علامہ اقبال تےفرقہ واریت

قیوم نظامی

فرقہ واریت دے بارے وچ قرآن دے احکامات بالکل واضح نیں۔ سورہ آل عمران دی آیت نمبر 105وچ اللہ تعالیٰ ارشاد فرماندے نیں تسیں ایہناں لوکاں وانگوں نہ ہو جانا جیہڑے فرقیاں وچ بٹ گئے تے کھلی واضح ہدایات پان دے بعد فیر اختلافات وچ مبتلا ہو گئے۔ جنہاں نے ایہہ رستہ اپنایا اوہ ایس دن سخت پان گے۔ سورہ المائدہ دی آیت نمبر 159 وچ ارشاد بانی اے جنہاں لوکاں نے اپنے دین نوں ٹوٹے ٹوٹے کر دتا تے گروہواں وچ تقسیم ہو گئے یقینا ایہناں نال تہاڈا کجھ واسطہ نہیں ایہناں دا معاملہ تے اللہ دے سپرد اے اوہ ای ایہناں نوں دسے گا کہ اوہناں نے کیہ کجھ کیتا۔ فرقہ واریت دے سلسلے وچ قرآن دی کئی آیتاں دا حوالہ دتا جا سکدا اے پر اج دا موضوع چونکہ علامہ اقبال تے فرقہ واریت اے ایس لئی اسیں ایہناں ای آیتاں اُتے اکتفا کرنے آں۔ علامہ اقبال۔ مفسر قرآن تے حکیم الامت سن اوہناں نے امت مسلمہ دی امراض دی تشخیص وی کیتی تے ایہناں دا حل وی تجویز کیتا۔ علامہ اقبال دا فکر تے فلسفہ اج وی زندہ و تابندہ اے تے مسلماناں دی رہنمائی کرن دے قابل اے پر افسوس جیہڑے مسلمان قرآن اُتے عمل نہیں کردے ایہناں توں ایہہ توقع کنج کیتی جائے کہ اوہ علامہ اقبال دے فلسفے اُتے عمل کرن گے۔ علامہ اقبال نے 19 نومبر 1926 نوں اپنے اک خطاب وچ فرمایا اختلاف رائے اک طبعی امر اے ایس اختلاف نوں ایس طریقے اُتے رکھنا چاہیدا اے جس طریقے اُتے ایہنوں ساڈے آبائو اجداد نے رکھیا۔ ایس صورت وچ اختلاف اک رحمت اے جدوں لوکاں وچ تنگ نظری آ جاندی اے تے ایہہ رحمت زحمت بن جاندی اے۔ مسلمانوں! میں تہانوں کہنا واں جے زندہ رہنا چاہندے او تے متحد ہو جائو تے تنگ نظری نوں چھڈ دیو۔ تنگ نظری چھڈن نال سارے اختلافات مٹ سکدے نیں۔
علامہ اقبال اپنی ایہہ خواہش اپنے سینے وچ لے کے دنیا توں چلے گئے پر افسوس کہ مسلمان قوم اج وی ایہناں دی ایس خواہش اُتے عمل کرن اُتے آمادہ نہیں تے پوری دنیا وچ ذلیل و خوار ہو رہی اے۔ علامہ اقبال نے فرمایا:
ایک ہوں مسلم حرم کی پاسبانی کے لئے
نیل کے ساحل سے لے کر تابخاک کاشغر
پاکستان جاگو تحریک دے بیدار تے باشعور نوجوان علامہ اقبال دے خواب دی تکمیل لئی جدوجہد کر رہے نیں تے پاکستان دے عوام نوں ایہناں دے اپنے بنیادی مسئلیاں دے حوالے نال متحد تے منظم کرن دی کوشش کر رہے نیں قائداعظم دے سنہری اصول یقین محکم اتحاد تے نظم و ضبط پاکستان جاگو تحریک دے بنیادی اصول نیں۔ جنہاں اُتے عمل کردے ہوئے پاکستان جاگو تحریک دے بیدار دوست اپنی منزل ول ودھ رہے نیں۔
