ممنوعہ سوال

امرجلیل

جو گل سمجھ وچ نہ آوے اوس گل بارے پچھ لینا چاہیدا اے منیا کہ پاکستان وچ سمجھدار لوکاں دی کمی نہیں پر سمجھداری وچ خودکفیل ملک وچ میرے ورگے بوڑم لوگ وی رہندے نیں۔ ایہ وی منیا کہ اسیں احمقاں دی گنتی سیانیاں تے سمجھدار لوکاں دے ایس معاشرے وچ آٹے وچ لون دے برابر اے اسیں انگلیاں تے گنے جا سکنے آں فیر وی کجھ سمجھنا‘ کجھ جاننا ساڈا مڈھلا حق اے۔ سنیا اے ساڈے چنگے بھلے بنیادی حقوق نیں پر جدوں وی اسیں بونگیاں نے ایہناں بنیادی حقوق نوں سمجھن دی کوشش کیتی اے اودوں ساڈیاں اپنیاں بنیاداں ہلا کے رکھ دتیاں جاندیاں نیں۔ ایہدے بعد اسیں چلن پھرن تے ٹہلن دے قابل نہیں رہندے اودوں اسیں اجہی عمارتاں دے بارے سوچن لگدے نیں جہڑیاں عمارتاں دی کوئی بنیاد ای نہیں ہوندی۔ سنیا اے کہ بے بنیاد عمارتاں دیرپا نہیں ہوندیاں ڈھیہہ جاندیاں نیں۔ میرے کہن دا مطلب اے کہ جدوں اسیں اپنے سوالاں دے معتبر جواب نہیں ملدے اودوں پچھے گئے سوال مردے نہیں‘ اودوں پچھے گئے سوال خاردار رُکھ بن کے ساڈے وجود وچ خاردار رُکھاں دا جنگل بنا دیندے نیں۔ جے کدی اک چھوٹا جیہا بچہ تہاڈے اگے چبھدا ہویا سوال پچھ بیٹھے تے تسیں بچے نوں جھڑکنا نہ۔ تہاڈے جھڑکن نال بچے دے ذہن وچ آیا ہویا سوال حذف نہیں ہوندا‘ خارج نہیں ہوندا‘ ڈیلیٹ نہیں ہوندا۔ اجیہا سوال بچے دے ذہن وچ ممنوع سوالاں دے جنگل وچ شامل ہو جاندا اے۔ اوہدی ودھدی عمر دے نال اجہے سوالاں دا جنگل ہور سنگھنا ہوندا جاندا اے۔ صرف بچے ای متجسس سوال نہیں پچھدے۔ وڈے‘ بڈھے وی متجسس سوال پچھدے نیں۔ میں زندگی بھر سوال اٹھائے تے اٹھائے گئے سوالاں دی پاداش وچ چھٹی دا ددھ یاد کردے ہوئے زندگی گزار دتی اے۔ امیزون دے رین فاریسٹ توں زیادہ سنگھنا‘ جواباں توں محروم سوالاں دا جنگل میرے وجود وچ موجود اے۔ مینوں سوالاں دے جنگل توں ڈر لگدا اے۔ جواباں توں محروم سوالاں دے جنگل وچ چیرپھاڑ کے سانوں لقمہ ب نان والے پرند تے چرند رہندے نیں۔ بچپن وچ سوال پچھن تے سانوں جھڑکاں دے کے چپ کرا دتا جاندا سی۔ جوانی تے بڑھاپے وچ ممنوعہ سوال پچھن تے سانوں غایب کر دتا جاندا اے۔ سوال اٹھان دے بعد اسیں کسے نوں نظر نہیں آندے۔ اک واری اک متجسس بڈھے نے عبدالحمید عدم دے اک شعر دے بارے متجسس سوال پچھیا سی‘ شعر سی:
دل خوش ہوا ہے مسجدِ ویراں کو دیکھ کر
میری طرح خدا کا بھی خانہ خراب ہے
بزرگ نے پچھیا سی‘ مینوں شاعر دا ناں یاد نہیں آ رہیا ایہ شعر کہدا اے؟
سوال پچھن دے بعد بزرگ فیر کسے نوں وکھائی نہیں دتے۔ اوہناں نوں بلاسفیمی دے الزام وچ دھر لیا گیا سی۔ اک واری پہلے وی ایسے قسم دا اک واقعہ سنن نوں ملیا سی۔ اک نوجوان اپنی موج مستی وچ گنگناندا پھر رہیا سی۔
