ریڈیو ڈے

اقتدار جاوید

ریڈیو ڈے آیا تے گزر گیا۔ کسے نوں پتہ ای نہیں لگا۔ اک ویلا سی کہ ریڈیو ای اوہ واحد ذریعہ سی جو خبر‘ حالات حاضرہ‘ سماجی حال احوال دی جانکاری تے آرٹ دی پرورش کرن والا اک ادارہ سی۔ ہر گھنٹے دے بعد خبراں تے بعد وچ تبصرے فیر فلمی گانے‘ کدی مشاعرہ‘ کدی مذاکرہ۔
کدی ریڈیو دا سٹیٹس اوہ ہوندا سی باید و شاید۔ ایہدا رعب‘ اہمیت تے شان انج دی ہوندی سی جیویں اج کل فالکن دے سپرنووا آئی فون سکس پنک دی اے۔ ایس فون دی قیمت 49 ملین ڈالر اے کہ ایہدے وچ ہیرے لگے نیں پر شان وچ اوس ویلے دے ریڈیو دے مقابل نہیں ٹھہر سکدا۔ جہڑے لوکاں دے کول ٹرانسسٹر ہوندا سی اوہ اوہنوں چکی پھردے س۔ جے دوجے شہر یاں پنڈ جانا اے تے بطور سیٹس سمبل نال ای لے کے جانا اے۔ جے تسیں کاشتکار او تے کھیتاں وچ کم کر رہے او تاں وی ریڈیو اوتھے اک پاسے پیا ہوندا سی۔ دوجا سٹیٹس سمبل سی کہ اوہدی اچی آواز ہووے اوہدی آواز دور تک جاوے۔ ریڈیو تے دو تن گول بٹن لگے ہوندے سن اک والیم دا ہوندا سی اوہنوں فل چھڈنا پرلے درجے دی عیاشی سی۔ تسیں کدھرے جا رہے او تے نال ای عنایت حسین بھٹی دی آواز وچ لگا ہوندا سی ’’ایہہ دنیا مطلب دی او یار مطلب ہووے پیار وی کردے ظالم دنیا دار‘‘ اودھر کسے نے ریڈیو والے بھائی نال کوئی گل کرنی ہوندی تے اوہ پہلے اوہدی آواز بند کردا تے گل سن دا۔ گل سن کے دوبارہ گانا لاندا تے اوہ ختم ہو چکیا ہوندا تے کدی غصے تے کدی پیار نال کہندیار توں تے گانے دا مزا ای کِرکِرا کر دتا۔
ساڈے پسندیدہ پروگراماں وچ جمہور دی آواز ہوندا سی۔ ایہدے وچ دو کردار نظام دین تے قائم دین ہوندے سن پر پروگرام دی جان نظام دین دیاں فی البدیہہ گلاں ہوندیاں سن۔ ایہ پروگرام رات ست اٹھ وجے لگدا سی تے پنڈاں دیاں چھتاں تے منجیاں تے لیٹ کے ایہنوں سنن دا مزا ای بڑا ہوندا سی۔ سرہانے دے نال رکھ کے یاں ریڈیو نوں ڈھڈ تے رکھ کے سنیا جاندا سی۔ نظام دین ہر چھوٹے وڈے دی دل دی آواز سی۔ اک تے آواز اعلیٰ براڈ کاسٹراں دی سی ایہدے تے اوہدی جملہ بازی لاجواب سی۔ پروگرام دے معینہ وقت توں پہلاں ای ریڈیو پاکستان لہور لا کے بہہ جاندے سن۔ اوہدا کمال ایہہ سی کہ انج لگدا سی ساڈے سامنے پروگرام ہو رہیا اے۔ اک واری پروگرام شروع ہویا تے نظام دین نے اکلے ای پروگرام دا آغاز کیتا۔ تھوڑی دیر بعد قائم دین وی آ گئے نظام دین نے اپنی گل جاری رکھدے ہوئے کہیا بھائی قائم دینا موڑھا لے تے نیڑے آ جا۔ قائم دین وی پورا استاد سی پیر زمین تے مارنے تے ڈگن دی آواز دی شکل بناندے ہوئے بولیا آیا جی آیا۔ بس ٹانگے والا اپنے گھوڑے نوںدانہ کھلا رہیا سی۔ میں کہیا چلو کھا لوو مینوں پروگرام وچ دیر ہوندی اے تے کوئی گل نہیں۔ گلاں گلاں وچ اک خوبصورت پیغام وی دے دتا تے سامعین دی تہذیب وی کر دتی کہ جانوراں دا وی خیال رکھنا کناں ضروری اے۔ حالاں کہ اوہ دوویں شروع توں ای اوتھے موجود سن۔ درمیان وچ گانیاں دا تڑکا وکھرا ہوندا سی۔ پروگرام دے آخر وچ منڈیاں دے بھاء وی شامل ہوندے سن تے پروگرام ختم کردے ہوئے پاکستان زندہ باد دا نعرہ لاندے جو بعد وچ عظیم کمپیئر طارق عزیز نے ایہنوں اپنا لیا۔
