سنہری جلد

نانک سنگھ

پنجابی روپ:سیدعقیل احمد رضوی

کیوں جی تسیں سنہری جلداں وی بن دے ہوندے او؟ خیر دین دفتری جلداں نوں پشتے لا رہیا سی، گاہک دی گل سن کے بولیاآہو جی جہو جیہی کہو۔
گاہک اک ادکھڑ عمر دا سکھ سی۔ ہٹی دے پھٹے تے بیٹھ کے اوہ کتاب اتلے رمالاں نوں بڑے ادب تے کوملتا نال کھولن لگ پیا۔ پنج چھے رمال اتارن توں بعد اس نے وچوں اک کتاب کڈھی۔ دفتری دی ہٹی وچ جنے کاریگر کم کر رہے سن،سارے ہی کتاب ول تک کے مونہ نیواں پاکے ہسن لگ پئے۔ اک نے تاں پولے جہے مونہ نال آکھ ہی دِتا۔ “ککھاں دی کلی اتے ہاتھی دند دا پرنالا”۔ کتاب ساری ورقا ورقا ہوئی سی۔ اس دے دھوئیں رنگے صفحے، ہتھ لایاں بھر دے جاندے سن۔ جِلددے دو ویں پاسے ڈاڈھے میلے ہوگئے سن، جِہناں دیاں نکراں مڑیاں سن۔ انج لگدا سی کہ کدے اے چمڑے دی جلد دے روپ وچ رہ چکے سن۔
کتاب دفتری نے ہتھ وِچ پھڑی تے اتھل پتھل کر کے ویکھی۔ ویکھدیاں ہی بِٹربِٹر گاہک دے مونہہ ول تکن لگ پیا۔ اے اک ہتھاں دا لکھیا ہویا قرآن شریف سی۔
دفتری نے کیا، بن جائے گی سردار جی پھر سنکوچویں بھاو نال پچھن لگا سردار جی قرآن شریف تہاڈا اپنا ایں؟ لکھائی تاں بڑی کمال دی اے نہیں اے میری کڑی دا اے
اچھا چیز تاں سردار جی بڑی چنگی اے، پر ورقے بڑے خستا ہورہے نیں۔ اس نالوں جے کِتے چھاپے لے جاکے جلد بناندے تاں چنگا سی۔
تسیں ٹھیک کہندے ہو، پر کڑی دی اس نال بڑی محبت اے، اوہ اس دے پِیو دی نشانی اے۔
دفتری نوں حیرانی دے نال ہی کجھ شک وی ہون لگا، میری لڑکی اتے پھر اس دے پِیودی نشانی گل اس دی سمجھ وچ نہ آئی۔ اس نے پھر پچھیا۔ تاں تواڈے کسے رشتے دار دی بی بی اے۔
آہو۔۔۔نہیں میری اپنی لڑکی اے۔۔۔۔ ہاں دسو، کد تک دِیوگے؟ مینوں اس دی چھیتی لوڑ اے۔اج توں چوتھے دن لڑکی دا ویاہ اے تے میں اس نوں داج وچ دینا اے۔ ہاں سچ، اک کم ہور کرنا، جلد اتے سنہری اکھراں وچ بی بی زینا لکھ دیو۔ پیسیاں داکوئی خیال نہ کرنا، جو کہو گے دیاں گا۔ جوں جوں دفتری اس پیچ نوں کھولن دی کوشش کر رہا سی، توں توں ایہ ہور الجھن وِچ پیندا جاندا سی۔ اس انوکھی گل کتھ نے اس دے ہور ساتھیاں نوں وی آرا مِستر چھڈا دتے۔
کرم سنگھ نے جد ویکھیا کہ سارے جانے ہی ایہ حال سنن دے چاہواںوچ نیں تے اس نے
اوہنا ں نوں اس طرحاں دسنا شروع کر دتا، اج توں پنج ورھے پہلا ں دا ذکر ہے۔ جد اِس شہر وچ ہندوواں مسلماناں دا بڑا بھاری فساد ہویا سی، اوہنا دناں میں بجاجی دی ہٹی کردا ساں۔ گھر وچ اسیں دوویں جی ساں۔ میں تے میری گھر والی۔
