پردا

ڈاکٹر کرامت مغل

’’چھیتی کُجھ کرو‘ نہیںتے……‘‘ اوہ بڑی نمانی جہی ہو کے میرا ترلا کردی اے۔ فکر تے پریشانی نے اوہنوں اُکّا بدل کے رکھدِتااے۔ پہلے والی شوخی‘ بے فکری تے ناز نخرا سبھ کُجھ بھُل گیااے اوہنوں۔
’’ایہ ویلا سوچن دانہیں‘ کرن دا اے‘ ‘ مینوں چُپ ویکھ کے اوہ دُباراآکھدی اے۔
’’اینے Precautions لین تے احتیاط کرن دے باوجود …‘‘ میرے بولن وچ فکر پریشانی تھوڑا ڈر تے زیادا غُصّا رَلیا ملیا ہویااے۔
’’میری کوئی غلطی نہیں اے‘‘ اوہ چھیتی نال بولدی اے۔ ’’تُسیں خُد سوچوں میں بھلا اِنج دی غلطی کر سکنی آں۔ ایہو جہی غلطی جہدے وچ سارانقصان میرا اے۔ ’’فِر انج کیوں ہویا؟ تے تینوں اینا چِرکا پتا لگا۔‘‘ میرے لہجے وچ روہ دے نال بے اعتباری وی شامل ہو گئی اے جِویں سارا دوش اوہدا ای ہووے۔ ایہ تاں ساڈا ساریا ںداای مزاج بن چُکیا اے کہ اسیں ہر خرابی دا ذُما وار کِسے دُوجے نُوں ای قرار دینے آں۔
’’سلیم میرا یقین کر میںساریاں احتیاطاں کر رہی آں۔ تُوں ای دس اینی وڈی مصیبت وچ پین دامینوں کیہ فایدا اے۔ جو کُجھ وی بُرایاںبھیڑا ہونا‘ میرے نال ای تاں ہونا اے۔ فِر میں جان بُجھ کے انج کیوں کراں گی۔ مینوں قسمے نہیں پتا ایہ کدوں تے کویں ہو گیا۔‘‘اوہ رون ہاکا ہوئی بولدی پئی اے۔
ڈِڈوبکی ہوئی اوہ ہور سوہنی لگدی اے۔ اوہدیاں سوہنیاں من کھِچویاں اکھّاں وچ ہنجو کلیجے نُوں رُگ بھر لیاہووے۔ اوہدے پرتی میرا موہ جاگن لگ پیندا اے۔
’’اچھّا میں کرنا کسے اعتباری تے لالچی نرس نال گل‘‘ میں اوہنوں تسلّی دیو ن دی کوشش کرنا آں۔
’’نرس نال؟‘‘ اوہ جویںحیران ہوندی اے۔ فِر چھیتی ای میرے کہن دا مطلب اوہدی سمجھ وچ آ جاندا اے۔ اوہ تڑف اُٹھدی اے۔ ’’نہیں نہیں ایس مسئلے دا ایہ حل ٹھیک نہیں۔ ایہ حل اُکّا غلط اے۔ میں انج نہیں کرنا۔ کدے وی نہیں۔‘‘
اوہدے انکار دی سختی تے شِدّت مینوں ہلا دیندی اے۔
’’ہور کہڑا حل اے فِر؟‘‘ میں سمجھدیاں ہویاں وی مچلا بن کے پُُچھدا آں۔
’’شادی‘‘ اوہ اکھّاں پُونجھدی‘ نیویں سر آکھدی اے۔ فِر اِکّو وار سر چُک کے میریاں اکھّاں وچ اکھّاں پا کے بڑے دھڑلے نال آکھدی اے۔ ’’تیرے نال میری شادی۔‘‘
اوہدی دِرڑتا‘ خُد اعتمادی تے لہجے دی پکیائی ویکھ کے میں اندروں ڈر جانا آں۔ پر آخر میں مرد آں ۔مرد جہڑا عورت اُتے ہمیشا بھارُو ہوندا اے۔ میں اپنی آوازوچ مٹھاس بھر لینا آں تے اپنی اداکاری دا ودھیا وکھالاکردیاں ہویاں آکھدا آں۔
’’شادی وی کرلواں گے۔ میں کہڑا شادی توں بھجّن لگا آں۔ پر فوری تے وقتی حل تاں اوہیو اے جہڑا میں دسیا اے۔ کسے سیانی تے لالچی نرس دی بھال۔ پیسیاں دی تُوں فکر نہ کریں۔ جِنّے لگے میں لاواں گا۔‘‘
’’میں ایہ نہیںکرنا۔‘‘
’’آخر کیوں؟‘‘
’’ایہ قتل اے۔ میں قاتل نہیں آں‘ نہ بننا چاہندی آں‘‘
’’اوہ چھڈ وی۔‘‘ میں لاپرواہی دا وکھالا کردا آں۔ ’’سارے لوکی اِنج ای کردے پئے نیں ‘کوئی وی ایہنوںقتل نہیں سمجھدا۔‘‘
