چوتھی شاہ حسین کانفرنس

گورنمنٹ دیال سنگھ کالج لہورردی چھتر چھاویں

محمد ممتازاعوان

لاہوردی تاریخ وچ جے شاہ حسین دا میلا خاص اہمیت رکھدا اے تاں دیال سنگھ کالج لاہوروی شاندار علمی ادبی روایتاں دا حامل ادارہ اے۔ پچھلے سواچار سو سالاں میلا چراغاںلاہوریاں دے تن من وچ وسیا ہویا اے۔ آل دوالے دے پنڈاں تے شہراں وچ ہزاراں عقیدت مند ایس میلے تے آئوندے نیں تے بہار دے موسم وچ خوشیاں منائوندے نیں۔ بھنگڑے ، دھمال تے کھان پین دیاں موجاں دے نال نال عقیدت مند دربار تے حاضری دیندے تے مادھو لعل حسین تے او ہدے مرشد شاہ حسینؒ نوں عقیدت دے پُھل پیش کردے۔ دوجے پاسے دیال سنگھ کالج لاہور وچ اک صدی توں لاہوریاں دی علمی ادبی پیاس بُجھا رہیا اے۔ 1910ء وچ کالج بنیا تاں اگلے ای سال ایس دے ہال وچ پنجابی ڈرامہ کھیڈیا گیا۔ مسز نورا رچرڈز دی ہدایات وچ کھیڈیا جان والا ایہ ڈرامہ پہلا جدید پنجابی ڈرامہ سی۔ ایس توں پہلاں پنجابی وچ راس دھارئیے، راس پائوندے سن تے نقلاں لاہیاں جاندیاں سن پر موجود سٹیج ڈرامے دی فارم وچ پہلاں سٹیج ڈرامہ ایسے کالج وچ کھیڈیا گیا۔ سرسید احمد خاں لاہور آئے تاں لاہور سٹیشن تے اوہناں دا استقبال کرن والیاں وچ ایس کالج دے بانی سردار دیال سنگھ مجیٹھیہ وی شامل سن۔ طالب علماں دی یونین دے سالانہ اکٹھ وچ قائد اعظم محمد علی جناح وی دیال سنگھ کالج آئے تے تقریب دی صدارت کیتی۔ پاکستان بنن توں بعد نامور نقاد تے شاعر سید عابد علی عابد، دیال سنگھ کالج دے پہلے پرنسپل بنے تے دیال سنگھ کالج لاہور دیاں علمی ادبی سرگرمیاں دا مرکز بن گیا۔ اردو پنجابی دا ہر وڈا شاعر تے لکھاری ایس کالج وچ تشریف لیاندا رہیا۔ کالج دے نامور اساتذہ دی لسٹ لمی اے جہناں دے جتناں پاروں ایہ کالج ہمیش علمی ادبی سرگرمیاں وچ دا مرکز رہیا اے۔ دیال سنگھ کالج دے سابق پرنسپل تے صدر شعبہ پنجابی پروفیسر ڈاکٹر ارشد اقبال ارشد ؔکالج دی شاندار ادبی روایتاں نوں اگے ودھان لئی کوئی نہ کوئی میلا لائی رکھدے نیں۔ کدی رشی خان دے افسانیاں تے گل بات ہو رہی تے کدی پروفیسر گلزار بخاری دی شاعری تے مکالمہ ہو رہیا اے۔ شاہ حسین کانفرنس شعبہ پنجابی دا سالانہ میلا بن چکیا اے۔کرونا آئون توں پہلاں تن سال تیک مسلسل شاہ حسین کانفرنس ہوندی رہی جس وچ پنجابی دے نامور شاعر تے لکھاری رلت کردے سن۔ کرونا پابندیاں مکن دے بعد ایدکیں چوتھی شاہ حسین کانفرنس دا پربندہ کیتا گیا جیہدی صدارت نامور شاعر، نقاد تے محقق پروفیسر ڈاکٹر نوید شہزاد ہوراں کیتی۔ جدکہ پروفیسر ڈاکٹر جمیل احمد پال ، الیاس گھمن تے مدثر اقبال بٹ اچیچے پروہنیاں وچ شامل سن۔ منچ تے بیٹھن والیاں وچ صدر محفل ڈاکٹر نوید شہزاد توں وکھ پروفیسر گلزار بخاری، مدثر اقبال بٹ، پروفیسر ڈاکٹر جمیل احمد پال، پروفیسر ڈاکٹر عباد نبیل شاد، پروفیسر عباس مرزا ، الیاس گھمن تے پروفیسر عاشق رحیل شامل سن۔شعبہ گورنمنٹ دیال سنگھ کالج دے پردھان پروفیسر ڈاکٹر ارشد اقبال ارشدؔ نے سوہنے ڈھنگ نال نظامت دی ذمہ داری نبھائی۔ کانفرنس دے پہلے سیشن دا مڈھ پروفیسر بلال طارق ہوراں نے تلاوت قرآن پاک نال بنھیا جدکہ پروفیسر عطاء الرحمن نے نعت رسول مقبول پیش کیتی۔ پروفیسر عطاء الرحمن ہوراں نوں اللہ سوہنے نے بہت سوہنی آواز نال نوازیا اے۔ اوہناں ارشد اقبال ارشد ہوراں دی نعت ترنم نال پیش کیتی تے سماں بنھ دتا۔

ڈاکٹر ارشد اقبال ارشد ہوراں گل بات دا مڈھ چھوہندیاں دسیا کہ شاہ حسینؒ اپنے ویلے دا انقلابی شاعر سی۔ اوس ویلے دے حاکماں نال ٹکر وی لئی تے مظلوماں دا حامی بن کے سامنے وی آیا۔ اوہ اک پاسے اللہ سوہنے دے سانہویں نمانا تے فقیر بن کے عرضاں کردا اے تے لوکائی نوں اوس خالق دے سامنے نمانا بنن دی مت دیندا اے پر دوجے پاسے جدوں اوہناں سامنے حاکم ہون تاں اوہ حق منگن دی جاچ دسدیاں کہندا اے۔
کہے حسین فقیر نمانا، تخت نہ ملدے منگے
پنجاب یونیورسٹی وچ پنجابی زبان و ادب دے استاد ڈاکٹر عرفان الحق ہوراں شاہ حسین دے جیون تے فلسفے نوں بڑے من کھچویں ڈھنگ نال بیان کیتا۔ اوہناں شاہ حسین دے کلام دی کئی رمزاں سنن ہاراں نال سانجھیاں کیتیاں تے ایس وڈے شاعر نوں یاد کرن تے کانفرنس دے آہریاں نوں مبارک باد دتی۔پروفیسر ڈاکٹر جمیل احمد پال اپنیاں بہت ساریاں رُجھاں وچوں وقت کڈھ کے تشریف لیائے تے اوہناں کسے ہور تھاں چھیتی اپڑنا سی، اوہناں شروع وچ ای اپنا مقالہ پیش کیتا۔اوہناں دسیا کہ شاہ حسین نے اپنی شاعری راہیںعمل دا سبق پڑھان دے نال نال برداشت تے تحمل دا درس وی دتا اے۔ڈاکٹر جمیل احمد پال ہوراں نوں کانفرنس دے اگلے دن حکومت پاکستان ولوں ادبی خدمتاں تے تمغہ امتیاز توں نوازیا گیا۔ اسیں ایس وڈی کامیابی تے اوہناں نوں مبارک باد پیش کرنے آں۔