دپہر ویلے سارے شہر وچ رولا پے گیا۔ میرے پیراں ہیٹھوں مٹی نکل گئی۔ فساد دا مڈھ اوسے محلے توں بجھا جس وچ میر اگھر سی، تے اوہ محلا لگ بھگ مسلماناں دا ہی سی۔ ہٹی بند کر کے میں واہو داہی گھر ول بھجیا۔راہ وچ ٹولیاں دے ٹولے ڈانگاں پھڑی دگڑ دگڑ کر دے پھر رہے سن۔
میں گھر پجا پر دروازے نوں جندرا لگا ویکھ کے تسلی ہوگئی کہ ستونت کور اپنی ماسی دے گھر چلی گئی ہے۔ اس دا ماسی دا گھر کھترمے پاسے سی۔ اس دی دوراندیشی نوں دل وچ سلاہندا ہویا میں اپنی مسیس (خالا سس دا گھر) دے گھر ول ٹر پیا۔
میرا اتلا ساہ اتے ہیٹھلا ہیٹھاں رہ گیا جدوں پتا لگا کہ ستونت کور ایتھے نہیں آئی۔ متھے تے ہتھ مار کے اوتھے ہی بیٹھ گیا۔
ساڈی سارے دن دی سِر توڑ ڈھونڈ بھال دا کجھ وی سِٹا نہ نکلیا۔ ادھر فساد پل پل زوروں تے ہوندا جاندا سی۔ کئی محلے پھوکے گئے۔ کئی دکاناں لٹیاں گیاں تے بے دوشیاں دے لہو وہائے گئے۔
ہف ہٹ کے میں گھر جا ڈگا۔ چنگا انھیرا پے گیاسی۔ ساری گلی وچ سنسان سی۔ کسے کسے ویلے پیدل تے سوار سپاہیاں دے پھرن دی آوازاں آندیاں سی۔ اس ویلے سوا سمتی دا اِک ولنٹیر میرے گھر آیا۔ نے مینوں دسیا کہ میری ووہٹی سرکاری ہسپتال وچ مینوں اڈیک رہی اے۔

مینوں سن کے خوشی ہوئی پر ڈر تے سہم دی بھری ہوئی۔ کئی طرح دیاں سوچاں سوچ دا ہویا میں ہسپتال پہنچیا۔
اوتھے جاکے میں کجھ ڈِٹھا اس نے مینوں ہور وی حیرانی وچ پا دتا۔ اک بڈھا مسلمان سِر تو پیراں تک پٹیاں نال، تے ستونت کور اس دے پاس بیٹھی اتھرو بہاندی ہوئی اس دے مونہ وچ ددھ پان دا جتن کر رہی سی۔
مینوں دیکھ دیاں ہی اوہ ڈڈیا کے میرے گل لگ گئی۔ حیرانی بھری نظر نال اس ول تک دیاں میں اوس نوں پیار دلاسا دتا۔ میرا بھاو (احساس) سمجھ کے اوہ بولی، جے ایہ نہ ہوندے تاں۔۔۔! اِس دے اگوں اوہ نا بول سکی۔ انت اس نے ویروے نال بیٹھ کے ساری ہڈ ورتی مینوں سنائی۔ اس نے دسیا، فساد دی خبر سندیاں ہی سارا گہنا گٹا تے نقدی اک نِکے ٹرنک وچ پا کے تے کچھے مار کے میں ماسی دے گھر ول ٹر پئی۔ رستے وچ غنڈیاں دا اِک ٹولا میں اپنے ول آندیاں ڈِٹھا۔ اوہنا توں بچن لئی میں گھبرا کے ایدھر اودھر تکن لگی۔ جد مینوں نٹھن دا کوئی راہ نا لبھا تاں نٹھ کے ایس بڈھے حلوائی دی ہٹی وچ جا کھلوتی۔ پر میرے پچھے ہی غنڈیاں دی دھاڑ آ پہنچی۔ میرا ٹرنک ویکھ کے اوہ سمجھ گئے سن کہ اس وچ چوکھا مال اے۔
ایس بابے دا رب دو ناں جہاناں وچ بھلا کرے۔ ایس نے مینوں پچھلے اندر واڑ دتا اتے آپ ہٹی وچ ڈٹ کے غنڈیاں دے ٹاکرے لئی کھلو گیا۔ایس نے اوہناں لوکاں نوں بتھیرا سمجھایا، پر اوہنا ں دا ایہو کہنا سی کہ ٹرنک ساڈے حوالے کر دیو تاں اسی چلے جاندے ہاں۔
