لیڈر شپ

قدرت ہر نبی نوں قیادت و دیعت کردی اے، اوہنوں پتہ ہوندا اے کہ اوہناں دے معاشرے اتے اوہناں دے اثرات پینے نیں

قاسم علی شاہ

قدرت ہر نبی نوں قیادت و دیعت کردی اے۔ اوہنوں پتہ ہوندا اے کہ اوہناں دے معاشرے اتے اوہناں دے اثرات پینے نیں۔ اوہناں نے انسانیت نوں دینا ہوندا اے تے دین لئی قیادت بہت ضروری اے۔ دنیا وچ تن طرحاں دے قائد ہوندے نیں۔ پہلی قسم دے قائد پیدائشی قائد ہوندے نیں۔ ایہدے وچ نبی‘ پیغمبر تے رسول شامل نیں۔ دوجے قائد اوہ ہوندے نیں جہڑے حالات و واقعات پاروں قائد بندے نیں تے تیجے اوہ ہوندے نیں جہڑے سکھدے یا کسے کولوں متاثر ہو کے قائد بندے نیں۔لیڈرشپ وچ چار لفظ نیں۔ پہلا لفظ لیڈ اے۔ دوجا لیڈر‘ تیجا لیڈرشپ تے چوتھا شپ۔ جے اسیں اوہناں دے معانی ویکھئیے تے لیڈ (Lead) کرن دا مطلب اے‘ رہنمائی کرنا۔ دوجا لیڈر (Leader) جہڑا رہنما ہوندا اے۔ تیجا لیڈرشپ (Leadership) کوئی ایسا آلہ اے جہڑا سمندر وچ تیردا تے چیزاں نوں اک جگہ توں دوجی جگہ لے کے جاندا اے۔ چوتھا لیڈرشپ (Leadership) دا مطلب اے کہ اوہ طریقہ کار جہدے وچ کوئی لیڈر لوکاں نوںکسی مقام تک پہنچا دیوے۔
لیڈرکون؟
جان میکسوئل نے لیڈرشپ اتے دنیا وچ سب توں ودھ تحقیق کیتی اے۔ اوہ آکھدا اے جے تساں ترقی کرنی اے تے تہانوں آکھیا جاوے کہ صرف اپنے اندر اک صفت پیدا کر لوو تے ترقی ممکن ہو جاوے گی تے او س صفت دا نام اے لیڈرشپ۔ دنیا دے سارے وڈے لوک لیڈر ہوندے نیں۔ جدوں لیڈرشپ دی گل کیتی جاوے تے ایہہ ذہن وچ رہوے کہ لیڈر اوہ فرد ہوندا اے جہڑا دوجے لوکاں توں ممتاز ہوندا اے۔ ہر انسان لیڈ نہیں کر سکدا۔ حضرت پیر مہر علی شاہؒ دے اک پتر دنام ا بائو جی سی۔ اوہناں دی عمر نو یا دس سال سی۔ انگریز نے گولڑہ شریف توں نویں نویں ٹرین چلائی تے بائو جی روزانہ ٹرین ویکھن
ریل دی پٹری دے کول چلے جاندے۔ اوہناں دے مریداں نے بائوجی نوں پچھیا‘ تسیں ایتھے کیوں آندے او؟ تے اوہناں نے جواب دتا مینوں ٹرین نال محبت ہو گئی اے۔مریداں نے پچھیا‘ کیوں محبت ہو گئی اے؟ اوہناں نے جواب دتا کہ اوہدی پنج وجہ نیں۔ پہلی وجہ ٹرین دا انجن ٹرین نوں منزل تک لے کے جاندا اے۔ دوجی وجہ آخری ڈبے نوں وی نال لے کے جاندا اے۔ تیجی وجہ اَگ خود کھاندا اے۔ ڈبیاں نوں نہیں کھانی پیندی‘ چوتھی وجہ صراط مستقیم اتے چلدا اے تے پنجویں وجہ ایہہ ڈبیاں دا محتاج نہیں ہوندا بلکہ ڈبے اوہدے محتاج ہوندے نیں۔ تسیں فیصلہ کرو کہ زندگی انجن وانگوں گزارنی اے یا ڈبے وانگوں؟
پاکستان وچ سب توں اوکھا ٹیسٹ لڑاکا طیارے دے پائلٹ دا ہوندا اے۔ ایہدے وچ پائلٹ نوں اک کیبن وچ پا کے ہوا دا دبائو گھٹ کر کے گھمایا جاندا اے۔ ایہدے وچ کئی لوکاں دے کن تک پھٹ جاندے نیں۔ جہڑا فرد ایس ٹیسٹ وچ کامیاب ہوندا اے۔ اوہنوں منتخب کیتا جاندا اے۔ایہدی وجہ ایہہ اے کہ اوہ کہندے نیں کہ اسیں جہدے ہتھ وچ کروڑاں روپے دا طیارہ دینا اے اوہ اینا قابل ہو ئے کہ اوہ ایس طیارے نوں اُڈا سکے۔ پائلٹ نوں کہیا جاندا اے کہ جے کدی اپریشن آوے کہ طیارہ تباہ کرنا اے یا خود نوں بجانا اے تے تسیں طیارہ تباہ کر دینا۔ ایہدی وجہ ایہہ اے کہ تسیں اوہدے توں بہت مہنگے او… کیوں جے تسیں لیڈر او۔