ڈاکٹر کرامت علی مغل پنجابی زبان دے نامور نقاد، محقق تے کہانی کار نیں۔ اوہناں ناول وی لکھے نیں تے سفرنامے وی۔ اوہ ہر ویلے پنجابی دے ودھا ء لئی کجھ نہ کجھ کردے رہندے نیں۔ اوہناں دیال سنگھ کالج وچ ہون والی ایس شاہ حسین کانفرنس وچ بھرواں مقالہ پیش کیتا جس وچ شاہ حسین دیاں علامتاں نوں سمجھن سمھجان دی بھرویں کوشش کیتی گئی۔ پروفیسر سعادت علی ثاقب تے اویس رضا صابری نے شاہ حسینؒ دیاں کافیاں ترنم نال پیش کر کے محفل نوں چار چن لا دتا۔ نوجوان اویس رضا صابری دی آواز دے رس تے لوچ نے جے سنن ہاراں دا دل مویا تاں ڈاکٹر سعادت علی ثاقب کول آواز دے نال نال عمراں تجربہ وی موجود اے۔ اوہ صوفی شاعراں دے کلام تے موسیقی دے سمبندھ بارے پی ایچ ڈی کر چکے نیں۔ اوہ جدوں صوفی شاعراں دا کلام پڑھدے نیں تاں روح تازہ کر دیندے نیں۔
کانفرنس دی دوجی نشست محفل مشاعرہ سی۔ ایس نشست دی صدارت وی ڈاکٹر نوید شہزاد ہوراں فرمائی۔ جدکہ پروفیسر عباس مرزا، ویر سپاہی تے ڈاکٹر عباد نبیل شاد اُچیچے پروہنے سن۔ محفل مشاعرہ وچ کلام سنان والیاں وچ ڈاکٹر ارشد اقبال ارشد، عطا العزیز، شاکر ملھی، حنیف زاہد، پروفیسر ناصر بشیر، ڈاکٹر عباد نبیل شاد، پروفیسر گلزار بخاری، پروفیسر عاشق رحیل، ڈاکٹر سعادت علی ثاقب، ویر سپاہی تے صدر محفل ڈاکٹر نوید شہزاد شامل سن۔ مشاعرے دے بعد اک وار فیر سٹیج دے بیٹھے مہماناں نوں گل بات دی دعوت دتی گئی۔ الیاس گھمن پنجابی زبان دے وڈے کہانی کار تے ناول نگار نیں۔ سائنسی حوالے دیاں بہت ساریاں کتاباں پنجابی نوں دان کر چکے نیں۔ اوہناں نے اپنی حیاتی پنجابی زبان نوں سکولاں کالجاں وچ لوان دی تحریک بنا لیا اے۔ اوہناں ایس کانفرنس وچ وی پنجابی زبان دی اہمیت تے ایس دی لوڑ نوں اُجاگر کیتا۔ اوہناں آکھیا کہ نویں پیڑھی نوں اپنی زبان نال جوڑنا ویلے دی لوڑ اے تے ایہو جیہے پروگرام ایس سلسلے وچ وڈا کردار ادا کر سکدے نیں۔ اوہناں ایس موقعے تے کالج دے اساتذہ تے کجھ مہماناں وچ اپنی کتاب ونڈ تقسیم کیتی۔ اک ہزار توں ودھ صفحیاں تے کھلری ایس کتاب 1947ء دی ونڈ دے دکھانت دے حوالے نال لکھیاں کہانیاں شامل نیں۔ ایہ اک وڈا کارنامہ اے تے متراں نے ایس نوں سراہیا۔ پروفیسر گلزار بخاری دیاں کالج وچ پنجابی دے مڈھلے استاداں وچوں نیں۔ اوہناں نے اپنا خوبصورت کلام سنان دے نال نال شاہ حسین بارے وی وچار سانجھے کیتے۔ مدثر اقبال بٹ پنجابی صحافت دے سر خیل نیں۔ اوہناں دا اخبار بھلیکھا پچھلے 32ورھیاں توں پنجابی زبان تے ادب دی سیوا کر رہیا اے۔ اوہناں کانفرنس دے پربندھ تے شعبہ پنجابی نوں مبارک باد دتی تے حسب روایت پنجابی زبان دی بڑھوتری بارے بہت سوہنیاں گلا ںکیتیاں۔صدر محفل ڈاکٹر نوید شہزاد ہوراں نے شاہ حسین بارے سوہنیاں گلاں کرن دے نال نال جدید پنجابی شاعری بارے وی بہت سوہنیاں گلاں کیتیاں۔ ایس مشاعرے وچ پڑھے جا ن والے کلام وچ کجھ چونویں شعر حاضر نیں۔