انت جد اوہ نہ ٹلے تاں ایس نے کڑدے دودھ دے پیالے اوہنا اتے بھر بھر کے سٹنے شروع کر دِتے۔ اوہ اک واری تاں نس گئے پر جد اوہنا ں ویکھیا کہ دودھ دی کڑائی خالی ہو گئی اے، اوہ پھر مڑ آئے۔
دوجی ویراں اس نے چلھے وچوں اگ اتے تتی پھوسل کڈھ کڈھ کے اوہنا ں اتے ورانی شروع کر دتی۔کئیاں دے مونہ سرتے کپڑے جھلس گئے، پر ایس نال اوہنا دا جوش ہور وی ودھ گیا۔ جد چلھا وی خالی ہو گیا تے ایس بابے کول ہور کوئی ہتھیار نا رہیا تاں اوہ سارے ہٹی تے آ چڑہے تے ،کافر کافر کہہ کے ایس وچارے نوں ہتھوں ہتھ لے لیا، مار مار کے غریب نوں پھیہ سٹیا۔
فیر اوہ غنڈے میرے ول ودھے، پر میں اندروں کنڈامار لیا سی۔
اوہنا نوں بوہا بنن وِچ چوکھا چِر لگ گیا۔ اس ویلے پلِس آ گئی دا رولا پے گیا تے سارے جدھر مونہ آیا نس گئے۔
بابا لہو لہان ہویا پیا سی۔ سیوا سمتی والیاں اوس نوں سٹریچر تے پا لیا۔ میں وی اپنا ٹرنک چک کے بابے دے نال ہی ایتھے ہسپتال آ گئی۔ دہاڑی وچ کئی واری سیوا اسمتی والے تہانوں گھروں تے ہٹیوں لبھن گئے پر تہاڈا کجھ پتانہ لگا۔
تھوڑی چِر ٹھہرکے کرم سنگھ دفتری نوں پھر سنان لگا۔
ستونت کور دیاں گلاں سن کے میرے لواں کنڈے کھڑے ہو گئے۔ میں بے ہوش پئے بابے دے پیراں تے شردھا نال کئی وار متھا ٹیکیا۔
دوجے دن سویر ویلے بابے نوں ہوش آیا۔ اس دے مونہوں پہلا جملا نکلیا، زینا! پت توں کتھے آیں۔
تھوڑی جہی پچھوں اس دی ہوش چنگی طرحاں پھِر پئی تے اپنے آپ ہی اس نوں ساری گل دی چنگی سمجھ آگئی۔ اسیں دوویں اوس دے پیراں تے سر رکھ کے اوس دا دھنواد کرن لگ پئے۔ بابا پیار نال سانوں ایس کموں روکدیاں ہویا بولیا۔
سردار جی! میں تہاڈے اتے کوئی احسان نہیں کیتا۔ جہی میری زینا بچی تہی ایہ۔پر سردار جی اللہ دے واسطے اوس نوں ایتھے لے آئو۔ کلی مر جاوے گی۔ جے وچاری دی ماں جیوندی ہوندی تاں وی میرے پچھوں رل کھل کے پل جاندی، ہن کون اوس نوں ۔۔۔ ۔ کہندا کہندا بڈھا رون لگ پیا۔
اس دے دسے پتے تے جاکے اسیں زینا نوں لے آئے۔ زینا اوس ویلے دساں کو ورھیاں دی سی۔

تھوڑی چِر ٹھہرکے کرم سنگھ دفتری نوں پھر سنان لگا۔
ستونت کور دیاں گلاں سن کے میرے لواں کنڈے کھڑے ہو گئے۔ میں بے ہوش پئے بابے دے پیراں تے شردھا نال کئی وار متھا ٹیکیا۔
دوجے دن سویر ویلے بابے نوں ہوش آیا۔ اس دے مونہوں پہلا جملا نکلیا، زینا! پت توں کتھے آیں۔
تھوڑی جہی پچھوں اس دی ہوش چنگی طرحاں پھِر پئی تے اپنے آپ ہی اس نوں ساری گل دی چنگی سمجھ آگئی۔ اسیں دوویں اوس دے پیراں تے سر رکھ کے اوس دا دھنواد کرن لگ پئے۔ بابا پیار نال سانوں ایس کموں روکدیاں ہویا بولیا۔