’’سانوں دُوجیاں دا ذُمّا نہیں اے‘ اسیں تاں اپنی کیتی دے جواب دار آں ۔پہلے ای آپاں دوویں بڑی وڈی غلطی کر بیٹھے آں۔ ہُن ایہ غلطان نہیں کرنا۔‘‘
’’مینوں تیری سمجھ نہیں آندی۔ شادی اینی چھیتی ہوندی پئی اے بھلا۔ جے تیری گل من وی لئیے۔ اپنی شادی ہو وی جاوے تاں جدوں وقت توں پہلاں بچّا ہووے گا لوکاں نوں پتا نہ لگے گا۔ بگانیاں لوکاں نوں چھڈو میرے اپنے رشتادار ای نہیں کھلوونے۔ شریکنیاں مُون￿ہ پاڑ کے گلّاں کرن گئیاں۔ لوک تاں طعنے مہنے مار مار کے تیرا میرا دوواں دا جینا حرام کر دیون گے۔‘‘ (جاری اے)
’’لوکی بھاویں جو مرضی آکھدے رہن سانوں تاں پتا ہووے گا ناں کہ ایہ بچّا ساڈا اے۔ لوکاں دے مُون￿ہ وی کدوں تک پاٹے رہن گے آخر بند ہوون گے ای ناں۔‘‘ اوہ دلیل دیندی اے۔
’’بھلا اِنج وی کدے ہویا اے۔ ایہو جہے ناجایز بچیاں دا اوہو حل اے۔ اپنے کم وچ سیانی دائی دی بھال۔‘‘
’’تُوں مُسلمان ایں؟‘‘ اوہ پُچھدی اے۔
’’تینوں کوئی شک اے؟‘‘ میں حیران ہو کے آکھدا آں۔
’’فیر توں او ہ واقعا تاں ضرور پڑھیا ہووے گا جیہدے وچ اک زانیا عورت نے اپنے رسول حضرت محمدؐ دے اگے اپنے زنا کرن دا اعتراف کیتا سی۔‘‘
’’ہاں پڑھیا اے پر اوس واقعا دا اپنی مشکل دے حل نال کیہ لاگا دیگا اے؟‘‘
’’توں کملی تاں نہیں ہو گئی۔ اوس واقعا دا ساڈی سمسیا نال کوئی تعلق نہیں اے۔‘‘
’’نہیں تُوں اوہ واقعا مینو ںضرور سنا۔‘‘ اوہ ضد کردی اے۔
’’اچھا تے فیر سُن۔ اک دن اک عورت آنحضورؐ دے ساہمنے پیش ہوئی۔ اوہ اپنے جوانی دے جذبات تے کسے دے بہکاوے وچ آ کے ہوش حواس گنوا بیٹھی تے اوہنے زناکرلیا۔ گناہئِ کبیرا کرن پچھوں اوہنوں پچھتاوے نے آوَلیا۔ ایڈے وڈّے گناہ دے احساس نے اوہدا دن دا چین تے راتاں دی نیندرکھوہ لِتی۔
اوہنے اپنے گُناہ بارے آنحضور ؐ نوں دسیا تے درخاست کیتی کہ اوہنُوں ایس گُناہ توں پاک کیتا جاوے۔ اوہ جاندی سی کہ اوہنوں سنگسار کیتا جاوے گا۔ فِر ای اوہ پاک ہو سکدی ۔ اصلوں اوہ خُد نو ںسنگسار ہوون لئی پیش کرن آئی سی۔
آنحضورؐ نے اوہنوں فرمایا کہ اوہنوں اودوں تک سنگسار نہیں کیتا جاوے گا جد تک اوہ اپنے پیٹ وچ پلد ے بچّے نوں جَن نہیں لیندی۔
کیوں جے گُناہ اوہنے کیتا اے‘ بچّے نے نہیں کیتا۔ بچّا تاں معصوم تے سارے گناہواں توں پاک اے۔بچّے نوں جنم دیون توں بعد اوہ دُبارا حاضر ہوئی۔ ہُن فرمایا گیا اوہ بچّے نُوں اپنا دُدھ پیاوے جدوں بچّے نوں اوہدے دُدھ دی حاجت نہ رہوے اودوں آوے۔
تیجی وار اوہ عورت آئی تا ںاوہدے نال آئے اوس بچّے دے ہتھ وچ روٹی دا ٹکڑا سی جہنوں اوہ کھاندا پیا سی۔ ہُن او س گناہ گار عورت نوں سنگسار کیتے جاون دا حُکم دِتا گیا۔‘‘ میں چھیتی چھیتی گل مُکا کے اوہدے ول ویکھیا۔
’’ہُن دس‘‘ اوہ جِتّیاں نظراں نال میرے ول ویکھدی اے۔
’’کیہ دساں؟‘‘
’’نہیں سمجھیا‘‘
’’میرا خیال اے میںسمجھ گیاآں۔‘‘ میں جھَٹ سوچ کے آکھدا آں۔
’’حالے وی تُو ں نرس……؟‘‘