ہم کو معلوم ہے جنت کی حقیقت لیکن
دل کے خوش رکھنے کو غالب یہ خیال اچھا ہے
نوجوان غایب ہو گیا۔ کجھ دن بعد نوجوان دی سروڈھی لاش گندے نالے وچ پئی ہوئی ملی۔ لاش دے سینے تے اک گتہ پیا سی گتے تے لکھیا ہویا سی:
ویکھ لوو اسیں غالب دا کیہ حشر کیتا اے۔ ایہ کافراں تے دہریاں لئی سبق اے‘ سدھر جائو نامرادو۔
سروڈھی لاش نے صوفیاں نوں سوچن تے مجبور کر دتا۔ سچل سرمست‘ بلھے شاہ‘ سلطان باہو‘ شاہ عبداللطیف بھٹائی تے خواجہ فرید نے اپنے سانجھے مراسلے وچ پاکستانی سرکار نوں لکھیا کہ اسیں صدیاں توں ایتھے آباد آں پر ہن لگدا اے کہ صوفیاں لئی ایہ زمین تنگ کر دتی گئی اے۔ صوفی صدیاں توں اپنے مالک‘ اپنے خالق نال گلاں کردے آئے نیں۔ گلے‘ شکوے کردے آئے نیں پر ہن اسیں انج نہیں کر سکدے۔ انج کرن توں سانوں روک دتا گیا اے۔ سانوں اللہ سائیں نے نہیں روکیا‘ سانوں ایہناں لوکاں نے روکیا اے جو ازل توں اللہ سائیں دے آدمیاں نوں اللہ سائیں توں دور رکھن دا کم بڑی ایمانداری نال نبھا رہے نیں ایہ اک وکھرا موضوع اے‘ ایس موضوع تے فیر گل ہووے گی۔
ہن اسیں آنے آں اپنے سوالاں تے‘ سنیا اے کہ ایس قسم دے سوال ممنوعہ سوالاں دی کیٹگری وچ یعنی مد‘ یعنی درجہ وچ آندے نیں۔ سوال سن لوو‘ میں ایہ نہیں جان دا کہ ایہناں سوالاں دے جواب دی توقع میں کہدے توں رکھنا واں۔
سوال نمبراک: دہشت گرداں دا دعویٰ اے کہ اوہ اپنے کارنامیاں نال اسلام دا ناں اچا کر رہے نیں۔ سوال ایہ پیدا ہوندا اے کہ پچھلے دیہاڑیاں پشاور وچ نماز دوران تسیں دھماکہ کرکے اک سو توں ودھ نمازیاں نوں جانوں مار دتا اسلام دی کہڑی خدمت کیتی اے؟ ایہدے توں کجھ ورھے پہلاں تسیں سکول تے حملہ کرکے ڈیڑھ سو بچیاں نوں مار دتا سی‘ انج کرن نال کہڑا تسیں اسلام دا ناں روشن کیتا سی؟
سوال نمبردو: اک کہاوت اے کہ بندوق دی نالی نال گل کرن والیاں دے نال امن‘ صلح‘ صفائی‘ افہام و تفہیم دی گل نہیں ہو سکدی فیر کیوں تسیں خونخوار لوکاں نال امن دی گل کردے رہے؟۔
سوال نمبر تن: دہشت گرد آپ ہتھیار بنان دے قابل نہیں ہوندے تے فیر اوہناں نوں جدید ہتھیار تے گولا بارود کون دیندا اے۔ اوہناں دی سپلائی لائن کیوں نہیں کٹ دتی جاندی؟
آخری سوال: اک لحاظ نال جنگ وجدل تے دہشت گردی اک ای زمرے وچ آندے نیں۔ جس طرح جنگ وجدل وچ پیسہ پانی وانگوں روڑھیا جاندا اے بالکل اوسے طرح تسیں پھکڑپن نال دہشت گردی ورگا کارنامہ سرانجام نہیں دے سکدے۔ تہانوں دہشت گردی کرن لئی دولت دے ڈھیر کون دیندا اے؟ کیہ اوہناں دا کھوج نہیں لایا جا سکدا؟۔٭