خطبہ حجتہ الوداع

شاہد بخاری ایڈووکیٹ

رسول پاک ؐ نے اک ای حج کیتا۔ ایس موقعے اُتے آپ ؐ نے جیہڑا خطبہ دتا اوہ حقوق انسانی دا بہترین چارٹر ہون دے نال نال انفرادی و اجتماعی اخلاقیات تے شریعت اسلامی دے بنیادی اصولاں تے اہم ترین دینی مسائل دا جامع مرقع اے۔ کاش اسیں ایہنوں پڑھ لیئے تے ایس اُتے عمل کریئے کیوں جے ایس وچ پوری انسانیت لئی انج دی تعلیمات نیں جنہاں نال اصلاح احوال ہو سکدی اے۔ ایسے لئی آپ ؐ نے فرمایا سی کہ ایہنوں حاضرین غائبین تیکر اپڑا دین کجھ حصے پیش خدمت نیں۔
اللہ دے سوا کوئی معبود نہیں، اوہ یکتا اے، ایس دا کوئی شریک نہیں۔
سب انسان، آدم دی اولاد نیں تے آدم مٹی توں بنائے گئے لہٰذا فضیلت و برتری دے سارے دعوے ختم نیں۔ بزرگی تے فضیلت دا معیار تقویٰ اے۔ جے تہاڈی گردناں اُتے کسے دے حقوق دا بوجھ لدیا ہوئے گا تے میں تہاڈے کم نہ آ سکاں گا لوکاں دے حقوق ادا کرو۔
جھوٹی نخوت، باپ دادا دے کارنامیاں اُتے فخر و مباہات دی ہن کوئی گنجائش نہیں رہی۔ تہاڈے وچوں زیادہ عزت والا اوہ اے جیہڑا زیادہ پرہیز گار اے۔
تہاڈے خون و مال تے عزتاں اک دوجے اُتے قطعاً حرام کر دتیاں گئیاں نیں۔ آبائواجداد اُتے فخر نہ کرو۔ تسیں سب اللہ دے اگے جائو گے تے تہاڈے توں تہاڈے اعمال دی باز پرس ہوئے گی۔ ویکھو کدھرے میرے بعد گمراہ نہ ہو جانا کہ آپس ای وچ کشت و خون کرن لگو۔
امانت دی پاس داری کرنا (منصب وی امانت نیں، ایس وچ کوتاہی گناہ اے)
ہر مسلمان، دوجے مسلمان دا بھرا اے۔ سارے مسلمان آپس وچ بھائی بھائی نیں (ایہناں دے حقوق دا خیال رکھو، ایہناں دی تکلیف نوں اپنی تکلیف سمجھو۔
اپنے غلاماں (ماتحتاں، ملازماں) دا خاص خیال رکھو۔ ایہناں نوں اوہ ای کھوائو جو آپ کھاندے او اونج ای پائو جویں دا تسیں پاندے او (گریڈ 22 نوں گریڈ ون والیاں دا خیال رکھنا چاہیدا اے)
دور جاہلیت دا نظام، سود ختم کر دتا گیا اے، اللہ نے ہر حق دار نوں ایس دا حق دے دتا، ہن کسے وارث دے حق لئی وصیت نہ کرو۔ جس اُتے حرام کاری ثابت ہوئے ایس دی سزا پتھر اے۔ حساب و کتاب اللہ دے کول ہوئے گا۔
نسب بدلن والے اُتے اللہ دی لعنت ،غلام جیہڑا مالک بدلدا اے ایس اُتے لعنت۔
قرض قابل ادائیگی اے
عارضی طور تے لئی ہوئی شے واپس کرنی چاہیدی اے تحفے دا بدلہ دینا چاہیدا اے ضامن تاوان ادا کرے۔
کسے لئی جائز نہیں کہ کسے توں زبردستی کجھ لوے، اپنے آپ اُتے اک دوجے اُتے زیادتی نہ کرو۔
عورتاں نوں ایہناں دے حقوق دیو ایہناں نوں چنگا کھلائو، پوائو، اوہ وی خیانت نہ کرن۔
عورتاں نال بہت چنگاسلوک کرو۔ ایہناں دے بارے وچ اللہ دے حکم دا خیال کرو۔
اپنے دین و ایمان دی حفاظت رکھنا۔ لوکو میری گل سمجھو۔
اللہ دی کتاب اُتے عمل کرو گے تے کدی وی گمراہ نہ ہو سکو گے۔ (عمل اودوں ای ممکن اے جدوں اسیں قرآن دا ترجمہ پڑھاں گے) احکامات قرآنی اُتے قائم رہو۔
دینی معاملات وچ غلو (افراط ) توں بچنا ( اعتدال توں کم لوئو ) غلو کرن والے برباد ہو گئے۔
اپنے رب دی عبادت کرو۔ 5 وقت دی نماز ادا کرو۔ مہینے بھر دے روزے رکھو۔ زکوٰۃ ادا کرو۔ (لوکاں دے حقوق ادا کرن دے بعد )حج کرو۔ (اللہ رسول ؐ دے حکم منن والے ) حاکم دی اطاعت کرو، جنت وچ داخل ہو جائو گے۔
مجرم خود ای اپنے جرم دا ذمہ دار ہوئے گا۔ نہ باپ بیٹے دے بدلے پھڑیا جائے گاتے نہ بیٹا، باپ دے بدلے، نہ بیٹے دا بدلہ باپ توں لیا جائے گا (تے نہ باپ دا بیٹے توں) شیطان تہانوں گمراہ کرن دی کوشش کرے گا تسیں اپنے دین دی حفاظت کرنا۔
سنو جیہڑے لوک ایتھے موجود نیں ایہہ احکام تے ایہہ گلاں اوہناں نوں دس دیو جیہڑے ایتھے نہیں۔