’’توںتاں جھلّی ہو گئی ایں۔ اوہ ہورزمانا سی۔ ہُن ہور زمانا اے۔ اوہ لوک ہور سن ہُن لوک ہور نیں۔ لوکاں دے ذہن تے دل سوڑے ہو گئے نیں۔ کسے وی تیری ایس دلیل نوں نہیں مننا۔ کسے وی ایس بچّے نوں نہیں قبولنا۔‘‘
’’کُجھ وی ہووے میں اُبارشن تاں اُکّا نہیں کروانا۔‘‘
’’بے عزّت تے بدنام ہونا منظور ای؟ پُلس کیس کروانا منظور اے؟‘‘ میں غُصّے وچ آکھدا آں۔ میری اواز تھوڑی اُچّی ہوجاندی اے۔ فِر میں موقعے دی نزاکت ویکھدیاں اواز نیویں کر لیندا آں۔ ’’تُوں تھاں تھاں بھنڈی جاویں گی۔ لوکی تینوں چھج وچ پا کے چھنڈن گے۔‘‘
’’ایسے پاروں تا ںآکھنی آں بے عزّت ‘بدنام تے ذلیل ہوون توں پہلوں آپاں دوویں شادی کر لئیے۔‘‘
’’پہلے…چھُٹکارا پالئیے فِر شادی وی کرلواں گے۔‘‘ ہُن میرااندازترلے بھریاہوگیا۔
’’سلیم تُوں سمجھدا نہیں اے پیا۔ اُبارشن کروانا اِک قتل ہیگا ای اے۔ ایہدے نال بڑے مسئلے پیدا ہو جاندے نیں۔‘‘
’’ایویں تیرا وہم اے کوئی مسئلا پیدا نہیں ہوندا۔‘‘
’’کدے کدے ہو جاندا اے۔ تینوں نہیں پتا مینوں پتااے۔‘‘
’’تینوں کِویں پتااے؟‘‘ میں شک وچ پے جاندا آں۔
’’میری وڈّی بھین تائے دے پُتر نال ویاہی ہوئی سی۔ اوہ نکارا سی۔ پتا نہیںکدوں اوہنوں نشے دی لت لگ گئی۔ اوہ میری بھین دے داج دیاں چیزاں ویچن لگ پیا۔ گھر وچ لڑائی جھگڑے ہوون لگ پئے۔ دو تِن واری اوہ رُس کے پیکے بُوہے وی آئی۔ نِباہ نہ ہوندا ویکھ کے ساڈے گھر والیاں طلاق لے لئی۔
اوس ویلے میری بھین چار پنج مہینیاںدے ڈِھڈ نال سی۔ اوہنے آکھیا ’’میں ایہ بچّا نہیں رکھنا‘‘ میری ماں اوہنوں اُبارشن کروان توں روکیا۔ اوہ آکھن لگی کہ اوہنوں اپنے گھر والے نال اینی زیادا نفرت ہو گئی اے کہ ہُن طلاق توں بعد اوہ اوہدے بچّے نوں جنم نہیں دینا چاہندی۔ ایہ سارا رولا ماں دِھی وچ رہیا۔ عورتاں ایہو جہیاں گلّاں مردا ںنوں کوئی نہیں دَسدیاں۔
ماں نے بڑا سمجھایا پر میری بھین دی عقل تے پتھر پے گئے سن۔ اوہنے اپنی ضد پُگائی تے اُبارشن کروا لیا۔ اُبارشن توں بعد اوہ اینی زیادا بمار ہوئی کہ مردی مردی بچی۔‘‘
’’اچھّا تے تُوں ڈرنی ایں‘ کدھرے تُوں مر مرا ای نہ جاویں؟‘‘
’’ہاں میں مر وی سکنی آں۔غیر فطری طریقا ورتدیاں جے عورت کسے ناتجربا کار دائی دے ہتھّے چڑھ جاوے تاں اوہ مروی جاندی اے۔ بہرحال میں اپنی بھین دی گل کردی پئی ساں۔ اک سال پچھوں اوہدا دُوجا ویاہ ہوگیا۔ ہُن اوہدے دُوجے ویاہ نوں پنج چھے سال ہو گئے نیں اوہنوں بچّانہیں پیا ہوندا۔‘‘
’’اوہ کیوں؟ کدھرے اوہدا خاوند تاں……‘‘
’’اوہدا خاوند ٹھیک اے۔ خرابی اوہدے وچ اے۔ اوہ وڈے ڈاکٹراں نوں ملی اے۔ ساریاں اوہدے وچ ای نقص دسیااے۔
اصل وچ اُبارشن کرن ویلے کوئی ایہوجہی اوہر ہوئی کہ ہُن اوہ بانجھ ہو گئی اے۔ ہُن اوہ پچھتاندی تے مکھّی وانگوں ہتھ مَلدی اے۔
اوہدی سس اپنے پُتردی دُوجی شادی کرن لئی رشتے دی بھال وچ اے۔ پتا نہیں کدوں طلاق دا کاغذ اوہدے ہتھ وچ پھڑا دِتا جاوے تے اوہ ماپیاں بُوہے آبیٹھے۔‘‘
’’تیرا مطلب اے تُوںشادی توں علاوا کسے ہور حل اُتے اُکّا راضی نہیں ایں؟‘‘
