دنیااک واری فیر فطرتی (نباتاتی) علاج وَل آ رہی اے حکیم حارث نسیم سوہدروی ہوراں نال اُچیچی گل بات

انٹرویو: آفاق بٹ

حکیم حارث نسیم سوہدروی نامور علمی و ادبی خانوادے نال تعلق اے پاکستان ایسوسی ایشن فارایسٹرن میڈیسن لہور دے جنرل سیکرٹری نیں۔ حمایت اسلام طبیہ کالج لہور توں فارغ التحصیل نیں تے اج کل لہور وچ قائم مطب وچ بیٹھدے تے مریضاں دی خدمت کردے نیں۔ روزنامہ بھلیکھا نال اوہناں دی اُچیچی گل بات دا احوال پڑھو۔
سوال:حکیم صاحب! اپنے خاندان، ابتدائی حالات تے طب دی تعلیم کدوں تے کتھوں حاصل کیتی، ایس بارے دسو؟
جواب: میرے آباو اجداد دا تعلق تاریخی مردم خیز سرزمین سوہدرہ نال اے تے ککے زئی افغان قبیلے نال تعلق رکھنا واں۔ ایہہ قبیلہ محمود غزنوی دی فوج وچ شامل ہو کے افغانستان توں ہندوستان آیا تے فیر ایتھے آباد ہو گیا۔ میری پیدائش 31 اگست 1996ء نوں ہوئی۔ ابتدائی تعلیم ایل ڈی اے ماڈل سکول علامہ اقبال ٹائون لہور توں حاصل کیتی۔ طب دی تعلیم حمایت اسلام طبیہ کالج لہور توں حاصل کیتی۔ اپنے والد دے علاوہ ہمدرد مطب وچ حکیم طاہر قیوم صاحب تے فیر پروفیسر حکیم منصور العزیز صاحب توں علمی تربیت حاصل کر کے 2017 وچ فارغ ہو کے طب دا سلسلہ شروع کیتا۔
سوال: حکیم صاحب ! ایہہ فرمائو کہ طب دی دنیا وچ کیوں تے کس طرح آئے؟
جواب: میرا تعلق اک نامور طبی خانوادے نال اے۔ میں اپنے خاندان وچ چوتھی پشت وچ طبیب واں۔ میرے دادا حکیم عنایت اللہ نسیم سوہدروی اجمل خان طبیہ کالج مسلم یونیورسٹی علی گڑھ توں فارغ التحصیل طبیب سن تے میدان طب وچ قیادت دے درجے اُتے فائز سن۔ ایہناں دا شمار ترقی و فروغ طب دے حوالے نال شہید حکیم محمد سعید دے قریبی رفقا وچ ہوندا اے۔ ایس طرح میرے والد حکیم راحت نسیم سوہدروی، شہید حکیم محمد سعید دے تربیت یافتہ طبیب تے ایہناں دے طبیب پیشی وی رہے نیں۔ صرف طب ای نہیں بلکہ علم و ادب دے میداناں وچ وی نمایاں شخصیت نیں۔ انج ایہہ علم و فن مینوں ورثے وچ ملیا۔ میری خواہش سی کہ میں صحافی بناں، پر والد محترم دی خواہش اُتے میں ایس خاندانی روایت دا امین بنیا تے الحمدللہ ہن میں اپنے خاندان دی اتباع وچ ملتان روڈ لہور اُتے مطب کرنا واں تے دکھی لوکاں دی خدمت وچ خوشی محسوس کرنا واں۔ میں ایس خدمت اُتے اللہ تعالیٰ دا شکر ادا کرنا واں۔ میرے طبیب بنن دی کہانی کجھ انج اے کہ کجھ ورہے پہلاں شہید حکیم محمد سعید دی برسی دی تقریب آواری ہوٹل لہور وچ ہوئی۔ میں اپنے والد حکیم راحت نسیم صاحب دے نال ہمدرد مرکز لہور توں محترمہ سعدیہ راشد صاحبہ دی گڈی وچ گیا۔ اوس ویلے میں اسکول دا طالب علم سی۔ رستے وچ محترمہ سعدیہ راشد صاحبہ نے میرے بارے وچ پچھیا تے فیر قبلہ والد صاحب نوں کہیا کہ ایہنوں طبیب بنانا اے چنانچہ میرے والد صاحب نے مینوں طبیب بنان دا فیصلہ کر لیا۔ ایس طرح میں طبیب بن گیا۔
