ماں بولی دی اہمیت

ڈاکٹر شازیہ اکبر اسلام آباد دے اک کالج وچ پڑھاندیاں نیں۔ فتح جنگ ضلع اٹک دے اک پنڈ دی رہن والی ایہ شاعرہ اپنی ماں بولی نوں کدی نہیں بھلدیاں‘ اوہناں نوں ہر ویلے ایہ احساس رہندا اے کہ میری دھرتی‘ میری بولی سلامت رہنی چاہیدی اے۔ ماہیے‘ دوہڑے‘ ٹپے ایتھوں دی رونق نیں‘ ایہ رونق قائم رہنی چاہیدی اے۔ ایس دھرتی دے لوک گیت دِلاں تے راج کردے نیں‘ ایہ راج سلامت رہنا چاہیدا اے۔ کھیتاں وچ سرہیوں دے پھُلاں نال محبت رکھن والی ڈاکٹر شازیہ اکبر ماں بولی دے حوالے نال کہندیاں نیں: مائوزے تنگ نوں انگریزی بڑی چنگی طرح آندی سی پر اوہناں نوں چینی زبان نال اینی محبت سی کہ کوئی اوہناں نوں انگریزی وچ لطیفہ سناندا تے اوہ سمجھن دے باوجود چپ رہندے تے فیر جدوں اوہناں نوں ترجمہ کرکے اوہو لطیفہ چینی زبان وچ سنایا جاندا تے اوہ رج کے ہسدے۔ اک روسی شاعر رسول حمزہ توف نیں۔ اوہناں دی کتاب ’’میرا داغستان‘‘ اے۔ پورا عالمی ادب رسول حمزہ توف دے ناں توں واقف اے۔ پنڈ دا رہن والا رسول حمزہ توف اپنی دھرتی نال محبت کردا اے‘ ماں بولی نال محبت اوہدیاں لکھتاں چوں بولدی اے۔ حمزہ رسول توف دسدے نیں کہ میں پیرس دے ادبی میلے وچ شریک ہویا تے میری آمد دا سن کے اک مصور مینوں ملن آیا تے کہن لگا: میں داغستانی آں‘ فلاں پنڈ دا رہن والا آں پر تریہہ ورھے توں فرانس وچ رہنا واں۔ اوہ سارا دن میرے نال رہیا‘ خوب گپ شپ ہوئی‘ میں داغستان واپس جا کے اوس مصور دی والدہ نوں لبھیا پر اوہدے خاندا ن نوں یقین سی کہ ساڈا مصور بیٹا مر چکیا اے۔ بیٹے دے زندہ ہون دی خبرسن کے ماں بڑی خوش ہوئی‘ میں اوہناں نوں آکھیا کہ تہاڈا بیٹا فرانس وچ خوش باش اے۔ مصور دی ماں نے میرے توں پچھیا دس‘ اوہدے والاں دی رنگت کیسی اے‘ اوہدے گلھ تے جو تل سی کیہ ہن وی ہے؟ تے اوہدے بچے کنے نیں‘ توں اوہدے نال کناں وقت گزاریا؟ میں ایہناں سوالاں دے جواب دتے تے مصور دی ماں نے پچھیا کہ اوہنے تیرے نال گل بات تے اپنی مادری زبان وچ کیتی ہووے گی؟ میں عرض کیتا‘ نہیں اسیں ترجمان راہیں گل بات کیتی‘ میں ازبک بول رہیا سی تے اوہ فرانسیسی کیوں جے اوہ اپنی مادری زبان بھُل چکیا اے۔ مصور دی بڈھی ماں نے جدوں ایہ سنیا تے سر تے بنھے کالے رومال نوں کھول کے اپنے چہرے نوں لکا لیا‘ جیویں پہاڑی علاقے دیاں ماواں پُتر دی موت دا سن کے کردیاں نیں۔