’’ہاں تُوں وی تے آکھدا ہوندا سیں دوویں ہمیشا لئی اک ہو جائیے۔ کیہ تیری ایہ خاہش نہیں اے؟‘‘
’’میری ایہ خاہش کیوں نہیں اے میری وی ایہو خاہش اے۔‘‘میرے کول شاید ایہو جواب اے۔
’’تے فِر چھیتی اپنے گھر والیاں نوں میرے گھر بھیج۔ ایس توں پہلے کہ پانی سر توں اُچّا ہو جاوے آپاںدوویں شادی کر لئیے۔‘‘
’’ٹھیک اے میں کجھ کرنا آں۔‘‘ میں سچّا جھوٹھا رلیا ملیا وعدا کر لیناآں۔
کُجھ چِر اسیں دوویں اپنیاں اپنیاں سوچاں وچ گُم بیٹھے رہنے آں۔
’’چنگا رات چوکھی ہو گئی اے میں چلنا آں‘‘ میرا خیال اے اوہ مینوں روکے گی پر اوہ مینوں نہیں روکدی۔
ادھی رات سی جدوںمیں اوہدے کولوں اُٹھیا تے گھر نوں ٹُریا۔
قبرستان ولوں پندھ گھٹ جاندا اے۔ میں سیدھ کیتی تے اودھر دی ای ہو پیا۔ جِنّاں‘ چڑیلاں‘ بھُوتاں تے ڈیناں دے وہماں نال ڈردا سُنگھڑدا ہویا۔
اُتوں کُتے پین دا ڈر وی بہت زیادا سی۔
اکثر جے دن ویلے ایدھروں لنگھیے تاں کُتے بھونکدے نیں‘ پر وڈھدے نہیں۔ ایہ ادھی رات دا ویلا سی ۔ ادھی رات نوں جو وی ہو جائے گھٹ اے۔ میں انج پولے پیریں ٹُردا پیا ساں کہ میرے پیراںداکھڑاک خُد مینوں وی نہیں سی سُنیندا پیا۔
ہر پاسے چُپ چان سی۔
قبرستان مُکن ای والا سی کہ آخری نُکر تے تِن کُتّے اکٹھے ہوئے کُجھ نوچ رہے سن۔ میں اوہناںنوں چن دی چاننی وچ دُوروں ای ویکھ لیا۔ میں قبراں دے پچھے لُکدا لُکدا ‘بہندا ‘ گھسیٹدا اگان￿ہ ودّھن لگ پیا۔
مینوں بدنامی داڈر وی بُہتا سی۔ جے کُتّے بھونکن لگ پئے تے ابادی وچوں کسے جاگ کے پُچھیا ’’کون ایں؟ ایس ویلے کِتھوں آنداپیا ایں۔‘‘ تاں میں کیہ جواب دیواں گا۔ میں جو وی جواب دیندا کسے نہیں سی مننا۔
تے جے کسے زیادا ڈرے ہوئے بندے چور چور دا رولا پا دِتا تاں…
قبرستان دی اخیرلی نُکر مُکّن توں ابادی شروع ہو جاندی اے۔ اخیر میں ساریاں قبراں لنگھ ای گیا۔ ہُن میرا ڈر مُک چلیا سی۔ میں پنج قدماںدی وِتھ تے ساں۔ اوہدے بعد ابادی شروع ہو جانی۔
مینوں اِنج لگا جیوںمیرے پِچھے کوئی لگا آندا اے۔
میں پچھان￿ہ بھوں کے ویکھیا۔
کوئی نہیں سی۔
کُتّے…میں ٹھٹھن￿بر گیا۔
نِکا جہیا انسانی ماس دا لوتھڑا کُتّے نوچی جا رہے سن۔
اک کُتّے دے مُون￿ہ……وچ نَوّ جمے بال دی سری ویکھ کے میری چِیک نکل گئی۔
میں گھِگیاندا ہویا اپنے گھر ول بھجیا۔
بھونکدیاں ہویاںکُتیاں دیاں اوازاں بڑی دُور تک میرا پچھا کردیاں رہیاں…… تے میرے نسن نا ل ہوون والا کھڑاک میرے کنّاں دے پردے پاڑن لگا……

’’لوکی بھاویں جو مرضی آکھدے رہن سانوں تاں پتا ہووے گا ناں کہ ایہ بچّا ساڈا اے۔ لوکاں دے مُون￿ہ وی کدوں تک پاٹے رہن گے آخر بند ہوون گے ای ناں۔‘‘ اوہ دلیل دیندی اے۔
’’بھلا اِنج وی کدے ہویا اے۔ ایہو جہے ناجایز بچیاں دا اوہو حل اے۔ اپنے کم وچ سیانی دائی دی بھال۔‘‘
’’تُوں مُسلمان ایں؟‘‘ اوہ پُچھدی اے۔
’’تینوں کوئی شک اے؟‘‘ میں حیران ہو کے آکھدا آں۔
’’فیر توں او ہ واقعا تاں ضرور پڑھیا ہووے گا جیہدے وچ اک زانیا عورت نے اپنے رسول حضرت محمدؐ دے اگے اپنے زنا کرن دا اعتراف کیتا سی۔‘‘
