عرب وعجم دے فاتح فاروقِ اعظمؓ

تحریر حمیداللہ بھٹی

سیدنا عمربن خطاب ؓدا سلسلہ نسب اٹھویں پشت وچ نبی کریم ﷺ نال جا ملدا اے آپؓدی کنیت ابوحفص تے دربار رسالت توں لقب فاروق عطا ہویا یعنی کفر تے اسلام وچ امتیاز رکھن والا۔ حضرت ابراہیم ؑ دی دعا نال امام خاتم الانبیاؑ معبوث ہوئے۔ کفار دی سازشاں تے مظالم دے توڑ لئی آپؓ نوں رحمت العالمین ؑ نے اپنے رب توں دعا دے ذریعے منگیا تاکہ اسلام نوں تقویت ملے ایس لئی کہیا جاندا اے کہ سارے صحابہ اکرام رضی اللہ عنہ مریدِ رسول ﷺ نیں پر فاروق اعظم ؓ مرادِ رسولﷺ نیں ایہہ مقام و مرتبہ و فضیلت حضرت عمرفاروقؓ دے سوا کسے نوں حاصل نہیں کہ خاتم النبین ﷺ نے دعا کیتی ہوئے کہ اے معبود برحق، عمرو بن ہشام یا عمر بن خطاب نال اسلام نوں قوت عطا فرما۔ ایس دعا دی قبولیت نال آپؓ دائرہ اسلام وچ داخل ہوئے تے مسلماناں نے پہلی وار حرم دے صحن وچ نماز ادا کیتی۔ آپؓ دا نام نامی اسم گرامی عشرہ مبشرہ (جنہاں نوں دنیا وچ ای جنت دی بشارت دتی گئی ) وچ شامل اے۔ حضور اکرمﷺ نے اک موقعے اُتے ارشاد فرمایا کہ میں نبوت دی اکھ نال ویکھ رہیا واں کہ جناں دے شیطان تے انساناں دے شیطان دونویں میرے عمر دے خوف نال نسدے نیں۔ کوئی وی محنت و ریاضت، تقویٰ و پرہیز گاری نال ولی تے بن سکدا اے پر نبی بنن دا سوال ای پیدا نہیں ہوندا پر مکی و مدنی آقا ﷺ نے ارشاد فرمایا کہ میرے بعد جے نبوت دا سلسلہ جاری رہندا تے عمر فاروق نوں ایہہ فضیلت ملدی پر میں خاتم النبین واں ایس لئی میرے بعد کوئی نبی نہیں آئے گا۔
مرادِ رسول ﷺتے شہیدِ محراب حضرت فاروق اعظم علم الانساب سن آپؓ شہ زوری تے گھڑ سواری وچ طاق سن آپ ؓ داشمارقریش دے کجھ انج دے بندیاں وچ ہوندا اے جیہڑے نہ صرف لکھنا پڑھنا جان دے سن بلکہ فن خطابت دے وی ماہر سن آپ دا ذریعہ معاش تجارت و زمینداری رہیا پر آمدن دا زیادہ تر حصہ غریباں، مسکیناں ، مسافراں تے ضرورت منداں اُتے خرچ کر دیندے آپؓ قبولِ اسلام دے بعد سارے غزوات وچ شریک ہوئے تے جرات و بہادری دے جوہر وکھائے گندمی رنگ، گھنی داڑھی تے وڈیاں مُچھاں دی بنا اُتے آپؓ دی شخصیت وچ رعب و دبدبہ سی معاملہ فہمی و دور اندیشی دی وجہ نال قریش ولوں آپؓ سفارتکاری دے مرتبے اُتے فائز رہے۔
حضرت ابو بکر صدیقؓ دے دور خلافت وچ وی اسلام دے فروغ تے غلبے لئی حضرت عمر فاروق ؓ نے بوہت کم کیتا آپؓ دا بطور خلیفہ انتخاب خفیہ رائے شماری نال ہویا جدوں کجھ صحابہ نے حضرت عمرؓ دے سخت مزاج دی بابت عرض کیتی تے کہیا کہ خلیفہ جے سخت مزاجی اُتے قابو نہ رکھ سکے تے کوئی سانحہ وی ہو سکدا اے جواب وچ حضرت ابوبکر رضی اللہ عنہ نے کہیا کہ عمر دی سختی میری نرمی دی وجہ نال اے جدوں ساری ذمہ داری تنہا ایہناں دے موہڈھیاں اُتے ہوئے گی تے جلال اُتے رحمدلی غالب آ جائے گی اک وار آپؓ دربار ختم کر کے گھر تشریف لیائے تے گھریلو کم کاج وچ مشغول سن کہ اک بندے نے آ کے عرض کیتی کہ اے امیر المومنین آپؓ فلاں بندا میرا حق نہیں دے رہیا آپؓ دلوا دیو جس اُتے آپؓ نوں بے حد غصہ آیا تے سائل دی پیٹھ اُتے دراماردے ہوئے کہیا کہ دربار دے ویلے معاملات کیوں نہیں لے کے آندے بعد وچ کم لے کے آجاندے او پر