قابل قدر(Valuable) انسان کیہڑا ہوندا اے؟

انسان کامیاب اے یا ناکام، خوش اے یا غمزدہ، اصل وچ اوہ اپنی ای عادت تے فیصلیاں دی بدولت اے

قاسم علی شاہ

اوہ دونویں میرے ساہمنے بیٹھے ہوئے سن تے پچھلے اک گھنٹے توں مینوں اپنی رواداد سنا رہے سن۔ اپنے حالات سناندے ہوئے ایہناں وچوں اک کافی خوش تے مطمئن جد کہ دوجا بڑا ای کسمپرسی وچ نظر آ رہیا سی۔
اوہ دونویں بچپن دے دوست سن۔ بچپن تے لڑکپن دا زمانہ اوہناں نے نال لنگھایا، اوہ نال کھیڈے سن، اک ای سکول وچ پڑھے، فیر ہائی ایجوکیشن لئی وی اک ای یونیورسٹی وچ داخلہ لے لیا۔ دوستاں دیاں پارٹیاں تے شادی بیاہ وچ وی اکثر و بیشتر نال ای ہوندے سن پر جویں ای اوہناں نے عملی زندگی دے میدان وچ پیر رکھیا تے ایہناں دے وچ اک خلا پیدا ہو گیا جیہڑا ویلے دے نال نال مزید ودھدا گیا تے فیر ایہناں دی ملاقات کدی کدھار ای ہوندی سی۔ ایہناں دے وچکار فاصلہ اصل وچ ایہناں دے لائف اسٹائل دی وجہ نال آ گیا سی۔
ایہناں وچوں اک کامیابی دے نال اپنی زندگی وچ رواں دواں اے اوہ کافی ترقی کر گیا اے۔ ڈھیراں کامیابیاں تے شہرت حاصل کر چکیا اے اوہ جس ادارے وچ وی جاندا اے اوتھے دی لوڑ بن جاندا اے۔ تے سینئر مینجمنٹ ایس دے مشوریاں اُتے عمل کردے ہوئے پالیسیاں بناندی اے۔ اوہ اک خوشحال زندگی لنگھا رہیا اے ایس دے بچے بہترین اداریاں وچ پڑھ رہے نیں تے اوہ اپن موجودہ حالت توں وی زیادہ اگے جان دا خواہش مند اے جس لئی ایس نے بھرپور پلاننگ کیتی اے۔
ایس دا دوجا دوست، انتہائی کسمپرسی دی زندگی لنگھا رہیا اے، ایس دے بقول ایس دا سارا مہینہ یکم دا انتظار کردے کردے لنگھ جاندا اے تے سال ’’اینول اینکریمنٹ‘‘ دی امید اُتے۔ ایس دی ساری تنخواہ بالاں دیاں فیساں، بجلی دے بلاں تے گھر دے کرائے وچ نکل جاندی اے اوہ اپنے کم توں وی بیزار اے ایس دی زندگی مسئلیاں نال بھرپور اے تے ایس دا ذمہ دار اوہ دوجے لوکاں نوں سمجھدا اے اج وی ایس دے کول زندگی وچ اگے ودھن دا کوئی واضح پلان نہیں، ایس دی زندگی ایس مختصر تے مخصوص دائرے وچ لنگھ رہی اے۔ اک ای طرح دے حالات ایس نوں زندگی توںبیزار کر دیندے نیں تے اوہ اکثر مایوسی دا شکار نظر آندا اے۔
ایہناں دونواں دے حالات سنن دے بعد وچ ایہناں دا موازنہ کیتا تے میں ایس نتیجے اُتے اپڑیا کہ پہلا دوست اپنی پسند دی زندگی لنگھا رہیا اے ایس دے کول آزادی دی طاقت اے اوہ زیادہ پچھتائویاں وچ وی نہیں گھریا ہویا تے سب توں ودھ کے ایہہ کہ جس ادارے وچ اوہ نوکری کر رہیا اے جے خدانخواستہ ایس نوں اوہ نوکری چھڈنی پئے تے ایس نوں بالکل فکر نہیں کیوں جے ایس نوں پتہ اے کہ میرے کول جیہڑی قابلیت اے ایس دی بدولت مارکیٹ وچ مینوں کدھرے وی نوکری مل جائے گی تے جے نہ وی ملی تے میں اپنی ایس قابلتی دے نال کوئی کاروبار شروع کر لواں گا جد کہ دوجا دوست حالات دی گرفت وچ اے اوہ آپ نہیں بلکہ ایس دے حالات فیصلہ کردے نیں کہ ایس نے کیہ کرنا اے تے کیہ نہیں کرنا۔ ایس دے کول زندگی نوں اپنے طریقے نال لنگھان دی آزادی نہیں تے ایس طرح اوہ پابندیاں وچ جکڑیا ہویا اے۔