’’ہاں پڑھیا اے پر اوس واقعا دا اپنی مشکل دے حل نال کیہ لاگا دیگا اے؟‘‘
’’توں کملی تاں نہیں ہو گئی۔ اوس واقعا دا ساڈی سمسیا نال کوئی تعلق نہیں اے۔‘‘
’’نہیں تُوں اوہ واقعا مینو ںضرور سنا۔‘‘ اوہ ضد کردی اے۔
’’اچھا تے فیر سُن۔ اک دن اک عورت آنحضورؐ دے ساہمنے پیش ہوئی۔ اوہ اپنے جوانی دے جذبات تے کسے دے بہکاوے وچ آ کے ہوش حواس گنوا بیٹھی تے اوہنے زناکرلیا۔ گناہئِ کبیرا کرن پچھوں اوہنوں پچھتاوے نے آوَلیا۔ ایڈے وڈّے گناہ دے احساس نے اوہدا دن دا چین تے راتاں دی نیندرکھوہ لِتی۔
اوہنے اپنے گُناہ بارے آنحضور ؐ نوں دسیا تے درخاست کیتی کہ اوہنُوں ایس گُناہ توں پاک کیتا جاوے۔ اوہ جاندی سی کہ اوہنوں سنگسار کیتا جاوے گا۔ فِر ای اوہ پاک ہو سکدی ۔ اصلوں اوہ خُد نو ںسنگسار ہوون لئی پیش کرن آئی سی۔
آنحضورؐ نے اوہنوں فرمایا کہ اوہنوں اودوں تک سنگسار نہیں کیتا جاوے گا جد تک اوہ اپنے پیٹ وچ پلد ے بچّے نوں جَن نہیں لیندی۔
کیوں جے گُناہ اوہنے کیتا اے‘ بچّے نے نہیں کیتا۔ بچّا تاں معصوم تے سارے گناہواں توں پاک اے۔بچّے نوں جنم دیون توں بعد اوہ دُبارا حاضر ہوئی۔ ہُن فرمایا گیا اوہ بچّے نُوں اپنا دُدھ پیاوے جدوں بچّے نوں اوہدے دُدھ دی حاجت نہ رہوے اودوں آوے۔
تیجی وار اوہ عورت آئی تا ںاوہدے نال آئے اوس بچّے دے ہتھ وچ روٹی دا ٹکڑا سی جہنوں اوہ کھاندا پیا سی۔ ہُن او س گناہ گار عورت نوں سنگسار کیتے جاون دا حُکم دِتا گیا۔‘‘ میں چھیتی چھیتی گل مُکا کے اوہدے ول ویکھیا۔
’’ہُن دس‘‘ اوہ جِتّیاں نظراں نال میرے ول ویکھدی اے۔
’’کیہ دساں؟‘‘
’’نہیں سمجھیا‘‘
’’میرا خیال اے میںسمجھ گیاآں۔‘‘ میں جھَٹ سوچ کے آکھدا آں۔
’’حالے وی تُو ں نرس……؟‘‘
’’توںتاں جھلّی ہو گئی ایں۔ اوہ ہورزمانا سی۔ ہُن ہور زمانا اے۔ اوہ لوک ہور سن ہُن لوک ہور نیں۔ لوکاں دے ذہن تے دل سوڑے ہو گئے نیں۔ کسے وی تیری ایس دلیل نوں نہیں مننا۔ کسے وی ایس بچّے نوں نہیں قبولنا۔‘‘
’’کُجھ وی ہووے میں اُبارشن تاں اُکّا نہیں کروانا۔‘‘
’’بے عزّت تے بدنام ہونا منظور ای؟ پُلس کیس کروانا منظور اے؟‘‘ میں غُصّے وچ آکھدا آں۔ میری اواز تھوڑی اُچّی ہوجاندی اے۔ فِر میں موقعے دی نزاکت ویکھدیاں اواز نیویں کر لیندا آں۔ ’’تُوں تھاں تھاں بھنڈی جاویں گی۔ لوکی تینوں چھج وچ پا کے چھنڈن گے۔‘‘
’’ایسے پاروں تا ںآکھنی آں بے عزّت ‘بدنام تے ذلیل ہوون توں پہلوں آپاں دوویں شادی کر لئیے۔‘‘
’’پہلے…چھُٹکارا پالئیے فِر شادی وی کرلواں گے۔‘‘ ہُن میرااندازترلے بھریاہوگیا۔
’’سلیم تُوں سمجھدا نہیں اے پیا۔ اُبارشن کروانا اِک قتل ہیگا ای اے۔ ایہدے نال بڑے مسئلے پیدا ہو جاندے نیں۔‘‘
(جاری اے)
’’ایویں تیرا وہم اے کوئی مسئلا پیدا نہیں ہوندا۔‘‘
’’کدے کدے ہو جاندا اے۔ تینوں نہیں پتا مینوں پتااے۔‘‘
’’تینوں کِویں پتااے؟‘‘ میں شک وچ پے جاندا آں۔