ڈاکٹر ارشد اقبال ارشدؔ(مجمان)
کاش کدی میں پاک نبیﷺ دا دور مبارک پاندا
سورج مکھڑا تکدا رہندا قدمیں وچھ وچھ جاندا
کاش ابو جاہل دے ہتھ دا میں ای کنکر ہُندا
اذن مبارک اُتے میں وی کلمہ آکھ سناندا
کاش کدی میں رُکھ ای ہُندا، طیبہ دے راہ اُگیا
پاک محمدﷺ کولوں لنگھدے رج رج درشن پاندا
کاش کدی میں پتھر ہوندا، خندق دے وچ دسدا
آقا دے ہتھ لائوندیاں ای میں ریزے ہو ہو جاندا
اس درجے نوں پہنچ نہیں سکدا کوئی وی جگ دا بندہ
ورافعنالک ذکرک، رب سوہنا فرمائوندا
ابوہریرہ وانگوں آقا رکھدے ناں کوئی میرا
اوہ چیتے رہندا سبھ نوں ارشدؔ بھل بھل جاندا
٭٭٭٭٭٭‎
ارسلان ارشد
سرکارؐ دے صدقے ہر پاسے دنیا تے بہاراں چھائیاں نیں
عرشاں تے چرچے آقاؐ دے ، قرآن چ شاناں آئیاں نیں
قبلے نوں بدل دے رب اپنے محبوب دے دل دی مرضی تے
لجپال حضورؐ دیاں شان اللہ نے انج درسائیاں نیں
چہرہ پُر نور نبی دا اے زلفاں دی شان وی وکھری اے
سرکار دے حُسن دیاںقسماں قرآن چ رب نے چائیاں نیں
٭٭٭٭٭٭‎
عطا العزیز
بدلے دی اک اگ وچ سڑدا رہناواں
اپنے آپ دے نال ای لڑدا رہناواں
خورے کیہڑا بھوں کے تھلے سٹ دیندا
اسماناں تے روز میں چڑھدا رہناواں
ہر واری ایہ میرے ہتھوں کِر جاندا
سمیں نوں وانگوں ریت دے پھڑدا رہناواں
آپ بناواں سُولی میں اک سدھراں دی
آپے فیر میں سُولی چڑھدا رہناواں
سمے نے کیہ کیہ لکھیا میرے چہرے تے
شیشے ساہنویں کھڑ کے پڑھدا رہناواں
پُھٹدا نہیں کوئی چشمہ پیار محبت دا
اَڈیاں تے میں روز رگڑدا رہناواں
موت اوہ مالا بھن کے راہے پے جاندی
ساری عمر میں جس نوں جَڑدا رہناواں
٭٭٭٭٭٭‎
حنیف زاہد
وس اکھیاں دے کو ل وے اڑیا
بول مٹھا کوئی بول وے اڑیا
توں جے پل وی نظر نہ آویں
پیندے دل نوں ہول وے اڑیا
میں تیرے لئی مردی پئی آں
دل دی گھنڈی کھول وے اڑیا
روز ازل توں سسی تیری
وچ تھلاں جند رول وے اڑیا
میں اپنے پیراں تے پکی
توں نہ جاویں ڈول وے اڑیا
زاہدؔ نوں اک زاہد ملیا
ہیرا کیہ انمول وے اڑیا
٭٭٭٭٭٭‎
شاکر ملھی
ڈُبدا ہویا سورج یارا‘ میتھوںویکھ نہیںہُندا
سدھا سانہواں موت نظارا میتھوں ویکھ نہیں ہُندا
تیرے بہانے دل پرچان دا سوہنا منظر بن دا
عرشاں اُتوں ٹٹدا تارا میتھوں ویکھ نہیںہوندا
اپنے فن دی دنیا دا سلطان سداون والا
بٹ بٹ تکداچوندا ڈھارا میتھوں ویکھ نہیں ہندا