ایس معاشرے وچ رہندے ہوئے ساڈے ساہمنے اکثر انج دیاں مثالاں آندیاں نیں کہ اک ای تعلیمی ادارے توں فارغ التحصیل، اک ای ڈگری لین والے تے تقریباً اک جہے نمبر حاصل کرن والے دو بندے جدوں عملی زندگی وچ پیررکھدے نیں تے اوہ اک دوجے توں بوہت مختلف ہوندے نیں۔
میں ایہناں دی ساری رواداد سنن توںبعد ایہناں دے وچکار موجود فرق تے ایس دی وجوہات دی نشاندہی کیتی تے ایہناں نوں دسیا کہ تہاڈے وچوں اک دوست دی ترقی تے دوجے دی مشکل زندگی دی بنیادی وجہ ’’خوبیاں تے عادتاں‘‘ نیں۔‘‘ دونواں نے میرے ول چونک کے ویکھیا، تہاڈے وچوں اک نے اپنے اندر کجھ خوبیاں پیدا کیتیاں تے ایس دی وجہ نال اوہ قدم قدم اُتے ترقی کردا گیا جد کہ ، تسیں، میں اک لمحے دا توقف کیتا تے فیر مایوس دوست نال بولیا: تسیں اپنے آپ وچ اوہ خوبیاں پیدا نہ کر سکے۔ تسیں گزارے لائق زندگی لنگھان اُتے سمجھوتا کر گئے تے ایسے وجہ نال 20 سال لنگھن دے بعد وی تہاڈی زندگی تبدیل نہیں ہوئی۔
تسیں دونویں میری اک گل یاد رکھو کہ انسان وچ موجود خوبیاں ویلے دے نال نال وڈی ہوندیاں رہندیاں نیں ایسے طرح ایس دیاں خامیاں وی ودھدی رہندیاں نیں مسئلہ ایہہ ہوندا اے کہ سانوں کوئی دسن والا نہیں ہوندا کہ ایہناں خوبیاں دی وجہ نال تسیں بوہت ترقی کرو گے یا ایہناں خامیاں دی وجہ نال تسیں ناکامی دا شکار ہو سکدے او۔
نپولن ہل دا ناں تسیں سنیا ہوئے گا، اوہ کہندا اے کہ تہانوں تہاڈے سوا، کوئی وی کامیاب نہیں کر سکدا۔
انسان کامیاب اے یا ناکام، خوش اے یا غمزدہ، اصل وچ اوہ اپنی ای عادتاں تے فیصلیاں دی بدولت اے۔ ٹھیک وقت اُتے ٹھیک فیصلہ انسان نوں کامیابی دی شاہراہ اُتے محو سفر
کر دیندا اے تے فیر اوہ قدم بہ قدم اپنی منزل ول ودھدا اے پر جیہڑا ایس گل اُتے سمجھوتا کر لیندا اے کہ بس زندگی کسے نہ کسے طرحلنگھ جائے تے فیر اوہ مردے دم تیکر ایسے حالت وچ رہندا اے تے ایس دی زندگی وچ کوئی نواں رنگ، نواں ڈھنگ تے کوئی وی انقلاب نہیں آندا۔
کامیاب دوست دے چہرے اُتے مسکراہٹ دوڑ گئی، میں گل جاری رکھدے ہوئے کہیا:
’’پروفیشنل تے پرسنل خوبیاں وچوں اک بہترین خوبی ’’احساس ذمہ داری‘‘دی اے۔ ایہہ خوبی تہانوں بوہت سارے لوکاں توں ممتاز کر دیندی اے۔ تسیں جیہڑا کم کر رہے او، ایس وچ تسیں اپنا دی بیسٹ دیو، کم نوں اپنا سمجھ کے تے پوری لگن دے نال کرن والے لوک ای کامیاب ٹھہردے نیں جد کہ سستی تے کاہلی دا مظاہرہ کرن والے، جان چھڑان تے ’’ ہوجائے گا‘‘ جہے جملے بولن والے کدی ترقی نہیں کر سکدے۔ احساس ذمہ داری رکھن والے لوک کسے وی ادارے تے سسٹم دا قیمتی اثاثہ ہوندے نیں تے ایہناں ای دی بدولت اوہ ادارہ بوہت جلدی ترقی کردا اے۔ دوجیاں دا درد محسوس کرنا تے دوجیاں دے کم نوں اپنا کم سمجھ کے ایس دی ذمہ داری چُک لین والے انسان نوں اللہ عروج ضرور دیندا اے۔
اوہ دونویں میرے ول بھرپور توجہ نال ویکھ رہے سن میں دوجا پوائنٹ دسدے ہوئے کہیا:
اسیں جس دنیا وچ رہنے آں اوہ قابلیت تے مہارت نوں من دی اے تے ایسے انسان نوں نویں موقعے ملدے نیں جیہڑی اپنی قابلیت نوں نکھارے۔’’ملٹی اسکلز‘‘ دا حامل انسان جلدی ترقی کر لیندا اے۔ ہاں پر ایہہ گل اپنے ذہن وچ بٹھا لوئو ’’ملٹی ٹاسکنگ‘‘نال انسان نہیں کر سکدا۔ ملٹی ٹاسکنگ دا مطلب ایہہ وے کہ اک ای ویلے وچ تسیں تن، چار کماں دا بیڑہ چک لیا ہوئے تے انج تسیں یقینی طور اُتے ذہنی انتشار دا شکار ہوئو گے تے عین ممکن اے کہ تہاڈا کوئی اک کم وی چنگے طریقے نال مکمل نہ ہو پائے۔ تسیں اک ویلے وچ اک ای کم کرو پر ایس نوں ڈُب کے کرو تے تہاڈے ترقی تے امکانات ودھ جاندے نیں۔’’ملٹی اسکلز‘‘ دا مطلب ایہہ وی اے کہ تسیں کئی طر ح دے کم سکھے نیں تے قدم بہ قدم اُتے آئے او۔
قدرت دے نظام وچ ارتقا دا اصول وی ایہو اے جیہڑا وی انسان تدریجی طور اُتے اُتے آیا ہوندا اے ایس لحاظ نال اوہ میچور ہوندا اے تے تہاڈے کول جدوں بہترین تجربہ ہوندا اے تے فیر لوک وی تہانوں ای ترجیح دیندے نیں۔
تیجی شے، میں ہتھ دے اشارے نال تن انگلیاں دا اشارہ کردے ہوئے کہیا:
پروفیشنل زندگی وچ بھرپور ترقی لئی تیجی شے لیڈر شپ اسکل اے۔ ایہہ اک انج دا فن اے جس دے ذریعے تسیں اک بہترین ٹیم بنا سکدے او۔ تہانوں ایہہ وی پتہ ہوندا اے کہ کسے انسان توں میں کیہڑا کم لیندا اے، اپنی ٹیم نال گل بات کنج کرنی اے تے کسے دی کارکردگی نوں کنج ماپنا اے۔ لیڈر شپ ایس دی بدولت تسیں ایس قابل ہوندے نیں کہ اپنے کسے وی ٹیم ممبر دی احساس ذمہ داری تے کارکردگی نوں چنگے طریقے نال جانچ سکدے نیں۔ ایس دی بدولت تسیں ایہہ وی جان سکدے او کہ کس ٹیم ممبر نوں کیہڑا کم دتا جائے تے اوہ ایس نوں نبھاندا اے۔
تسیں Right Person,Right Place,Right Timeدے اصول اُتے عمل پیرا ہوندے ہوئے قابل لوکاں نوں ایہناں دی مناسب تھاں اُتے ہائر کر سکدے او۔ اک معیاری ادارے لئی ایہہ شے بڑی اہمیت دی حامل اے میں بوہت سارے اداریاں وچ ویکھیا کہ اوتھے ایچ آر، تے ہوندی اے پر ٹیم نہیں ہوندی۔یاد رکھو کہ ٹیم اوتھے ہوندی اے جتھے لیڈر ہوندا اے تے لیڈر دے اندر ایہہ خاصیت ہوندی اے کہ جتھے اوہ پوری ٹیم دے نال اک چنگا تعلق رکھدا اے، اوتھے ہر ٹیم ممبر دے نال اک ذاتی تعلق وی رکھدا اے لیڈر ہمیشہ اک وژن دے نال چلدا اے۔ اوہ شیواں نوں ویلے توں پہلاں تیار کردا یا کرواندا اے۔ اوہ مشکلات توں نکلن دی راہ کڈدا اے اوہ سمجھدا اے کہ کس انسان دا کیہ مسئلہ اے تے ایس نوں کنج حل کیتا جا سکدا اے۔ لیڈر حالات و واقعات دی بنیاد اُتے نہیں بلکہ اپنے خواباں تے ارادیاں دے بل اُتے اپنے عزائم بناندا اے۔تاں زندگی وچ اگے ودھن لئی اک شے ہور وی بڑی ضروری اے۔ میں مزید وضاحت کیتی۔