عجب منظر سی‘ اسیں داغستان وچ سی چھت تے وڈیاں وڈیاں بونداں ڈگ رہیاں سن‘ ساڈے توں بہت دور دنیا دے اوس سرے تے پیرس وچ داغستان دا اوہ بیٹا وی جو اپنے قصور تے شرمندہ سی‘ اکھاں چوں وسدے انمول اتھروئواں دی آواز سن رہیا ہووے گا۔ منظر وچ خاموشی سی فیر خاموشی دے جندرے نوں توڑدے ہوئے مصور دی ماں بولی… رسول تیرے توں غلطی ہوئی میرے پُتر نوں مرے اک مدت ہو گئی‘ جنہوں توں ملیا ایں اوہ میرا بیٹا نہیں کوئی ہور ہووے گا کیوں جے میرا بیٹا اوس زبان نوں کس طرح بھلا سکدا اے جو میں اوہنوں سکھائی سی… میں حیرت تے صدمے نال کوئی جواب نہ دے سکیا تے اوس بڈھی عظیم ماں نے کہیا… رسول! جے اوہ اپنی مادری زبان بھل چکیا اے تے میرے لئی اوہ زندہ نہیں‘ مر چکیا اے… یاد رہوے کہ داغستان دے رہن والے ایس خطے دے لوکاں دی مادری زبان آوار اے‘ ستر ہزار توں ودھ بندے آوار بولدے نیں‘ ایہناں بندیاں وچ پنڈ سدا دے رہن والے رسول حمزہ توف وی نیں۔ میں مائوزے تنگ تے رسول حمزہ توف دیاں گلاں تہانوں ایس لئی سنائیاں نیں کہ تہانوں مادری زبان دی اہمیت دا اندازہ ہو سکے۔
ساڈی اپنی زبان پنجابی دے بہت سارے الفاظ ساڈی ثقافت تے ساڈے وسیب نال جڑے ہوئے نیں۔ فرض کرو کہ میں بطور ماں جے اپنے بچیاں نوں اپنی مادری زبان منتقل نہ کیتی تے میں قصور وار آں تے جے میں صرف پنجی فیصد الفاظ منتقل کیتے تے ایہدا مطلب اے کہ میری تریجی نسل تک ایہ الفاظ صرف پنج فیصد منتقل ہون گے۔ ایس لئی سانوں اپنی مادری زبان دی حفاظت کرنی چاہیدی اے۔ اپنے بچیاں نوں اپنی مادری زبان سکھانی چاہیدی اے سانوں اپنی زبان تے فخر کرنا چاہیدا اے۔
ڈاکٹر شازیہ اکبر دیاں گلاں ٹھیک نیں۔ تہانوں دسدا جاواں کہ علامہ اقبال بھاٹی والے گھر وچ حقہ پیندے سن دھوتی پا کے بیٹھدے سن‘ جدوں کوئی آ کے انگریزی یاں فارسی وچ گل کرن لگدا تے اوہدے توں پچھدے کہ تہانوں پنجابی آندی اے اوہ جے اثبات وچ سر ہلاندا تے علامہ اقبال کہندے فیر پنجابی وچ گل کر۔ مینوں یاد اے کہ 2018ء وچ غزالہ حبیب دی دعوت تے نوشی گیلانی‘ وصی شاہ تے ایہ خاکسار اک مشاعرہ پڑھن امریکہ گئے۔ میں اک پنجابی دی نظم سنائی تے تقریب وچوں اک بڈھا بندہ میرے کول آیا‘ اوہنے میرے ہتھاں نوں چمیا تے فیر کہن لگا… اج بڑا کجھ یاد کرا دتا ای… مینوں طالب علمی دے زمانے دا افضل ساحر نہیں بھُلدا جو مینوں اکثر کہندا سی کہ سانوں پنجابی وچ زیادہ لکھنا چاہیدا اے۔ اج کل ساڈا راوین علی عثمان باجوہ پنجابی ادبی سنگت دے گیت گاندا اے فیر پنجابی لئی اک شمع ڈاکٹر صغراصدف نے وی بال رکھی اے۔ اج میں آخر وچ دو چار مصرعے اپنے ای پیش کر رہیا واں:
مُکدے مُکدے اج مُک گئے نیں
چھنیاں چھنے، کجیاں کجے، گھگو گھوڑے
سب مُک گئے نیں
چھاواں والے رکھ مُک گئے نیں
جد دے کوٹھے پکے پا لئے
ساڈی رہتل پچھے رہ گئی