’’میری وڈّی بھین تائے دے پُتر نال ویاہی ہوئی سی۔ اوہ نکارا سی۔ پتا نہیںکدوں اوہنوں نشے دی لت لگ گئی۔ اوہ میری بھین دے داج دیاں چیزاں ویچن لگ پیا۔ گھر وچ لڑائی جھگڑے ہوون لگ پئے۔ دو تِن واری اوہ رُس کے پیکے بُوہے وی آئی۔ نِباہ نہ ہوندا ویکھ کے ساڈے گھر والیاں طلاق لے لئی۔
اوس ویلے میری بھین چار پنج مہینیاںدے ڈِھڈ نال سی۔ اوہنے آکھیا ’’میں ایہ بچّا نہیں رکھنا‘‘ میری ماں اوہنوں اُبارشن کروان توں روکیا۔ اوہ آکھن لگی کہ اوہنوں اپنے گھر والے نال اینی زیادا نفرت ہو گئی اے کہ ہُن طلاق توں بعد اوہ اوہدے بچّے نوں جنم نہیں دینا چاہندی۔ ایہ سارا رولا ماں دِھی وچ رہیا۔ عورتاں ایہو جہیاں گلّاں مردا ںنوں کوئی نہیں دَسدیاں۔
ماں نے بڑا سمجھایا پر میری بھین دی عقل تے پتھر پے گئے سن۔ اوہنے اپنی ضد پُگائی تے اُبارشن کروا لیا۔ اُبارشن توں بعد اوہ اینی زیادا بمار ہوئی کہ مردی مردی بچی۔‘‘
’’اچھّا تے تُوں ڈرنی ایں‘ کدھرے تُوں مر مرا ای نہ جاویں؟‘‘
’’ہاں میں مر وی سکنی آں۔غیر فطری طریقا ورتدیاں جے عورت کسے ناتجربا کار دائی دے ہتھّے چڑھ جاوے تاں اوہ مروی جاندی اے۔ بہرحال میں اپنی بھین دی گل کردی پئی ساں۔ اک سال پچھوں اوہدا دُوجا ویاہ ہوگیا۔ ہُن اوہدے دُوجے ویاہ نوں پنج چھے سال ہو گئے نیں اوہنوں بچّانہیں پیا ہوندا۔‘‘
’’اوہ کیوں؟ کدھرے اوہدا خاوند تاں……‘‘
’’اوہدا خاوند ٹھیک اے۔ خرابی اوہدے وچ اے۔ اوہ وڈے ڈاکٹراں نوں ملی اے۔ ساریاں اوہدے وچ ای نقص دسیااے۔
اصل وچ اُبارشن کرن ویلے کوئی ایہوجہی اوہر ہوئی کہ ہُن اوہ بانجھ ہو گئی اے۔ ہُن اوہ پچھتاندی تے مکھّی وانگوں ہتھ مَلدی اے۔
اوہدی سس اپنے پُتردی دُوجی شادی کرن لئی رشتے دی بھال وچ اے۔ پتا نہیں کدوں طلاق دا کاغذ اوہدے ہتھ وچ پھڑا دِتا جاوے تے اوہ ماپیاں بُوہے آبیٹھے۔‘‘
’’تیرا مطلب اے تُوںشادی توں علاوا کسے ہور حل اُتے اُکّا راضی نہیں ایں؟‘‘
’’ہاں تُوں وی تے آکھدا ہوندا سیں دوویں ہمیشا لئی اک ہو جائیے۔ کیہ تیری ایہ خاہش نہیں اے؟‘‘
’’میری ایہ خاہش کیوں نہیں اے میری وی ایہو خاہش اے۔‘‘میرے کول شاید ایہو جواب اے۔
’’تے فِر چھیتی اپنے گھر والیاں نوں میرے گھر بھیج۔ ایس توں پہلے کہ پانی سر توں اُچّا ہو جاوے آپاںدوویں شادی کر لئیے۔‘‘
’’ٹھیک اے میں کجھ کرنا آں۔‘‘ میں سچّا جھوٹھا رلیا ملیا وعدا کر لیناآں۔
کُجھ چِر اسیں دوویں اپنیاں اپنیاں سوچاں وچ گُم بیٹھے رہنے آں۔
’’چنگا رات چوکھی ہو گئی اے میں چلنا آں‘‘ میرا خیال اے اوہ مینوں روکے گی پر اوہ مینوں نہیں روکدی۔
ادھی رات سی جدوںمیں اوہدے کولوں اُٹھیا تے گھر نوں ٹُریا۔
قبرستان ولوں پندھ گھٹ جاندا اے۔ میں سیدھ کیتی تے اودھر دی ای ہو پیا۔ جِنّاں‘ چڑیلاں‘ بھُوتاں تے ڈیناں دے وہماں نال ڈردا سُنگھڑدا ہویا۔
اُتوں کُتے پین دا ڈر وی بہت زیادا سی۔
اکثر جے دن ویلے ایدھروں لنگھیے تاں کُتے بھونکدے نیں‘ پر وڈھدے نہیں۔ ایہ ادھی رات دا ویلا سی ۔ ادھی رات نوں جو وی ہو جائے گھٹ اے۔ میں انج پولے پیریں ٹُردا پیا ساں کہ میرے پیراںداکھڑاک خُد مینوں وی نہیں سی سُنیندا پیا۔
