الیکشن تے ووٹر

اقتدارجاوید

دنیا دے اک درجن دے نیڑے جمہوری ملکاں وچ الیکشن وچ ووٹ دین ویلے ووٹر دے کول اک آپشن ایہ وی ہوندا اے کہ اوہ الیکشن لڑن والے سارے امیدواراں نوں رد کر سکدا اے۔ ایس حق نوں None of the above دے تحت ووٹر اوہناں سارے امیدواراں وچوں کسے نوں وی ووٹ نہ دین دا اختیار اے۔ جہڑے جمہوری ملکاں وچ ووٹر نوں ایہ اختیار حاصل اے اوہناں وچ بنگلہ دیش‘ بھارت‘ انڈونیشیا‘ گریک‘ سپین‘ بیلاروس‘ نارتھ کوریا‘ کولمبیا تے حالاں کہ امریکہ دی ریاست Nevada وچ وی ایہہ اختیار حاصل اے۔ سردار محمد رضا خان سابق الیکشن کمشنر دے دور وچ ایس آپشن نوں متعارف کران دی کوشش کیتی گئی سی پر کجھ مہرباناں دے اشارے تے ایہنوں ختم کر دتا گیا۔ ایس حق دے تحت ممکن ہو جاندا ے کہ جے اکثریتی ووٹ اوہناں سارے امیدواراں نوں رد کر دیوے تے سیٹ خالی قرار دتی جا سکدی اے۔ فرض کرو کہ کسے الیکشن وچ ویہہ امیدواراں وچ جے اٹھاراں امیدواراں نے پنج ووٹ فی کس دے حساب نال پئے ہون تے دس ووٹ لین والا منتخب قرار پاندا اے تے نوے ووٹ اوہدے خلاف ہون دے باوجود اوہ ایس بے نام عددی برتری دا سچا دعویٰ کر سکدا اے حالاں کہ معاملہ بالکل ایہدے الٹ اے۔
اپنے گوانڈھی ملک بھارت وچ ووٹر نوں ایہ اختیار 2013ء وچ سپریم کورٹ دے حکم تے دتا گیا سی۔ عدالت نے الیکشن کمیشن نوں ایہ حکم جاری کیتا سی کہ ووٹ دی پرچی تے سارے امیدواراں دے نال NOTA دا خانہ وی بنایا جاوے تاں جے ووٹر نوں اوہناں سارے امیدواراں نوں رد کرن دا وی اختیار ہووے۔ الیکشن کمیشن آف پاکستان نے کدی اپنا آپ نہیں منوایا۔ پچھتر ورھے توں ایہ اک نمائشی ادارہ اے جہدے ڈھیر سارے اختیارات نیں۔ ایہناں دیہاڑیاں جو الیکٹورل ایکٹیوازم نظر آ رہیا اے ایہ کسے دے اشارے دا ای مرہون منت اے۔ الیکشن کمیشن نے اپنے اختیارات دا موقعہ 2016ء وچ اپنے ہتھوں آپ ای گنوایا سی۔ آئین نے ایس عہدے نوں صرف آئینی تحفظ دتا اے ایہنوں ووٹ دی امانت دا امانتدار وی بنایا اے۔ ایہو نہیں بھارت وچ ای وی ایم وی 90ء دے عشرے توں مستعمل اے ایہ اوہو عرصہ اے جدوں اپنے ایتھے نادیدہ قوتاں کسے نوں وزیراعظم تے کسے نوں وزیراعلیٰ بنا کے ایس قوم دی تقدیر دے تابوت وچ آخری کِل ٹھوک رہے سن۔ ہن ایتھے ایس ناکارہ قیادت دی طبعی عمر پوری ہو چکی پر بھارت وچ ایہو تدبیر کامیابی نال جاری اے۔