پاکستان وچ انج دے ممتاز تے باوقار بندیاں دی کمی نہیں جیہڑے مختلف شعبیاں وچ بے لوث جذبے تے عزم دے نال پاکستان دی خدمت وچ مصروف نیں۔ ایہناں باوقار شخصیات وچ لیفٹیننٹ کرنل ریٹائرڈ مقصود مظہر راٹھور شامل نیں جیہڑے علامہ اقبال دے عاشق نیں اوہناں نے پنج سال تیکر دبستان اقبال وچ بے مثال جذبے دے نال رضاکارانہ طور اُتے کم کیتا تے پاکستان دے نوجواناں نوں علامہ اقبال دے فکر تے فلسفہ توں روشناس کران لئی اوہناں نے سینکڑاں دیاں نشستاں دا اہتمام کیتا۔ ڈاکٹر جاوید اقبال مرحوم تے میاں اقبال صلاح الدین ایہناں دی معاونت کردے رہے۔ پاکستان دے انج دے بے لوث تے محب وطن بندے ای پاکستان دا قیمتی اثاثہ نیں جنہاں دے دم نال پاکستان قائم دائم اے۔ ایہناں انمول تے باوقار شخصیات نوں ایہناں دی زندگیاں وچ ای خراج تحسین پیش کیتا جانا چاہیدا اے ایہناں دے گھر جا کے گلدستہ پیش کر کے اک فوج کال کر کے اسیں ایہناں نوں خراج عقیدت پیش کر سکنے آں۔ محترم مقصود مظہر راٹھور صاحب نے دن رات کر کے کلیات اقبال نوں مرتب تے شائع کیتا اے۔ راقم کیوں جے پوری زندگی کتاب دوست رہیا اے تاں پورے اعتماد دے نال کہہ سکنا واں کہ محترم مقصود مظہر راٹھور صاحب دی کلیات اقبال ہر لحاظ نال منفرد مستند تے بہترین کتاب اے۔ علامہ اقبال دی روح یقینا ایہناں توں خوش ہوئے گی کہ اوہناں نے پورے جذبے تے عزم دے نال انج دا کم کر دتا اے کہ جنہوں ہمیشہ یاد رکھیا جائے گا۔ علامہ اقبال دے قاری تے عاشق ایہناں نوں نسل در نسل دعائواں دیندے رہن گے۔ کتاب دوست صدر پاکستان ڈاکٹر عارف علوی نوں کلیات اقبال دی بہترین تدوین اُتے محترم مقصود مظہر راٹھور نوں ایوارڈ دینا چاہیدا اے۔ کلیات اقبال دی ایس پہلی منفرد تے معیاری کتاب دی تدوین و تکمیل تے نظر ثانی وچ اقبال فیروز پروفیسر سہیل عمر ڈاکٹر رفیع الدین ہاشمی تے حسن رضا اقبالی نے بڑا حصہ لیا اے۔ ڈاکٹر خواجہ محمد زکریا اسلم کمال ڈاکٹر محمد ناصر ڈاکٹر بصیرہ عنبرین، ڈاکٹر جاوید مجید تے احمد فیروز جہے صاحب بصیرت حضرات دے مشورے نال مشعل راہ رہے۔ محترم مقصود مظہر راٹھور نے کتاب دے مقدمہ وچ تحریر کیتا اے کہ اسیں انتہائی ذمہ داری تے عقیدت دے نال ایس کلیات دی اشاعت دی کوشش کیتی اے تاکہ قارئین تیکر کلام اقبال انج دی حالت وچ اپڑے جویں کہ علامہ اقبال آپ چاہندے سن۔ کلیات اقبال اُتے ایہہ پہلی کتاب اے کہ ایس دے اشعار دے نمبر درج کر دتے گئے نیں تاکہ قارئین لئی شعر دی تلاش وچ آسانی ہو سکے۔
ایہہ کتاب ایوان علم و فن لہور نے خوبصورت تے دلکش طور اُتے شائع کیتی اے۔ کلیات اقبال اُتے مبنی ایہہ بہترین تے مستند ترین کتاب حاصل کرن لئی فون نمبر 00923104443231 اُتے رابطہ کیتا جا سکدا اے۔