تحریک پاکستان دے دور دی اہم گواہی

اشرف شریف

ہتھ وچ ساڈے بزرگ تے شاید سب توں سینئر صحافی ریاض احمد چوہدری دی تصنیف ”تحریک پاکستان چند یادیں کچھ ملاقاتیں” اے۔ 370 صفحیاں دی کتاب بڑی خاص اے۔ پہلا حوالا ایہ کہ لکھاری تحریک آزادی دے بھرپور دور وچ سرگرم سن۔ مارچ 1940ء وچ قرارداد لہور دی منظوری والے اجتماع وچ اپنے دادا دے نال شریک ہوئے قائداعظم دی زیارت کیتی۔ وڈیاں وڈیاں شخصیات نوں ویکھیا اوہناں نال ملاقات کیتی۔ دوجی وجہ ایہہ کہ ریاض احمد چوہدری موجودہ دور وچ اوہناں کجھ لوکاں وچوں اک نیں جہناں دی یادداشت تے جسمانی مستعدی قابل رشک اے۔ 92 ورھے دی عمر وچ اوہ بزم اقبال دے معاملات بہترین انداز وچ چلا رہے نیں۔ وقفے وقفے نال کوئی چنگی کتاب چھاپ دیندے نیں تے فیر کوشش کردے نیں کہ پڑھن والیاں تک کتاب اپڑے۔
سیاسی و سماجی رابطیاں وچ فعال نیں تے جے کوئی اوہناں دی یادداشتاں بطور کارکن تحریک پاکستان سنن دا خواہش مند ہووے تے اوہ بیزار نہیں ہوندے۔ تحریک پاکستان دے وکھووکھ گوشیاں دا احاطہ کردی ایہ کتاب ایس لحاظ نال قاری دی توجہ تے دلچسپی دا دامن پھڑ لیندی اے کہ لکھاری نے اوس تریخی دور نوں اک خشک بیان دی صورت پیش نہیں کیتا سگوں اپنی ذات اپنے خاندان اپنے شہر تے اپنے احباب دا احوال ایس طریقے نال لکھیا اے کہ حقائق پڑھن والیاں نوں اجے یاد نیں۔ ایس دوران قومی اہمیت دی حامل تفصیلات نال اچانک ملاقات ہو جاندی اے۔ ریاض احمد چوہدری امرتسر دے نیڑے واقع پنڈ چھاپہ سہوتہ وچ پیدا ہوئے۔ سن پیدائش 1931 اے۔ اوہناں دے والد چوہدری فرزندعلی نے امرتسر توں میٹرک چنگے نمبراں وچ پاس کیتا تے گورنمنٹ کالج لدھیانہ توں ایف ایس سی پری انجینئرنگ فرسٹ ڈویژن وچ کیتی۔ رڑکی دے تھامسن سول انجینئرنگ کالج توں بی ایس سی انجینئرنگ کیتی۔ ریاض احمد چوہدری دے ہور دو بھائی تے اک بھین اے۔ آزادی توں پہلاں امرتسر لائل پور تے بہاولنگر وچ زرعی زمین سی۔ 1935ء وچ ریاست بہاولپور وچ آبپاشی دا نظام آیا تے دادا چوہدری دین محمد تے اوہناں دے ست بھین بھراواں نے اوتھے وی رقبہ حاصل کر لیا۔ چوہدری دین محمد 1947 وچ پاکستان آئے تے اوس ویلے امرتسر لائل پور تے بہاولپور تناں تھاواں تے اوہناں دی نمبرداری سی۔ ریاض احمد چوہدری دسدے نیں کہ امرتسر وچ بھولو پہلوان اوہناں دا ہم جماعت سی۔ گاماں پہلوان دا تعلق وی ایسے شہر نال سی۔ اودوں امرتسر وچ ٹیلی فون اپڑ چکیا سی پنڈ دے نیڑے نہر اپرباری دوآب تے پن بجلی گھر سی۔ اوہناں دا تعارف بھ ارت دے تن واری عبوری وزیراعظم بنن والے گلزاری لال نند تے سابق بھارتی صدر گیلانی ذیل سنگھ نال بخوبی سی۔
