صفائی نصف ایمان

اپنےگھراں دا کوڑا جاندیاں جاندیاں دوجیاں دے بوہے کول رکھ جانے آں

روہیل اکبر

صفائی نصف ایمان اے جو اسیں اپنی حرکتاں دی وجہ نال حاصل نہیں کر رہے۔ اسیں پھل کھانے آں تے اوہدے چھلکے جتھے دل کردااے سٹ دینے آں۔ گھراں دا کوڑا جاندے جاندے دوجیاں دے بوہے دے کول رکھ جانے آں تے سگریٹ پین والے تے اوہنوں پین مگروں جوتیاں دی جوک اتے اوس ویلے تک مسلدے رہندے نیں جدوں تک فرش کالا نہ ہو جاوے۔
ہور تے ہور موٹروے تے جی ٹی روڈ اتے وڈی وڈی گڈیاں وچ سفر کرن والے چلدی کار دا سیشہ تھلے کر کے خالی بوتل باہر سٹ کے فیر بیک مرر توں اوہدا مزہ لیندے نیں۔ اوہنوں شعور دی کمی کدھرے یا بے خوفی جتھے دل کیہ کوڑا سٹ دتا۔ ایسے لئی تے ساڈے گلی محلے صاف نیں تے نہ ای ساڈے شہر تے فیر اوہدا نتیجہ وی اسیں ای بھگتدے آں۔
جدوں بارش ہوندی اے تے اوہو کوڑا کرکٹ نالیاں تے سیوریج وچ جا پھدا اے تے پانی گلیاں توں ہوندا ہویا لوکاں دے گھراں وچ داخل ہو جاندا اے تے اسیں حکومت نوں گالاں کڈنا شروع کر دیندے نیں منیا کہ اوہدے وچ ساڈے بلدیاتی اداریاں دے ملازماں دا وی قصور ہووے گا جہڑے ویلے اتے نہیں آندے کجھ تے ایسے خلیفے وی نیں جو اپنی تنخواہ دا کجھ نہ کجھ حصہ اپنے توں اتے والے نوں دے کے کم اتے ای نہیں لگدے۔
خیر ہن پنجاب حکومت نے اوہدے اتے وی توجہ دینی شروع کردتی اے تے صوبہ نوں صاف شفاف بنان لئی اک انتہائی چنگا فیصلہ کیتا اے۔ لہور سنے پنجاب بھر وچ اپنے گھر تے دکان دے باہر کوڑا سٹن والیاں نوں ہن اک ہزار روپے جرمانہ کتیا جاوے گا۔ جے اسیں لہور دی گل کریے تے اک کروڑ توں ودھ آبادی والے ایس شہر دا روزانہ کوڑا تقریباً 7 سو ٹن توں ودھ ہوندا اے جے اک دن خاکروب چھٹی کر لین تے پورا لہور کچرے دا ڈھیر بن جاندا اے تے ایس ڈھیر وچ ساڈا حصہ سب توں ودھ ہوندا اے۔
ایہدی وڈی وجہ ایہہ اے کہا سیں اپنے گھر دی صفائی تے رکھنا چاہندے نیں لیکن اپنے گھر دا گند باہر کھلے عام سٹ دیندے نیں جہدے توں بعض ویلے بدبو وی آنا شروع ہو جاندی اے۔ مینہ دے موسم وچ ساڈی گلیاں تے سڑکاں جوہڑ دا منظر پیش کر رہیاں ہوندیاں نیں۔ ایہدی وڈی وجہ وی ایہہ ہوندی اے کہ ساڈا سٹیا گند سیوریج لائناں وچ پھس جاندا اے تے ویسے وی ساڈا جو سیوریج سسٹم اے اوہ بہت پرانا ہو چکیا اے جہنوں ہن بدلن دی لوڑ اے۔
ایس دے علاوہ لہور دے اکثر مقامات اتے نالے بنے ہوندے سی جہڑے پانی نوں بہا کے لے جاندے لیکن اسیں اوہناں نالیاں نوں وی بند کردتا جہڑے باقی بچے ہوئے نیں اوہ گندگی تے کوڑے نال بھر چکے نیں تے اوہناں نالیاں دی کفی صفائی نہیں ہوئی۔ لہور توں اکٹھا ہون والا کوڑآ محمود بوٹی لے جا کے اکٹھا کیتا جا رہیا اے جتھوں لنگھن والے بخوبی جاندے نیں کہ اوتھے دی ہواواں وچ کیسی بدبو ہوندی اے۔