سردار جی! میں تہاڈے اتے کوئی احسان نہیں کیتا۔ جہی میری زینا بچی تہی ایہ۔پر سردار جی اللہ دے واسطے اوس نوں ایتھے لے آئو۔ کلی مر جاوے گی۔ جے وچاری دی ماں جیوندی ہوندی تاں وی میرے پچھوں رل کھل کے پل جاندی، ہن کون اوس نوں ۔۔۔ ۔ کہندا کہندا بڈھا رون لگ پیا۔
اس دے دسے پتے تے جاکے اسیں زینا نوں لے آئے۔ زینا اوس ویلے دساں کو ورھیاں دی سی۔
، ڈاڈھی بھولی بھالی، بھاویں رو رو کے اوہ بے حال ہوئی ہوئی سی پر پِیو دے گل لگ کے اس دا دکھ ادھا ہوگیا۔
سوا مہینے ہسپتال رکھن تے وی جد اسیں بابے نوں کوئی وی فرق نہ پینداڈِٹھا تاں اسیں اوس نوں اپنے گھر لے آئے۔ اندر دیاں سٹاں نے اوس دا لک اکا ہی نکارا کر دتا سی۔ چھاتی دیاں سٹاں وی گجھیاں سن۔
گھر آکے زینا ساڈے نال اس طرحاں رل مِل گئی جویں ساڈے ہی گھر جمی پلی اے۔ اوہ سانوں ڈاڈھی پیاری لگدی سی۔ ستونت کور نوں جویں کوئی خزانا لبھ پیا سی۔ ساڈی وی کدے تِنا وریاں دی اِک کڑی سی جہڑی رب نے سانوں دے کے پھِر لے لئی سی۔ سانوں اِیہو جاپدا سی کہ رب نے ساتھوں کھوئی چِیز پھر سانوں موڑ دتی اے۔ اسیں اِک پل وی زینا نوں اکھوں اولھے نہیں سی کر سکدے۔
منجے تے پیا بابا جد سانوں زینا نال پیار کردا ویکھدا سی تاں خشی نال اوس دیاں اکھاں وچ اتھرو آ جاندے سی۔ بتھیرے ڈاکٹر بدلے پر بابے نوں فرق نا پیا۔ اچانک ہی اوس دی چھاتی چوں لہوآن لگ پیا، تے اوس دی حالت خراب ہون لگ پئی۔
اخیر اک رات اوہ زینا دی بانہ ستونت دے ہتھ پھڑا کے شانتی ، تسلی تے بے فکری نال ایس دنیا توں وِداع ہوگیا۔
دوجے دن اک سکھ دے گھروچوں مسلمان دا جنازا ، مسلمانی طریقے نال نکلدا ویکھ کے ساری گلی محلہ پیار دے اتھرو وہا ریا سی۔
اوسے دن توں میں زینا لئی اک حافظ مولوی استاد رکھ دتا جو دوویں ویلے آکے اوس نوں قرآن شریف پڑھاندا سی۔
ہن زینا دی عمر پندرھاںورھیاں دی اے تے سارا قرآن شریف پنجاں ورھیاں وچ اوس نے حفظ کرلیا اے۔ اک خاندانی مسلمان نال اس دی منگنی ہو چکی اے۔ اج توں چوتھے دن اوس دا نکاح ہون والا اے۔ ویاہ بھاویں مسلمانی شرع نال ہووے پر ہندو ، مسلمان، سکھ سارے ہی آن گے۔
زینا دا داج بنان وچ اساں اپنے ولوں کوئی کسر نہیں چھڈی پر اوہ قرآن شریف زینانوں بہت پیارا ہے۔ ایہو اوس دا پیو پڑھیا کردا سی تے اوسے توں ہی زینا نے تعلیم حاصل کیتی اے۔ ایسے کرکے میں ایس دی ودھیا جلد بنوا کے اوس دے داج وچ دینا چاہندا ہاں۔
خیر دین دفتری تے اوس دے کاریگر اںنے پتھر دے بت بن کے ساری وارتا سنی۔ اوہناں ادب نال سر نوایاتے اکھاں پونجھیاں۔ کِسے کِسے نے اک دو لمے ہئوکے وی بھرے تے پھراپنے کم لگ پئے۔
جلد ویلے سِر بنن دین دی پکی کرکے رمالاں نوں لپیٹ کے کھیسے وچ پاندا ہویاں کرم سنگھ اپنے راہ ہویاں۔٭٭