موجودہ ملکی بحران وچ کجھ ایہ کوڑی لیاندے نیں کہ پارلیمان دا اختیار اے کہ جس قنون نوں چاہن بنان یاں رد کر دین تے عدالت عالیہ دی اوہدے وچ دخل اندازی نجائز اے حالاں کہ ہندوستان دی سپریم کورٹ نے ای NOTA متعارف کروایا سگوں 2019ء وچ VVPAT وی عدالت دے حکم نال لاگو ہویا۔ ایہدے تحت نیٹ انڈیا کمپنی دے ہری پرساد دے مطابق جے کسے طریقے نال ای وی ایم مشین کوئی چک وی لے جاوے تے کاسٹ شدہ ووٹاں دا پرکھن تے تصدیق کرن دا فول پروف سسٹم اے۔ Vote Verification Paper Audit Trial دے تحت ای وی ایم مشین وچ سارے امیدواراں تے اوہناں دے ایجنٹاں دی موجودگی وچ فرضی ووٹاں دی گنتی مشین وچ انٹر کیتی جاندی اے۔ مثلاً اے امیدوار نوں اوہدی پسند دے ووٹ دا نمبر شامل کیتا جاندا ے جے ایس مشین نوں کوئی چک وی لے جائے تے ایہدے وچ ووٹاں دی گنتی وچ غلط اضافہ کر وی دتا جاوے تے وی وی پی اے ٹی دے رزلٹ توں اوہ کدی میچ نہیں کر سکے گا۔ ایہ اوتھوں دی عدالت عالیہ دے حکم تے کیتا گیا اے۔ پارلیمان توں ایس قسم دی ایتھے تے توقع بے تکی اے۔ ایس ای وی ایم مشین وچ اک ہور خوبی اوہدا ٹول Totaliser اے۔ ایہ کسے وی امیدوار دے حلقے وچ کل کاسٹ شدہ ووٹ ظاہر کرے گا۔ ایہ سسٹم اوتھے کامیابی نال جاری اے تے ملکاں دی مثال دین دا کوئی فائدہ نہیں تے ایہدی بالکل لوڑ وی نہیں۔ ٹوٹلائزر اک فول پروف سسٹم اے ایہنوں کسے طرح وی چیٹ نہیں کیتا جا سکدا۔ فرض کرو اک حلقے توں ست امیدوار حصہ لے رہے نیں۔ سارے امیدوار اپنی پسند دے نمبر یاں ووٹاں دی گنتی ایہدے وچ انٹر کرن گے۔ ٹوٹل ووٹاں دی گنتی ایس سیمپل ووٹاں نال میچ کیتا جا سکے گا۔ ایس طرح دھاندلی دے سارے امکانات گھٹ ہو جاندے نیں۔
جمہوری نظام نوں چلان لئی تے ایکوریٹ رزلٹ لئی ایس توں بہتر کوئی آپشن نہیں۔ پاکستان الیکشن کمیشن اک خودمختار آئینی یونٹ اے جہدا پہلا تے آخر مقصد وقت تے شفاف تے منصفانہ انتخابات کرانا فرض اے۔ ایس پراسیس دی کامیابی لئی مڈھلی شرط کسے وی حکومتی ادارے دا الیکشن کمیشن دے کم وچ عدم مداخلت اے۔ جے ایہ بنیادی شرط پوری نہیں ہوندی تے لکھ ای وی ایم مشیناں لے آئو الیکشن کمیشن تے کسے صورت اعتبار نہیں کیتا جا سکدا۔ ایس کمیشن نوں ہر ادارے دے اثر توں آزاد ہونا شرط اے۔ موجودہ ملکی آپشن پراسیس تے ایمان اوس ویلے ای کوئی لیائے گا جدوں ایہ دو شرطاں تے عمل ہووے گا۔ نمبر اک NOTA تے دوجا ای وی ایم دا اجرا۔ ایہناں وچوں اک دی وی عدم موجودگی دیانتدارانہ انتخابی عمل بیکار اے جے موجودہ ساریاں پارٹیاں یاں امیدواراں وچوں ووٹر کسے نوں وی پسند نہیں کردا تے لازم اے کہ اوتھے نواں الیکشن ہووے۔ NOTA اک اجیہا عمل اے جو موجودہ ناپسندیدہ انتخابی عمل توں جان چھڑا سکدا اے۔ ایہدے لئی مقتدرہ تے حکومتی مداخلت توں گریز لازم اے۔ 2016ء وچ تے ایتھے انج دی حالت نہیں سی اودوں الیکشن کمیشن نے NOTA نوں رد کر دتا سی ہن تے خیر ایہ والا کمیشن حکومت دا اک آئینی تے خودمختار نہیں اک باجگزار لگ رہیا اے۔٭