اوہ اے کردار، کردار دا مطلب اے کہ تسیں اپنی زندگی کجھ اصولاں دی بنیاد اُتے لنگھا رہے او تے ایہناں اصولاں اُتے تسیں کوئی سمجھوتا نہیں کر سکدے۔ کردار دا مطلب ایہہ وی اے کہ تسیں جو کجھ کر رہے او ایس اُتے تہاڈا مداومت عمل اے۔ انج نہیں ہوندا کہ تسیں کجھ مخصوص حالات وچ تے بوہت چنگے انسان او پر جویں ای حالات بدلے تے تسیں وی بدل گئے۔ کردار تہاڈی عزت و وقار وچ وادھا کردا اے تے معاشرے وچ تہانوں قابل اعتبار بناندا اے۔ ہمیشہ لئی ایہہ گل اپنے ذہن وچ محفوظ کر لوئو کہ جے تہاڈا کردار تے پیسے وچوں کسے اک دا انتخاب کرنا پئے تے تسیں کردار نوں منتخب کرو۔ بھلے ای تہاڈا معاشی نقصان ہو جائے۔
زندگی وچ Perceptions(رائے)تبدیل ہوندے رہندے نیں پر Principles(اقدار)کدی تبدیل نہیں ہوندے کیونکہ اقدار اوہ شے اے جیہڑی بڑی ٹھوکراں کھان دے بعد انسان نے حاصل کیتی ہوندی اے۔ پروفیشنل دنیا وچ ایس انسان دا بوہت وڈا ناں اے جیہڑا پروفیشنل ہون دے نال نال اپنی اقدار اُتے وی چلن والا ہوئے۔ ہر ادارہ تے کمپنی ایس دے نال کم کرن دا خواہش مند ہوندا اے کیوں جے ایس انسان نے پروفیشنل ازم دے نال نال اپنے اندر اخلاقیات وی پیدا کیتیاں نیں جس دی بدولت اوہ مہنگا ہو گیا اے۔
’’تے اک آخری شے‘‘
میں نے اپنی کرسی توں اٹھدے ہوئے کہیا: دوجیاں دے نال مدد کرن والا رویہ اے، ایہہ اک انج دی خوبی اے جس دی وجہ نال تسیں لوکاں دے دلاں وچ اتر جاندے او۔
تسیں ہمیشہ ایہہ سوچ رکھو کہ میں کسے دی زندگی وچ کیہڑی انج دی شے شامل کر سکنا واں جس دی وجہ نال ایہنوں فائدہ تے آسانی ملے۔ ضروری نہیں کہ تسیں پیسیاں دے نال ای کسے دی مدد کرو، بلکہ حوصلہ افزائی تے تعریف دے کجھ چنگے جملے، تہاڈی تھوڑی جہی کوشش یا کسے دی اصلاح کردے ہوئے ایس نوں ایہہ دسیا کہ ایس رستے اُتے چلن نال تہانوں نقصان ہوئے گا، ایہہ وی مدد تے تعاون دی بہترین صورتاں نیں۔
میں اپنی کرسی اُتے آ کے بہہ گیا تے اپنی گل ختم کر دے ہوئے بولیا۔
میں کجھ دن پہلے اک کتاب وچ اک جملہ پڑھیا اوہ اک معروف دانش ور دا سی کہ جس طرح سونا چمک حاصل کرن تے قیمتی بنن لئی اگ دی تپش نوں سہندا اے ایس طرح انسان نوں وی قیمتی بنن لئی زندگی وچ جدوجہد کرنی چاہیدی اے۔
میں، تسیں یا ایس کائنات دا کوئی وی انسان، بغیر محنت دے قابل قدر نہیں بن سکدے۔ کامیابی دا کوئی شارٹ کٹ نہیں تے اُچا مقام اوہ نہیں ہوندا جس تیکر تسیں پوہڑھی اُتے چڑ کے اپڑدے او، بلکہ ایس لئی کافی ٹھوکراں کھانیاں پیندیاں نیں، درد سہنا پیندا اے، زندگی دی مشکلات نوں جھیلنا تے ایہناں دا بہترین حل لبھنا پیندا اے راتاں جاگن وچ کٹنیاں پیندیاں نیں، مختصر ایہہ کہ محنت تے جذبے دے بغیر تسیں کجھ وی حاصل نہیں کر سکدے۔
میرے دونویں مہمان کافی مطمئن ہو گئے سن تے مایوس مہمان تے بوہت ای خوش نظر آ رہیا سی، کجھ دیر چپ رہن دے بعد اوہ بولیا:
سر، کاش سانوں ایہہ گلاں کالج یونیورسٹی دے زمانے وچ دسیاں جاندیاں تے اج میں اپنے زندگی دے قیمتی سال ایس قدر مایوسی تے پریشانی وچ نہ لنگھاندا، تہاڈا بوہت بوہت شکریہ، اپنی زندگی نوں بہتر تے کارآمد بنان لئی اک بہترین ٹریک مل گیا، مینوں یقین ہو گیا کہ ہن میری زندگی وی بہتر ہو جائے گی۔
دونویں مہمان جان لئی اٹھے جد کہ میں وی ایہناں نوں رخصت کرن لئی بوہے ول ٹُر پیا۔