سوال: حکیم صاحب ! طب مشرق روایتی طریقہ علاج اے ایس دی سائنسی حیثیت تے دنیا وچ ایس حوالے نال کیہ رائے اے؟

جواب: طب مشرق جنہوں طب یونانی تے طب عربی / اسلامی وی کہیا جاندا اے۔ ایس دا آغاز یونان توں ہویا۔ فیر مسلماناں دے دور عروج وچ ایہنوں بوہت ترقی ملی۔ ایہہ عرباں تے مسلماناں دے ذریعے ہندوستان آئی تے ایتھے دے ماحول وچ مقامی لوکاں دے مزاج و طبیعت وچ موافق ہون دی وجہ نال مقبول ترین طریق علاج بن گئی۔ صرف ایہو نہیں، بلکہ مقامی مفید تے جان دار اجزا نوں وی جذب کر کے اپنا حصہ بنا لیا۔ایس طرح ایہہ اک مفید و مرجع صحت بن گئی۔ ایہنوں روایتی طریق علاج وی کہیا جاندا اے تے عوام دی اکثریت دا مقبول طریق علاج وی۔ روایات صدیاں دے عمل دے نتیجے وچ بنی نیں تے ایہہ سائنس دا درجہ رکھدی اے۔ اج ساری دنیا اپنے روایتی طریقہ ہائے علاج نوں صحت پالیسیاں دا حصہ بنا کے ایہناں توں مسائل ہائے صحت حل کرن لئی کوشاں اے۔ عالمی ادارہ صحت (WHO) دی 28 ویں ہیلتھ اسمبلی ایہہ قرار دے چکی اے کہ افریشیائی ملک اپنے مسائل ہائے صحت حل کرن لئی اپنی صحت پالیسیاں وچ اپنے روایتی طریقہ ہائے علاج نوں شامل کرن۔ طب مشرق فطری طریق علاج اے۔ نباتات، جمادات تے حیوانات توں علاج ایس دی اساس اے۔ اج دنیا وچ نباتات توں علاج دا رحجان فروغ پا رہیا اے۔ ایس لئی اسیں کہہ سکنے آں کہ طب مشرق دا اساسی نظریہ فیر توں مقبول ومروج ہو رہیا اے تے دنیا فیر توں فطرت (نباتات) ول آ رہی اے۔امریکا تے دوجے مغربی ملکاں وچ نباتات نال علاج دا رحجان بوہت ودھ گیا اے۔ صرف امریکا وچ 51 فی صد آبادی نباتاتی علاج اُتے یقین رکھدی اے۔ چین وچ ایہہ بوہت زیادہ مقبول اے تے ایتھے روایتی طباں دی ترقی اُتے کافی کم ہویا اے۔ نباتات اُتے تحقیق لئی پوری دنیا دی جامعات تے سائنسی مراکز وچ بوہت کم ہو رہیا اے۔ 1857 دی جنگ آزادی دے بعد جدوں ایتھے غیر ملکی حکومت قائم ہو گئی تے اوہناں نے طب نوں ختم کرن دی سعی کیتی پر اوہ طب نوں ختم نہ کر سکی۔ طب اپنی حیثیت پاروں اج وی مروج تے مقبول طریق علاج اے۔ البتہ ایہنوں جدید سائنسی خطوط اُتے استوار کر کے فروغ دین دا سہرا حکیم عبدالحمید صاحب مرحوم و مغفور، شہید حکیم محمد سعید تے مسیح الملک حکیم حافظ محمد اجمل خان دے سر اے۔ شہید حکیم محمد سعید دا پاکستان وچ قائم کردہ ادارہ ہمدرد صرف طب مشرق دی دواسازی دی صنعت ای نہیں بلکہ طب و صحت دی علمی و عالمی تحریک وی اے۔ جس دی جدوجہد نال ایس ویلے پاکستان دی اٹھ جامعات وچ طب دی تعلیم دا عالمی معیارات دا حامل ڈگری کورس ہو رہیا اے تے ایم فل تے پی ایچ ڈی اطبا خدمت خلق تے تحقیق لئی میدان عمل وچ آ چکے نیں۔
سوال: طب مشرق دے مستقبل دے بارے وچ تہاڈی کیہ رائے اے؟
جواب: طب مشرق نوں حکومت تسلیم کردی اے تے عالمی ادارئہ صحت وی تسلیم کردا اے پر طب نجی شعبے تے اپنی افادیت دی وجہ نال زندہ اے۔ جے حکومت سرپرستی کرے تے اسیں ایس میدان وچ عالم اسلام دی قیادت کر سکنے آں پر ایہہ میری رائے اے کہ مستقبل طب مشرق دا اے، کیوں جے ایہہ فطری طریقہ علاج اے تے فطرت دی چھتر چھاویں انسان لئی عافیت اے۔

سوال: حکیم صاحب ! آپ دیاں تحریراں ہمدرد صحت تے دیگر جرائد وچ چھپدیاں نیں، تسیں کس موضوع اُتے لکھدے او تے کیہ تہاڈی کوئی کتاب وی شائع ہوئی اے؟
جواب: میں طبیب واں تے ایہہ سمجھنا واں کہ طبیب دا کم صرف علاج معالجہ ای نہیں بلکہ تعلیم صحت وی اے۔ تعلیم صحت نال ای اسیں امراض نوں ودھن توں روک سکنے آں تے قوم نوں صحت مند رکھ سکنے آں۔ ایس لئی میں زیادہ تر صحت عامہ دے موضوعات اُتے لکھنا واں۔ ہمدرد صحت ایس حوالے نال گراں قدر خدمات سرانجام دے رہیا اے۔ ایس دے علاوہ دیگر جرائد لئی وی لکھنا واں۔ ہن میرے مضامین دی اک معقول تعداد جمع ہو گئی اے جنہاں نوں کتابی صورت دے رہیا واں۔ امید اے کہ ایس ورہے ایہہ کتاب شائع ہو جائے گی۔
سوال: ایہہ فرمائو کہ تہاڈے مطب وچ کنہاں مرضاں دے مریض زیادہ آندے نیں؟ ایہناں مرضاں دے اسباب تے علاج دے بارے دسو؟
جواب: نظام ہضم دی خرابی، معدے وچ ودھدی ہوئی تیزابیت، معدے وچ جلن تے جگر دے امراض دے مریضاں دی تعداد زیادہ ہوندی اے۔ جوڑاں دے درد تے کولیسٹرول ودھن دے مریض وی وڈی تعداد وچ ہوندے نیں جس دی وڈی وجہ فطری غذاواں دے بجائے مرچ مسالے والے کھانے تے بازار دی الم غلم غذاواں کھان دا ودھدا ہویا رحجان اے۔ نظام ہضم دی خرابی تے معدے دی تزابیت وچ ہمدرد دا راحت شکم، جد کہ کولیسٹرول لئی گار لینا بوہت مفید و موثر ثابت ہوندے نیں۔
سوال: حکیم صاحب، فارغ ویلے دے مشاغل کیہ نیں تے مطالعے دا کس قدر شوق اے، علم و ادب دا کس قدر ذوق اے؟