ہر پاسے چُپ چان سی۔
قبرستان مُکن ای والا سی کہ آخری نُکر تے تِن کُتّے اکٹھے ہوئے کُجھ نوچ رہے سن۔ میں اوہناںنوں چن دی چاننی وچ دُوروں ای ویکھ لیا۔ میں قبراں دے پچھے لُکدا لُکدا ‘بہندا ‘ گھسیٹدا اگان￿ہ ودّھن لگ پیا۔
مینوں بدنامی داڈر وی بُہتا سی۔ جے کُتّے بھونکن لگ پئے تے ابادی وچوں کسے جاگ کے پُچھیا ’’کون ایں؟ ایس ویلے کِتھوں آنداپیا ایں۔‘‘ تاں میں کیہ جواب دیواں گا۔ میں جو وی جواب دیندا کسے نہیں سی مننا۔
تے جے کسے زیادا ڈرے ہوئے بندے چور چور دا رولا پا دِتا تاں…
قبرستان دی اخیرلی نُکر مُکّن توں ابادی شروع ہو جاندی اے۔ اخیر میں ساریاں قبراں لنگھ ای گیا۔ ہُن میرا ڈر مُک چلیا سی۔ میں پنج قدماںدی وِتھ تے ساں۔ اوہدے بعد ابادی شروع ہو جانی۔
مینوں اِنج لگا جیوںمیرے پِچھے کوئی لگا آندا اے۔
میں پچھان￿ہ بھوں کے ویکھیا۔
کوئی نہیں سی۔
کُتّے…میں ٹھٹھن￿بر گیا۔
نِکا جہیا انسانی ماس دا لوتھڑا کُتّے نوچی جا رہے سن۔
اک کُتّے دے مُون￿ہ……وچ نَوّ جمے بال دی سری ویکھ کے میری چِیک نکل گئی۔
میں گھِگیاندا ہویا اپنے گھر ول بھجیا۔
بھونکدیاں ہویاںکُتیاں دیاں اوازاں بڑی دُور تک میرا پچھا کردیاں رہیاں…… تے میرے نسن نا ل ہوون والا کھڑاک میرے کنّاں دے پردے پاڑن لگا……

’’ایویں تیرا وہم اے کوئی مسئلا پیدا نہیں ہوندا۔‘‘’’کدے کدے ہو جاندا اے۔ تینوں نہیں پتا مینوں پتااے۔‘‘’’تینوں کِویں پتااے؟‘‘ میں شک وچ پے جاندا آں۔’’میری وڈّی بھین تائے دے پُتر نال ویاہی ہوئی سی۔ اوہ نکارا سی۔ پتا نہیںکدوں اوہنوں نشے دی لت لگ گئی۔ اوہ میری بھین دے داج دیاں چیزاں ویچن لگ پیا۔ گھر وچ لڑائی جھگڑے ہوون لگ پئے۔ دو تِن واری اوہ رُس کے پیکے بُوہے وی آئی۔ نِباہ نہ ہوندا ویکھ کے ساڈے گھر والیاں طلاق لے لئی۔
اوس ویلے میری بھین چار پنج مہینیاںدے ڈِھڈ نال سی۔ اوہنے آکھیا ’’میں ایہ بچّا نہیں رکھنا‘‘ میری ماں اوہنوں اُبارشن کروان توں روکیا۔ اوہ آکھن لگی کہ اوہنوں اپنے گھر والے نال اینی زیادا نفرت ہو گئی اے کہ ہُن طلاق توں بعد اوہ اوہدے بچّے نوں جنم نہیں دینا چاہندی۔ ایہ سارا رولا ماں دِھی وچ رہیا۔ عورتاں ایہو جہیاں گلّاں مردا ںنوں کوئی نہیں دَسدیاں۔
ماں نے بڑا سمجھایا پر میری بھین دی عقل تے پتھر پے گئے سن۔ اوہنے اپنی ضد پُگائی تے اُبارشن کروا لیا۔ اُبارشن توں بعد اوہ اینی زیادا بمار ہوئی کہ مردی مردی بچی۔‘‘
’’اچھّا تے تُوں ڈرنی ایں‘ کدھرے تُوں مر مرا ای نہ جاویں؟‘‘’’ہاں میں مر وی سکنی آں۔غیر فطری طریقا ورتدیاں جے عورت کسے ناتجربا کار دائی دے ہتھّے چڑھ جاوے تاں اوہ مروی جاندی اے۔ بہرحال میں اپنی بھین دی گل کردی پئی ساں۔ اک سال پچھوں اوہدا دُوجا ویاہ ہوگیا۔ ہُن اوہدے دُوجے ویاہ نوں پنج چھے سال ہو گئے نیں اوہنوں بچّانہیں پیا ہوندا۔‘‘’’اوہ کیوں؟ کدھرے اوہدا خاوند تاں……‘‘