ریاض احمد چوہدری دے بقول کلیماں دی تصدیق دوران اوہناں دے پنج چھ ورھے ضائع ہو گئے پر بعد وچ اکنامکس وچ بی اے آنرز کیتا۔ اوہناں دسیا کہ ڈی اے وی کالج نوں پہلے قادیانیاں نے الاٹ کرا لیا پر جدوں ایہ کالج ربوہ گیا تے لہور والی ایس عمارت وچ اسلامیہ کالج سول لائنز بن گیا۔ کتاب وچ کئی طرح دا تریخی مواد موجود اے۔ قرارداد لہور دے موقعے تے امرتسر توں جہڑے لوک آئے اوہناں دے ناں موجود نیں۔ دوجی اہم گل ایہہ وے کہ ایس جلسے دا اکھاں ڈٹھا حال میں پہلی واری اینی تفصیل دے نال پڑھیا۔ فیر ایہ سہولت وی محسوس ہوئی کہ کتاب پڑھن دوران جے کوئی سوال اٹھے تے ریاض احمد چوہدری تک رسائی ممکن اے۔ کتاب وچ 1946ء دے انتخابات وچ امرتسر دے انتخابی معرکے دیاں تفصیلاں بیان کیتیاں گئیاں نیں فیر گنتی دے اعتبار نال اقلیتی گروپ ہون دے باوجود انگریزی ولوں خضرحیات نوں حکومت سازی دی پیشکش دے معاملے تے چنگیاں معلومات دتیاں گئیاں نیں۔ قائداعظم نے سکھ رہنماواں نوں پاکستان وچ شامل ہون دی دعوت دتی۔ امرتسر وچ آزادی ویلے مسلماناں دے قتل عام دے دل دہلا دین والے واقعات نیں۔ کلیماں دے معاملے وچ کرپشن تے لسانی امتیاز ویکھیا گیا۔ پنجاب دے مہاجرین نوں ضابطہ دے ناں تے پریشانی اٹھانی پئی جد کہ ہندوستان دے باقی کئی حصیاں توں آن والیاں نوں زبانی دعوے تے زمیناں الاٹ ہوندیاں رہیاں۔
ریاض احمد چوہدری نے 1954ء وچ روزنامہ تسنیم توں صحافت دا آغاز کیتا۔ مصطفی صادق سعید ملک تے ارشاد احمد حقانی اوہناں دے نال کم کردے سن۔ بعد وچ ممتاز دولتانہ دے اخبار آفاق وچ چلے گئے۔ 1959ء وچ روزنامہ امروز ملتان توں چھپیا تے مصنف اوتھے چلے گئے۔ نال پاکستان ٹائمز لئی رپورٹنگ کردے۔ کتاب وچ پاکستان دے اہم اخبارات دی اشاعت تے اوتھے کم کرن والے نامور صحافیاں بارے دلچسپ معلومات مل جاندی اے۔ اپنے کثیرالجہتی میلانات دی وجہ نال ریاض احمد چوہدری نے سیاست وچ حصہ لیا تے لائل پور یونین کونسل دے ممبر منتخب ہوئے۔ ایوب خان نوں صدر بنن لئی دو ووٹاں دی لوڑ سی ایس موقعے تے ریاض احمد چوہدری نے انکار کر دتا۔ اوہناں نے 1976ء توں 1984ء تک تحریک آزادی کشمیر لئی کم کیتا۔ اوہناں دا ایہ انکشاف بڑا اہم اے کہ شیخ مجیب الرحمن دے چھ نکات الطاف گوہر نے تیار کیتے سن۔ ریاض احمد چوہدری نے سینکڑوں شخصیات دے انٹرویو کیتے۔ علامہ اسد تے مولانا مودودی نال تعلق رہیا۔ افغان جہاد تے خالصتان تحریک دے کئی گوشے اوہناں دے علم وچ نیں۔ ایہ کتاب تحریک پاکستان’ اوہدے پس منظر تے پاکستان بنن دے بعد ابھرن والے منظر نامے دا لائق تحسین مرقع اے۔٭