جواب: فارغ ویلے وچ مطالعے تے لکھن دا شوق اے اک وڈی لائبریری ساڈے گھر وچ موجود اے۔ فارغ ویلا لائبریری وچ لنگھانا واں۔ گھر وچ کئی رسالے تے جرائد آندے نیں میں زیادہ تر مولانا وحید الدین خان تے مولانا ابوالکلام آزاد دیاں تحریراں پڑھنا واں۔ایس دے علاوہ علمی و ادبی کتاباں وی پڑھنا واں۔ شاعری وچ مرزا غالب تے فیض نوں پڑھنا واں۔ طنز و مزاح وچ مشتاق احمد یوسفی تے عطا الحق قاسمی نوں پڑھنا واں طب و صحت دے رسائل تے کتاباں وی زیر مطالعہ رہندیاں نیں۔ علم و ادب نال تعلق ورثے وچ ملیا اے۔ گھر دا ماحول علمی و ادبی ہون دی وجہ نال بچپن توں ای پڑھن لکھن دا شوق پیدا ہو گیا سی۔ طب و صحت متعلق رسائل و جرائد زیادہ پڑھنا واں تاکہ ایس میدان وچ ہون والے نویں انکشاف و اکتشافات توں آگاہ رہواں۔ ایس لئی کہ اک معالج لئی ایہناں توں آگاہ رہنا بوہت ضروری اے۔
سوال: حکیم صاحب ! طب مشرق دے نقطئہ نظر نال کرونا وائرس دے حوالے نال کجھ دسو؟
جواب: کرونا وائرس اک نواں تعدیہ (انفیکشن) اے، جیہڑا بوہت شدت نال نمایاں ہوندا اے۔ طب مشرق دے نقطئہ نظر دے حوالے نال امراض اوس ویلے لاحق ہوندے نیں۔ جدوں جسم دامدافعتی نظام کمزور ہو جاندا اے۔ امراض توں بچائو لئی ایس نظام نوں مضبوط بنایا جائے، جنہوں طبی اصطلاح وچ امیون سسٹم کہیا جاندا اے۔ متوازن قدرتی غذا کھائی جائے۔ تازہ پھل تے سبزیاں، خاص طور اُتے حیاتین ج (وٹامن سی ) والے پھل تے مٹن دا سوُ پ مدافعتی نظام ودھان وچ موثر نیں۔ خالص شہد وی مفید اے۔
سوال: آپ ہمدرد صحت دے قارئین جنہاں وچ معالجین تے عام لوک وی شامل نیں، ایہناں نوں کیہ پیغام دیو گے؟
جواب: طب اک علم اے، پیشہ ہر گز نہیں ، ایس دے حاملین مسیحا اکھواندے نیں۔ معالج دا بنیادی مقصد انسان نوں شفا دین دی کوشش کرنا اے تے ایہہ کسے وی طریق علاج توں حاصل ہوئے۔ علوم وفنون تے مسیحائی دے میداناں وچ تعصب دے بجائے وسیع القلب تے روشن خیال ہونا چاہیدا اے۔ صحت دے مسائل حل کرن لئی سارے طریقہ ہائے علاج دے معالجین نوں مل کے کم کرنا چاہیدا اے۔ معالجین نوں اپنا فرض پوری ذمے داری نال سرانجام دینا چاہیدا اے۔ ایہناں دی کوتاہی تے عدم احتیاط نال کسے دی جان جا سکدی اے۔ معالجین نوں طب و صحت دے میداناں وچ ہون والی نویں پیش رفتاں توں آگاہ رہنا چاہیدا اے۔ مسیحا دا کردار تے اخلاق بلند مقام اُتے ہونے چاہیدے نیں۔ مسیحا نوں روحانیت دی دولت نال وی مالا مال ہونا چاہیدا اے۔ لوکاں نوں اپنا علاج خود کرن دے بجائے کسے مستند معالج توں رہنائی لینی چاہیدی اے۔