’’اوہدا خاوند ٹھیک اے۔ خرابی اوہدے وچ اے۔ اوہ وڈے ڈاکٹراں نوں ملی اے۔ ساریاں اوہدے وچ ای نقص دسیااے۔اصل وچ اُبارشن کرن ویلے کوئی ایہوجہی اوہر ہوئی کہ ہُن اوہ بانجھ ہو گئی اے۔ ہُن اوہ پچھتاندی تے مکھّی وانگوں ہتھ مَلدی اے۔
اوہدی سس اپنے پُتردی دُوجی شادی کرن لئی رشتے دی بھال وچ اے۔ پتا نہیں کدوں طلاق دا کاغذ اوہدے ہتھ وچ پھڑا دِتا جاوے تے اوہ ماپیاں بُوہے آبیٹھے۔‘‘’’تیرا مطلب اے تُوںشادی توں علاوا کسے ہور حل اُتے اُکّا راضی نہیں ایں؟‘‘’’ہاں تُوں وی تے آکھدا ہوندا سیں دوویں ہمیشا لئی اک ہو جائیے۔ کیہ تیری ایہ خاہش نہیں اے؟‘‘
’’میری ایہ خاہش کیوں نہیں اے میری وی ایہو خاہش اے۔‘‘میرے کول شاید ایہو جواب اے۔’’تے فِر چھیتی اپنے گھر والیاں نوں میرے گھر بھیج۔ ایس توں پہلے کہ پانی سر توں اُچّا ہو جاوے آپاںدوویں شادی کر لئیے۔‘‘’’ٹھیک اے میں کجھ کرنا آں۔‘‘ میں سچّا جھوٹھا رلیا ملیا وعدا کر لیناآں۔
کُجھ چِر اسیں دوویں اپنیاں اپنیاں سوچاں وچ گُم بیٹھے رہنے آں۔’’چنگا رات چوکھی ہو گئی اے میں چلنا آں‘‘ میرا خیال اے اوہ مینوں روکے گی پر اوہ مینوں نہیں روکدی۔
ادھی رات سی جدوںمیں اوہدے کولوں اُٹھیا تے گھر نوں ٹُریا۔قبرستان ولوں پندھ گھٹ جاندا اے۔ میں سیدھ کیتی تے اودھر دی ای ہو پیا۔ جِنّاں‘ چڑیلاں‘ بھُوتاں تے ڈیناں دے وہماں نال ڈردا سُنگھڑدا ہویا۔اُتوں کُتے پین دا ڈر وی بہت زیادا سی۔
اکثر جے دن ویلے ایدھروں لنگھیے تاں کُتے بھونکدے نیں‘ پر وڈھدے نہیں۔ ایہ ادھی رات دا ویلا سی ۔ ادھی رات نوں جو وی ہو جائے گھٹ اے۔ میں انج پولے پیریں ٹُردا پیا ساں کہ میرے پیراںداکھڑاک خُد مینوں وی نہیں سی سُنیندا پیا۔
ہر پاسے چُپ چان سی۔قبرستان مُکن ای والا سی کہ آخری نُکر تے تِن کُتّے اکٹھے ہوئے کُجھ نوچ رہے سن۔ میں اوہناںنوں چن دی چاننی وچ دُوروں ای ویکھ لیا۔ میں قبراں دے پچھے لُکدا لُکدا ‘بہندا ‘ گھسیٹدا اگان￿ہ ودّھن لگ پیا۔
مینوں بدنامی داڈر وی بُہتا سی۔ جے کُتّے بھونکن لگ پئے تے ابادی وچوں کسے جاگ کے پُچھیا ’’کون ایں؟ ایس ویلے کِتھوں آنداپیا ایں۔‘‘ تاں میں کیہ جواب دیواں گا۔ میں جو وی جواب دیندا کسے نہیں سی مننا۔ تے جے کسے زیادا ڈرے ہوئے بندے چور چور دا رولا پا دِتا تاں۔
قبرستان دی اخیرلی نُکر مُکّن توں ابادی شروع ہو جاندی اے۔ اخیر میں ساریاں قبراں لنگھ ای گیا۔ ہُن میرا ڈر مُک چلیا سی۔ میں پنج قدماںدی وِتھ تے ساں۔ اوہدے بعد ابادی شروع ہو جانی۔ مینوں اِنج لگا جیوںمیرے پِچھے کوئی لگا آندا اے۔ میں پچھان￿ہ بھوں کے ویکھیا۔
کوئی نہیں سی۔کُتّے…میں ٹھٹھن￿بر گیا۔
نِکا جہیا انسانی ماس دا لوتھڑا کُتّے نوچی جا رہے سن۔اک کُتّے دے مُون￿ہ……وچ نَوّ جمے بال دی سری ویکھ کے میری چِیک نکل گئی۔میں گھِگیاندا ہویا اپنے گھر ول بھجیا۔بھونکدیاں ہویاںکُتیاں دیاں اوازاں بڑی دُور تک میرا پچھا کردیاں رہیاں…… تے میرے نسن نا ل ہوون والا کھڑاک میرے کنّاں دے پردے پاڑن لگا……٭٭