جمہور دی آواز کئی عشریاں تک چلدا رہیا تے اپنا جادو قائم رکھن وچ وی اپنا ثانی نہ بنن دتا۔ تلقین شاہ اک ہور اجیہا پروگرام سی جہنوں چھوٹے وڈے شوق نال سن دے سی اوہدے وچ وی قائم دین ہوندا سی جہنوں تلقین شاہ بے وقوفا کہہ کے چھیڑدے سن۔ ایہ پروگرام ایناں ہٹ سی کہ اشفاق احمد دا ناں ای تلقین شاہ ہو گیا۔ انج ریڈیو دا موٹو قرآنی آیت ’’لوگوں سے اچھی بات کرو‘‘ ای سی۔
اردو تے انگریزی وچ خبراں سنن دا لطف ای وکھرا سی۔ اوس زمانے وچ اردو تلفظ نال اینی احتیاط ورتی جاندی سی کہ کدی غلط العام لفظ وی استعمال کرن توں گریز کیتا جاندا سی۔ شام نوں فوجی بھائیاں دی فرمائش وچ فلمی گیت‘ غزلاں تے کافیاں پیش کیتیاں جاندیاں سن۔ دلچسپی دا عنصر قائم رکھن لئی فوجی بھائیاں دے ناں وی سنائے جاندے سن۔ تے انج اعلان ہوندا چھمب جوڑیاں توں فرمائش کردے نیں محمد صادق تے اوہناں دے ساتھی‘ بہاولپور توں فرمائش کردے نیں سپاہی محمد یونس‘ حوالدار اللہ رکھا تے اوہناں دے ساتھی۔ ساڈے ابا جی صحیح معنیاں وچ اباجی سن اوہناں دا رعب ایسا سی کہ اوہناں دے سامنے گل کرن دی جرأت نہیں سی۔ اوہناں توں کسے چیز دی فرمائش کرنا جیویں باقاعدہ بدتمیزی دے زمرے وچ آندا سی۔ ساڈا وی دل کردا سی کاش ساڈے کول وی اک ریڈیو ٹرانسسٹر ہووے اسیں وی اپنی پسند دے گانے سن سکیے۔ ایہدی اجازت سانوں نہیں ملی۔ جہناں دے کول ریڈیو ہوندا سی اوہناں تے رشک آندا سی۔ اسیں اک ماڑے تے غیرتعلیم یافتہ علاقے دے رہائشی سی اوتھے ریڈیو رکھن والیاں دے بارے انج وی کوئی چنگی رائے نہیں سی رکھی جاندی۔ ایہنوں اک قسم دی غیرپسندیدہ سماجی حرکت وی سمجھیا جاندا سی۔ ایہدا حل اسیں ایہ کڈھیا کہ اپنے دوست دے گھر چلے جاندے تے آل انڈیا ریڈیو دلی دے آپ کی پسند پروگرام وچ لتا جی‘ کشورکمار‘ محمدرفیع تے آشابھوسلے دے گیت سن دے۔ گلزار دا لکھیا ہویا گیت جب بھی یہ دل اداس ہوتا ہے تے لتا جی دا گایا ہویا گانا۔ گھر آیا میرا پردیسی تے پنکھ ہوتی تو اڑ آتی رے۔ مہینوں انتظار کردے تے کسے دن قسمت یاوری کردی تے ایہ گیت نشر ہو جاندے۔ فیر کیسٹاں تے ٹیپ ریکارڈر دا دور آیا تے ایہ گیت جدوں چاہندے سن لیندے۔ ریڈیو نے سیاسی شعور ودھان وچ اہم کردار ادا کیتا۔ 77ء دی تحریک وچ بی بی سی دا نمائندہ مارک ٹیلی تے جیویں ہیرو ای بن گیا۔ سانوں نہیں سی پتہ کہ ایہ تحریک امریکہ بہادر دے اشارے تے برپا کیتی گئی سی تے مارک ٹیلی وی خاص مقصد ضرور رکھدے سن۔ ہندوستان وچ اک کانفرنس وچ ساڈا مارک ٹیلی نال ٹاکرا ہویا تے اسیں جی بھر کے اوہناں دی کلاس لئی تے لاجواب کر دتا اودوں مارک ٹیلی نے بھارت دی شہریت اختیار کر لئی سی۔٭