محمود بوٹی وچ کھلے عام غیر سائنسی طریقے نال کچرا سٹیا جاندا اے جہدے ماحولیاتی اثرات وی سنگین نیں۔ ایس کھلے ڈمپنگ توں مٹی‘ زیر زمین پانی تے قریبی آبی ذخائر آلودہ ہونا شروع ہو گئے سن جہدے مگروں LWMCنے لکھوڈیر وچ سینیٹری لینڈ فل سائٹ قائم کرن دا فیصلہ کیتا تے 52ہیکڑ اراضی وی حاصل کر لیتی۔ ایس سائٹ دا انتخاب مجوزہ اراضی دے جیو ٹیکنیکل تے انوائرنمنٹل امپیکٹ اسسمنٹ (EIA) سٹیڈیز مگروں کیتا گیا سی مگر جہڑے مقصد لئی ایہہ زمین حاصل کیتی گئی سی اوہ پورا نہ ہو سکیا۔ ساڈے ایتھے کچرے نوں ری سائیکل کرن دا وی کوئی انتظام نہیں اے حالانکہ دنیا وچ کچرے توں گیس ‘ بجلی تے کھاد تیار کیتی جا رہی اے تے ساڈے ہاں ایہدا تصور وی نہیں اے بلکہ دنیا دے صاف ستھرے ملکاں دی فہرست وچ ساڈا کدھرے کسی جگہ کوئی نام و نشان وی نہیں اے۔
دنیا دے صاف ستھرے پہلے پنج ملکاں وچ جاپان‘ جرمنی‘ آسٹریا‘ جنوبی کوریا تے سوئٹزرلینڈ اے جتھے تقریباً 51 فیصد کچرے توں وکھری شیواں بنائی جا رہیاں نیں۔ سوئٹرلینڈ وچ کوڑے نوں ری سائیکل کرنا لازمی اے تے انج نہ کرن والے نوں جرمانہ ہوندا اے۔ اوتھے 50 فیصد فضلہ ری سائیکل کیتا جاندا اے تے باقی دا فضلہ توانائی پیدا کرن لئی استعمال ہوندا اے۔ 2016 مگروں جرمنی دنیا وچ سب توں ودھ ری سائیکلنگ دی شرح رکھدا اے جتھے پورے کچرے دا 56.1 فیصد ری سائیکل کیتا جاندا اے۔ آسٹریا آسٹریا وچ ری سائیکلنگ دی شرح 53.8 فیصد اے تے ساڈا لہور جو پاکستان دا دوجا وڈا شہر اے تے ایتھے دا سب توں وڈا مسئلہ ویسٹ مینجمنٹ دا اے حالانکہ حکومت نے بھاری بجٹ وچ لہور ویسٹ مینجمنٹ کمپنی وی بنائی ہوئی جو ستی ڈسٹرکٹ گورنمنٹ لہور (سی ڈی جی ایل) نے 19مارچ 2010نوں کمپنیز آرڈیننس 1984 دے سیکشن 42دے تحت لہور ویسٹ مینجمنٹ کمپنی قائم کیتی سی۔ کمپنی دے قیام مگروں اک سروسز تے اثاثہ جات دے انتظام دا معاہدہ ہویا۔
LWMCدا مقصد سالڈ ویسٹ مینجمنٹ دا اک مربوط نظام تیار کرنا سی تاں جے لہور وچ پیدا ہون والے کچرے نوں موثر طریقے نال جمع کرن‘ نقل و حمل‘ بازیافت‘ ٹریٹمنٹ تے ٹھکانے لان نوں یقینی بنایا جاوے۔ LWMCدی کارکردگی نوں ودھان لئی کمپنی نے مختلف شعبیاں وچ تجربہ کار پیشہ افراد دی خدمات وی حاصل کیتی لیکن اوہدے باوجود اوہ امیداں پوری نہیں ہوئیاں جہڑے اوہناں توں توقعات سی فضلے دے انتظام دے فقدان دی وجہ نال ایہہ ہن انسانی زندگی لئی خطرے پیدا کر رہیا اے حالانکہ ایہہ ری سائیکلنگ وچ شامل کمپنیاںتے افراد لئی آمدنی تے روزگار پیدا کرن دے لحاظ نال مواقع دا اک وڈا ذریعہ ثابت ہو سکدا اے۔ امید اے نگران وزیراعلیٰ پنجاب محسن نقوی عوام دے ایس دکھ تے درد نوں سمجھدے ہوئے ایس حوالہ نال وی کوئی نہ کوئی کم کر ای گزرن گے۔
رہی گل اک ہزار جرمانے والی میں سمجھنا واں کہ ایہدے اتے ہن عمل وی ہونا چاہیدا اے صرف زبانی جمع خرچ نہ کیتا جاوے۔ جدوں تک جرمانے نہیں ہون گے اوس ویلے تک اسیں وی اپنا قبلہ درست نہیں کراں گے۔ کمپنی دے انفورسمنٹ آفیسر چودھری عمر ایس سلسلہ وچ بڑے متحرک نیں تے اوہناں دے بقول اوہ ایہہ جرمانے اوہ کر وی رہے نیں۔ ہن سانوں بطور قوم سمجھنا چاہیدا اے کہ کسی دے گھر دے سامنے رکھن والا کوڑا بارشاں وچ اپنے ای گھر دا بوہا بند کر دیندا اے۔
صفائی نصف ایمان اے تے فیر سانوں ایہدے اتے عمل کر کے اپنے آپ نوں سچا تے پکا مسلمان وی ثابت کرنا پووے گا۔ ایہدے وچ خوبصورتی اے ساڈے شہر دی تے ملک دی ۔