غلطی دا احساس ہویا تے پریشانی نے آ گھیریا فوری سائل نوں دوبارہ بلوایا تے درا پھڑ کے کہیا کہ میری پیٹھ اُتے مار کے بدلہ لے لوئو جدوں درامارن دی بجائے معاف کر دتا گیا تے آپؓ نے کہیا کہ قیامت دے دن اپنے اعمال دا میں آپ جواب دینا اے ایس لئی میں بدلے دا اُدھار نہیں رکھنا چاہندا تے دنیا وچ ای میرے کولوں اپنا بدلہ لے لوئو انج دی انصاف دی مثالاں کسے غیر معاشرے وچ اج وی لبھن نال نہیں ملدیاں پر عرب و عجم دے فاتح نے انصاف کردے ہوئے نہ تے کسے وچ تفریق روا رکھی تے نہ ای مقام و مرتبے دا پیش نظر رکھیا بلکہ انصاف دے اصولاں دے عین مطابق فوری انصاف کیتا۔ حضرت سعدؓ نے حضرت صہیبؓ توں روایت کیتی اے کہ رسول اللہ ﷺدا ارشاد مبارک اے کہ نہیں کوئی نبی انج دا کہ جس دے دو وزیر اسمان والیاں تے دو وزیر زمین والیاں نال نہ ہون میرے اسمانی وزیر جبرائیل تے میکائیل نیں جد کہ زمین والیاں وچوں حضرت ابو بکرؓ تے حضرت عمرؓ نیں ۔
فتوحات دے حوالے نال تاریخ وچ ہزاراں جرنیل ملدے نیں پر فاروق اعظم رضی اللہ عنہ جہے فاتح دے اگے سارے طفلِ مکتب لگدے نیں آپؓ 22 لاکھ 51 ہزار مربع میل توں ودھ زمین اُتے حکومت کیتی پر صبر و قناعت اینی کہ سوندے ہوئے سر دے تھلے اٹاں رکھ لیندے کپڑے چیتھڑیاں نال بھرے ہوندے سفر کردے ہوئے ادھا رستہ خود سواری کردے تے ادھا رستہ غلام نوں بٹھا دیندے حکمرانی وچ از حد انصاف پرور تے خدا ترس حکمران سن اوہناں نے فتح لئی بے جا خون بہان توں احتیاط کیتی تے مفتوحہ علاقیاں دی کثرت دی بجائے تربیت کرن اُتے توجہ دتی دمشق،ایران۔مصر۔بصرہ، عراق،انطالیہ ،حلب،بیت المقدس ،نیشاپور ،اُردن،یرموک،قادسیہ آپؓ دے دور وچ ای فتح ہوئے آپؓ دے دور وچ 3600 دے نیڑے علاقیاں نوں فتح کر کے اسلامی مملکت نوں توسیع کیتی گئی تے فیر تعلیم و تربیت دے مراکز بنائے روٹی، کپڑا تے مکان جہی بنیادی ضرورتاں لوکاں دی دہلیز تیکر اپڑائیاں عوام الناس دی شکایات سنن لئی کھلی کچہریاں شروع کرائیاں تے فوری انصاف نوں یقینی بنایا انسانی حقوق دے حوالے نال ایہناں دا دور اج وی متمدن دنیا لئی باعث رشک اے۔
فلاحی نظام تے انسانی حقوق دے حوالے نال عرب و عجم دے فاتح خلیفہ دوم دا دور دنیا لئی مشعل راہ اے آپ نے نماز تراویح دا باقاعدہ سلسلہ شروع کرایا تے شراب نوشی اُتے سزا مقرر کیتی سنہ ہجری دا آغاز وی آپؓ دے دور توں ہویا مسیتاں وچ روشنی تے امام دی تنخواہ شروع کروائی عدالتی نظام دے نال قیدیاں لئی جیل داتصور یا دودھ پیندے بالاں معذوراں تے بیوا لئی وظائف دا اجرا کیتا آبپاشی دا نظام بنایا فوجی چھائونیاں بنان دے نال فوج دا محکمہ قائم کیتا آپؓ دا دورِ خلافت 10 ورہے ،6 مہینے تے چاردیہاڑ اے تے یکم محرم الحرام نوں نمازِ فجر دے دوران ابولولو فیروز نامی اک مجوسی نے زہر وچ بجھے خنجر دے پے در پے وار کر کے زخمی کر دتا پر آپؓ نے ڈگدے ویلے حضرت عبدالرحمٰن بن عوفؓ دا بازو پھڑ کے مصلیٰ اُتے کھڑا کر دتا تے آپ وی اشارے نال نماز ادا کیتی آپؓ دی تدفین اُم المومنین حضرت عائشہ صدیقہؓ دی اجازت نال حضور اکرم ﷺ دے پہلو وچ ہوئی آپ نے ساری زندگی حبیبِ خدا ﷺ دی قربت وچ لنگھائی تے ایہہ قربت شہادت دے بعد وی قائم رہی۔