اوہدی اکھ ای بدل کے مینوں کرچی کرچی کیتا
جیہدی اکھ چ اج وی پارا میتھوں ویکھ نہیں ہندا
مار دئیں پر ایہ نہ آکھیں گلمے جھاتی پا لے
اپنا ماضی فیر دوبارہ‘ میتھوں ویکھ نہیں ہندا
لک جا بدلاں د ی بکل وچ چودھویں رات دیچنا
تکدا تینوں جگ ایہ سارا‘ میتھوں ویکھ نہیں ہندا
کل تک جیہدے آسے پاسے یاراںدا ہڑ ہیسی
چوک چ بیٹھا کلا کارا‘ میتھوں ویکھ نہیں ہندا
جیہدا حسن تے شوخ فضاواں سارا جگ سی من دا
اج اوہ بنیا شہر انگیارا‘ میتھوںویکھ نہیں ہندا
بنھ کے میریاںاکھیاں شاکرؔپرلی جوہے سٹ دے
ہتھیں پالے رُکھ تے آرا‘ میتھوں ویکھ نہیں ہندا
٭٭٭٭٭٭‎
ڈاکٹر عباد نبیل شاد(مہمان خصوصی)
سورج کھچ لیان دا وعدہ کیتا اے
میں دھرتی رُشنان دا وعدہ کیتا اے
دُکھاں دی میں پَنڈ ویکھ کے نہیں ڈردا
توں جو ہتھ پوان دا وعدہ کیتا اے
جد تک ساہ نیں اپنی گل تے قائم رہویں
توں مینوں بُھل جان دا وعدہ کیتا اے
تینوں کُھل اے چھڈ دے، بُھل جا، چیتے رکھ
میں تے توڑ کے نبھان دا وعدہ کیتا اے
٭٭٭٭٭٭‎
ویر سپاہی(مہمانِ خصوصی)
عشق دے پینڈیاں چ ہجر دے ماریاں نیں کیہڑے کیہڑے روگ نہیں جرے
پیت والے گیت بُھلے ، اکھیاں چوں رَت ڈولھے، دل پیڑاں نال نیں بھرے
رب دا اوتار سی اوہ، کوئی شہکار سی اوہ، اسیں جیہڑے مُکھ تے مرے
دن سی گزار لئے نیں، یاراں باجھوں سار لئے نیں، بتے ساتھوں جویں نیں سرے
ذرا پراں ویکھنے لئی ، نونہہ نال کھوترے نیں اساں پکی کندھ چ درے
جیونے نوں آکھ دیوئو موت دیاں پاندھیاں دے پیراں اُتے پیر نہ دھرے
ندی سدا وگدی اے اپنی ای موج وچ کوئی بھاویں ڈبے یاں ترے
تارو نوں وی چاہیدا اے جنے پانی وچ ہوئے، بس اونے وچ ای ترے
پھن دے پھلیویاں چ، زہر دے بھلیویاں چ ناگ سانوں سوچ کے لڑے
سپ لڑے سپ نوں تے ، آپے ذرا سوچ لوئو وِس بھلا کیس نوں چڑھے
ہتھاں وچ ہتھ پائے ،سمے دے ظالماں دے، اسیں کدے پیر پھڑے
ساڈے اُتے ویلیا او، رعب کاہدا پائونا ایں، تیر ے جیہے ویکھے نیں بڑے
آکھے ہیر انبڑی نوں کیدو میرے عشق تائیں پا کے مت اُکھلی چھڑے
لنگڑا شیطان جیہا، ہوئیاں نائیں جیہڑیاں ، اوہ گلاں ایویں کولوں نہ گھڑے
جیونے دی خیرہووے، جیونا بچاونا ایں، موت بیٹھی مار کے تھڑے
دھواں پیا اُٹھدا اے ،بھاویں میرے گھار وچوں، اوہدی تصویر نہ سڑے
پروفیسر عباس مرزا(مہمانِ خصوصی)
مرسڈیز وی کول کھڑی سی ، پر اوہنے
ٹانگے بہہ کے ٹانگہ سوہنا کر چھڈیا
ناشکری دی حد مکائی اوس عباسؔ
گنیاں اُتے بہہ کے بوتل پیندی نیں
٭٭٭٭٭٭‎