشرہ حلقہ ارباب ذوق دا سنہری دور سی کیوں جے لاطینی امریکہ ، ایشیا تے افریقہ دے محکموم عوام تیکر حلقہ ارباب ذوق دے ذریعے شعور تے فکر دی نویں روشنی اپڑ رہی سی، 1936 وچ ترقی پسند تحریک انج دا ادبی محاذ سی جس دے اصول و ضوابط انتہائی سخت تے پارٹی دی پیروی کرن اُتے شدید زور دتا جاندا پر انسان دے اندر بغاوت دا جذبہ ایس دے نال ای جنم لیندا اے تے ایتھے وی اصول نال ٹکران والے باغی موجود سن انج دے باغیاں تے امن پسند محبت کرن والے ادب شناس تے ادب دوستاں لئی حلقہ ارباب ذوق اک بہترین سرائے ثابت ہویا۔ کوئی وی ادارہ ہوئے جے ایس وچ اک ہون دا جذبہ کارفرما نہیں ہوئے گا باطنی ضبط تے تنقیدی جملیاں نوں سہن تے سمجھن دی صلاحیت نہیں ہوئے گی تے بوہت جلدی ٹٹ جائے گا۔ حلقہ ارباب ذوق وچ ادبی تے عملی لڑائیاں مکالمے تے معرکے تنقیدی تبصرے افسانے تے کہانی دے نال نال ادیب دے خیال و فکر دے تنقید برائے اصلاح دے تحت پرخچے اڑا دتے جاندے کدھرے غزل نوں بے لباس کر کے شاعر نوں نقاد دی برچھیاں سہنی پیندیاں، نقاد عابد علی ادیب سبط حسن دے مقابلے دے لتـے لیندے تے دوجے نقاد عابد علی عابد دی تحریراں اُتے غول دی صورت ٹٹ پیندے پر آفرین اے ایس دورے دے اعلیٰ سیرت و کردار دے حامل ادیباں، شاعراں اُتے کہ سارے بحث و مباحثے ادب تے احترام دے دائرے وچ ہوندےتے ایہہ غلغلہ تنقید حلقہ ارباب ذوق دی میز اُتے ای ختم ہو جاندا فیر چاہ دا دور چلدا تے معاشرے دے صحت مند دماغ نویں کہانی دا منظر نامہ سوچدے سوچدے نویں غزل دے ردیف قافیے اُتے گل بات کردے اپنی راہ لیندے۔
حلقہ ارباب ذوق ذہنی تربیت گاہ سی جس نے شہرت بخاری میرا جی، ضیاء جالندھری، محمد صفدر میر، انتظار حسین تے مرزا ادیب جہے کہانی کار تے انج دے کئی نابغہ ہستیاں سانوں انعام دے طور اُتے تیار کر کے دتیاں۔
اج وی حلقہ ارباب ذوق قلم کاراں نوں ادب دے جوہر نال آشنا کرن لئی اہم کردار ادا کر رہیا اے۔ ادیب دی اپنے عہد دے سماجی شعور توں آگہی بوہت ضروری اے، ادبی تقریبات ساڈے معاشرے دی علم دوست فضا دی غماز نیں، جتھے ساڈی روایات وچ میلے تے ثقافتی پروگرام ہویا کردے نیں اوتھے ادبی محفلاں نے وی اپنی روایت قائم رکھی ہوئی اے۔ حلقہ ارباب ذوق تے دیگر ادبی محفلاں دا مطمع نظر صرف تنقیدی نشستاں تے محکمیاں دا انعقاد ای نہیں بلکہ ادیب تے سامعین دے وچکار انج دی فضا قائم کرنا وی اے جتھے محبت، ایثار، صبر، دوستی تے اخلاقیات پروان چڑھدے ہون۔ حال ای وچ 4 اکتوبر نوں حلقہ ارباب ذوق وچ کرونا دے لمبے لاک ڈائون تے پھیلائو وچ کمی آن دے بعد انتخابات دا اجراء ہویا جیہڑا کہ بوہت خوش آئند اے، جوق در جوق ادیب تے شاعر انج چلے آ رہے سن جویں شمع اُتے پروانے ، حلقہ ارباب ذوق دے انتخابات دا سلسلہ تے پہلے دن توں جاری اے ہر ورھے حلقے دے جوائنٹ سیکرٹری تے سیکرٹری دے انتخاب دا اہتمام کیتا جاندا اے پر میرے لئی ایہہ دو اعتبار توں قابل ذکر اے ۔ پہلا ایہہ کہ ایہہ پہلا موقع سی کہ مینوں وی ایس تقریب دی گہما گہمی ویکھن دا بالمشافہ موقعہ ملیا۔ سیکرٹری لئی نوجوان شاعر ادیب حماد نیازی تے کہنہ مشق تے تجربہ کار شاعر توقیر شریفی دے وچکار مقابلہ سی ہر دو ارکان حلقہ لئی ہر دلعزیز نیں تے ایہناں دے وچکار پیشہ وارانہ رقابت دی بجائے فنکارانہ رفاقت دا رشتہ اے۔ زندگی دے دیگر شعبیاں وانگوں ادب وچ وی خواتین دی نمائندگی اے ایہناں نوں وی عزت و وقار نال ویکھیا جاندا اے ۔ نوجوان ادیبہ فرح رضوی دا جوائنٹ سیکرٹری لئی بلا مقابلہ انتخاب ایس امر دا واضح ثبوت اے۔ سیکرٹری دے انتخاب دا پررونق میلہ سجان وچ ہر شاعر و ادیب حصہ دار ہون دی وجہ نال مبارکباد دا حق دار اے۔ انتخابی مرحلہ جمہوری طریقے نال بطریق احسن اہتمام پایا پر مجلس عاملہ دے ارکان نے اپنے فرائض بڑی تندہی نال انجام دتے۔ ایس ضمن وچ خاص طور تے حسین مجروع تے حلقہ دے موجودہ سیکرٹری (تادم تحریر) ایس صحت مند سرگرمی دے انعقاد اُتے مبارکباد دے مستحق نیں۔ آخر وچ دونواں امیدواراں لئی بالعموم تے سیکرٹری لئی منتخب ہون والے حماد نیازی لئی خاص طور تے مبارکباد۔حلقہ اربابِ ذوق زندہ باد