افغانستان دی بدلدی ہوئی صورتحال تے پاکستان

رانا زاہد اقبال

افغانستان وچ طالبان جنگجو تیزی نال پیش قدمی کر رہے نیں تے افغان حکومتی تے فوج افغان طالبان دے ساہمنے ریت دیوار ثابت ہو رہے نیںطالبان نے نہ صرف اہم شاہراہواں تے شہراں اُتے قبضہ کر لیا اے بلکہ ایران نال متصل اک اہم سرحدی رستے ’’اسلام قلعہ‘‘ تے پاکستان دے چمن بارڈر اُتے وی قبضہ کر لیا ۔ اسلام قلعہ افغٓنستان دی سرحد اُتے گوانڈھی ملک ایران دے نال تجارت تے آمدو رفت دا سب توں وڈا رستہ اے جتھے ایران تے افغانستان دے وچکار دو کروڑ ڈالر دی تجارت ہوندی اے تے چمن بارڈر افغانستان تے پاکستان دے وچکار بوہت اہم راہداری اے جتھے طالبان نے قبضہ کر کے افغانستان دا جھنڈا ہٹا کے اپنا جھنڈا لہرا دتا اے تے پاکستان نوں مجبوراً چمن بارڈر بند کرنا پیندا اے۔ چمن بارڈر توں دونواں ملکاں دے وچکار نہ صرف تجارت ہوندی اے بلکہ ایتھوں آمد و رفت وی ہوندی اے۔ ماہرین دا خیال اے کہ ایہو صورتحا ل رہی تے افغانستان توں بیرونی افواج دے انخلا دے 6 مہینے دے اندر طالبان ملک اُتے قبضہ کر لین گے۔افغان حکومت ڈگن دے نتیجے وچ جے 90 دی دہائی دی طرح مختلف حصے مختلف لوکاں دے ہتھاں وچ چلے جاندے نیں جویں کہ کجھ حصیاں اُتے طالبان دا قبضہ ہو گیا اے تے کجھ حصیاں اُتے دیگر قومیتاں تے لسانی گروہواں نے قبضہ کر لیا تے اک وار فیر توں اوتھے صورتحال سنگین رخ اختیار کر سکدی اے۔
عالمی طاقتاں تے دیگر ملکاں نے افغانستان نوں اپنے مقصد دی تکمیل لئی استعمال کیتا تے جس طرح عجلت وچ امریکہ بغیر کسے منصوبہ بندی دے افغانستان نوں چھڈ کے جا رہیا اے ایس نال لگدا اے کہ افغانستان وچ امن ایس دی خواہش نہیں بلکہ اوہ چاہندا اے کہ ایتھے بدامنی رہوے۔ امریکہ نے افغان حکومت نوں نظر انداز کر کے ڈائریکٹ طالبان نال مذاکرات کیتے تے جو معاہدہ کیتا اوہ کسے طور وی افغان حکومت دے حق وچ نہیں سی دوجا ایہہ کہ معاہدے وچ ایہناں نال جنگ بندی کوئی گارنٹی نہیں لئی گئی تے نہ کسے سیاسی حل لئی کوئی روڈ میپ ترتیب دتا گیا جد کہ پاکستان باوجود پوری کوشش دے طالبان نوں سیاسی حل اُتے آمادہ کرن وچ کامیاب نہیں ہو رہیا۔ بظاہر لگدا اے طالبان دنیا نوں ایہہ تاثر نہیں دینا چاہندا اے کہ اوہ پاکستان دے زیر اثر اے۔ اتحادی افواج نے افغانستان وچ امن دے قیام لئی پیر رکھیا سی پر دو دہائیاں لنگھن دے باوجود اوتھے ہجے تیکر دامن مفقود اے جد کہ ایس عرصے دے دوران لکھاں لوک مارے گئے۔ ویت نام دے بعد افغانستان وچ اک وار فیر امریکہ نوں تاریخی ہزیمت چکنی پئی اے۔ ویت نام تے طالبان مقابل جنگ وچ امریکی شکست دی سب توں وڈی وجہ امریکہ اسلحہ بارود دے ڈھیر تے رکھدا اے پر ایس دے جواناں وچ جنگ دا جذبہ نہیں ایس دے فوجیاں وچ لڑن دی ہمت نہیں اے۔ ساری دنیا اُتے ہن ایہہ حقیقت آشکار ہوندی جا رہی اے تے امریکہ دے آن والے دقتاں مزید مشکلاں پیدا ہون گیاں۔
ایس حقیقت نوں نظر انداز نہیں کیتا جانا چاہیدا اے کہ افغانستان وچ جو کجھ اک وار فیر توں شروع ہویا اے ایس دے اثرات سوات تے فاٹا وچ وی محسوس کیتے جان گے خود ڈی جی آئی ایس پی آر نے اک انٹرویو وچ ایس گل دا اظہار کیتا سی افغانستان وچ سول وار دے اثرات پاکستان وچ آ سکدے نیں۔ ایس حوالے نال طالبان دی واپسی اُتے پاکستان دے قبائلی علاقیاں دے لوکاں وچ تشویش پائی جا رہی اے ایہہ صورتحال بوہت گھمبیر اے کیوں جے ماضی وچ وی ویکھیا گیا سی جدوں افغانستان اُتے غیر ملکی افواج دے قبضے دے بعد ساڈی مغربی سرحداں دے نیڑے پاکستان دے دے وجود دے دشمن ملکاں دے قونصل خانیاں ، جاسوسی دے اڈیاں تے تربیتی مراکز دی صورت وچ اپنی سرگرمیاں دے پھیلائو لیان دے موقعے ملے سن۔ شمالی اتحاد دا بھارت دے زیر اثر اک گروپ 1990 دی دہائی وچ وی سوات اُتے عملداری قائم کرن دی کوشش کر چکیا اے۔ ایس صورت وچ مقامی طالبان فیر توں افغان طالبان دی مدد نال اپنے اثر و رسوخ وچ وادھے دی کوشش کرن گے۔ افغانستان دے مختلف گروپاں نال تعلق رکھن والے لوک بارڈر نال ملحقہ مقامات توں آ کے مقامی طالبان دی مدد نال دہشت گردی دے واقعات دا باعث بن سکدے نیں طالبان اوتھے دے لوکاں نوں ڈران لئی خوفناک رد عمل دے سکدے نیں۔ اک میڈیا رپورٹ دے مطابق مقامی لوکاں وچ ایس حوالے نال تشویش پائی جا رہی اے کہ افغانستان وچ اک وار فیر حالات بدل رہے نیں تے شائد ایہناں علاقیاں وچ وی اوہ اثرات فیر آ جان جیہڑے 2007 توں 2014 دے وچکار سن۔ القاعدہ جہے عناصر وی تقویت پھڑ سکدے نیں۔
سوات تے فاٹا دے معاملات نوں افغان مسئلے توں یکسر وکھرا کر کے ویکھنا ممکن نہیں پر گل وی مد نظر رکھن دی اے کہ جے اسیں اپنی حدود وچ حالات اُتے قابو پان دی بھرپور کوششاں نہیں کراں گے تے عسکریت پسند عناصر اپنی منصوبیاں نوں اگے ودھان لئی پاکستان دے کجھ علاقیاں اُتے عملداری قائم کرن وچ کامیاب ہو سکدے نیں۔ پاک افغان بارڈر اُتے 2011 کلومیٹر باڑ لائی جا چکی اے پر ایہہ گل نہیں بھُلنی چاہیدی اے کہ پاک افغان بارڈر انج دے دراں، غاراں تے پہاڑی رستیاں نال بھریا ہویا اے جتھے باڑ دا لایا جانا بوہت مشکل مرحلہ اے۔ ایس لئی ایتھے لوکاں دی آمد و رفت نوں مکمل طور اُتے بند کرنا عملا ً ممکن نہیں۔ ایس منظر نامے وچ افغان سرزمین توں چیچن، عرب ازبک تے دیگر اقوام دے لوکاں نے سرحد پار آ کے مکین گاہواں قائم کیتیاں یا مقامی آبادی نوں یرغمال بنایا تے ایس نال صورتحال سنگین ہو سکدی اے تے ساڈے سکیورٹی اداریاں لئی مشکلات ودھ سکدیاں نیں۔ جس نال نہ صرف مقامی لوکاں دی مشکلات ودھن گیاں بلکہ علاقے دے معاشی حالات وی بدتر ہونا شروع ہو جان گے۔
خطے دی بدلدی ہوئی صورت حال وچ ایس ویلے ملک جنہاں حالات دا شکار اے اوہ حکمران یا کسے اک پارٹی دا مسئلہ نہیں بلکہ قومی سلامتی دی گل اے ایس لئی ضروری اے کہ ملک دی ساری سیاسی جماعتاں ولوں اک مشترکہ لائحہ عمل مرتب کیتا جانا چاہیدا اے تے ایہہ صرف تے صرف ایس صورت وچ ممکن اے جدوں محب وطن حلقے ، سیاسی تے مذہبی جماعتاں دے وچکار مکمل ہم آہنگی ہوئے تاکہ افغانستان وچ تبدیل ہوندی صورتحال دے تناظر وچ اتفاق رائے نال اک واضح لائحہ عمل مرتب کر کے آن والے مسئلے دا بروقت تدارک کرن دے قابل ہویا جا سکے۔ سوال ایہہ وے کہ موجودہ حکومت تے ساری سیاسی جماعتاں ایس حوالے نال مثبت کردار ادا کرن لئی تیار نیں۔ ایس ویلے ملک دے اندر حکومت تے اپوزیشن دے وچکار ’’بیانات دی جنگ ‘‘ جاری اے اک دوجے اُتے الزام عائد کیتے جا رہے نیں۔ حکومت تے اپوزیشن اک دوجے نال مفاہمت لئی تیار نہیں۔ ایہہ سب جمہوریت وچ معمولی گل اے پر ملک دی سالمیت و استحکام سب اُتے مقدم اے تے ایہہ ویکھنا ہوئے گا کہ کدھرے سلامتی اُتے حرف تے نہیں آ رہیا حکومت، سیاسی جماعتاں، سول سوسائٹی تے میڈیا سنے ہر طبقہ فکر دے لوکاں نوں بغیر کسے فکری الجھائو دے ایس نقطہ اُتے متفق ہونا ہوئے گا کہ اسیں ممکنہ دہشت گردی تے انتہا پسندی نال کس طرح عہدہ برآ ہونا اے۔ ہن جد کہ امریکہ ایتھوں نکل چکیا اے تے سانوں ایس بحث نوں اک پاسے رکھدے ہوئے دہشت گردی دی جنگ کس نے شروع کیتی تے کون ایس دا ذمہ دار اے سانوں آن والے حالات دا ساہمنا اپنا ذاتی مفاد سمجھ کے ایس نال نبردآزما ہونا اے۔