رنجیت سنگھ گوجرانوالہ دا کسان سی مگر اوہ لیڈر سی۔ اوہدے وچ ایہہ کوالٹی سی کہ اوہ بندے کولوں کم لینا جاندا سی۔ اوہنے اک فرنچ جرنیل ونچورا نوں رکھیا۔ اوہ بہت ذہین سی۔ جدوں رنجیت سنگھ مر گیا تے ونچورا حکومت چھڈ کے واپس فرانس چلا گیا۔ اوتھے دے لوکاں نے اوہنوں آکھیا کہ تسیں کیوں آ گئے او؟ اوہنے جواب دتا‘ جہڑا لیڈر سی اوہ مر گیا۔ جدوں لیڈر مر گیا تے فیر میرا کم وی نہیں رہیا۔
کارپوریٹ دنیا وچ جہنے سی ای او ہوندے نیں اوہناں وچ 73 فیصد ایس لئی سیٹاں توں ہٹائے جاندے نیں کہ اوہ لیڈر نہیں ہوندے یا انج آکھ لوو کہ دنیا وچ نوکریاں توں اوہناں لوکاں نوں کڈیا جاندا اے جہڑے ذمے دار نہیں ہوندے۔ ایس 73 فیصد نوں تسیں خاندان‘ گھر تے ملک اتے لاگو کرو‘ تہانوں نتیجہ مل جاوے گا۔
حضرت قائداعظم دی گڈی پھاٹک اتے لگی۔ پھاٹک بند سی۔ پی اے نے اُتر کے پھاٹک کھلوایا۔ جدوں اوہ واپس آ کے گڈی وچ بیٹھیا تے تسیں اوہنوں آکھیا‘ ایہہ تسیں کیہ کیتا؟ اوہنے آکھیا‘ میں تہاڈے لئی پھاٹک کھلوایا اے۔ تسیں آکھیا‘ ایہنوں بند کرائو۔ اج میرے لئی کھلیا اے صدیاں تک دوجیاں لئی کُھلدا رہوے گا۔
جے تہاڈا عمل دوجے نوں وڈا سفنا ویکھن‘ سکھن تے کجھ کر گزرن ‘ کجھ بن جان لئی متاثر کردا اے تے فیر تسیں لیڈر او۔ زندگی وچ کجھ لوک ایسے ہوندے نیں جہناں دی وجہ نال لوک وڈے سفنے ویکھن لگدے نیں۔ ایسے لوک لیڈر ہوندے نیں۔ جدوں اللہ تعالیٰ نے ای نوازنا اے تے فیر تسیں کیوں چھوٹاسوچدے او۔ اوہ ایسا مالک اے کہ جے تسیں نہیں منگدے تے اوہ ناراض ہوندا اے۔
لیڈرشپ وقتی نہیں ہوندی کہ بندہ کہے کہ میں دو گھنٹے لئی لیڈر آں تے 22گھنٹے نہیں آں۔ ایہہ 24 گھنٹے دا کم اے۔ ایہہ فل ٹائم ڈیوٹی اے۔ لیڈرشپ سوچن دا اک انداز اے‘ اک زاویہ نظر اے۔ جے تہاڈا زاویہ نظر ایسا نہیں تے فیر تسیں لیڈر نہیں او۔ لیڈرشپ وچ منافقت نہیں ہوندی اے۔ ایہہ سچا کھرا ہون دا نام اے۔ جہڑا اندر اے اوہو باہر اے۔ جے تہاڈے وچ کردار نہیں اے تے تسیں لیڈر نہیں او۔ جے تساں زندگی وچ ترقی کرنی اے تے فیر تسیں اپنے کردار اتے کم کرو۔ جہنا وڈا کردار ہووے گا‘ اوہنے وڈے تسیں لیڈر بنو گے۔ ایہو وجہ اے کہ دنیا دے جہنے وڈے لیڈر ہوندے نیں اوہ لالچی نہیں ہوندے۔
لیڈردامعاوضہ
ستھ گورڈن آکھدا اے دنیا دے کہنے وی ذہین لوک نیں اوہ اپنی بہترین صلاحیت جہڑے ادارے یا جہڑی کمپنی نوں دے رہے ہوندے نیں۔ اوہنوں ناں پتہ ہوندا اے کہ اوہناں نوں ایدھروں مکمل معاوضہ نہیں ملنا۔ ایس معاوضے دا حصہ قدرت نے سانوں دینااے ۔ جیویں ای ذہین لوک اپنی بہترین صلاحیت دا استعمال کردے نیں۔ قدرت ایہناں نوں اینا نوازدی اے کہ اوہ حیران ہو جاندے نیں۔ تسیں جتھے وی کم کر رہے او‘ اوتھے اپنی بہترین صلاحیتاں دا استعمال کرو تے ایہناں صلاحیتاں دے معاوضے دا تقاضا اپنے ادارے نوں نہ کرو‘ اللہ تعالیٰ نوں کرو۔
دنیا وچ پروفیشن دے لحاظ نال شخصیت دی 13قسماں نیں تے 13قسم دے ای لیڈر نیں۔ لیڈر اوہ ہوندا جہدے وچ قائدانہ خصوصیات موجود ہوندیاں نیں۔ اوہ کدھرے وی ہووے اوہ Leadکردا اے۔ تہانوں کدی خاندان دے فنکشن وچ اکٹھا ہون دا موقع ملے تے تسیں اپنے بچیاں نوں چھڈ دیو۔ تھوڑی دیر مگروں تہانوں پتہ چل جاوے گا کہ کیہڑا لیڈر اے۔ سارے بچے جہڑے بچے دی گل مننا شروع کر دیندے نیں‘ اوہ بچہ لیڈر ہوندا اے۔لیڈر ہر جگہ لیڈر ہوندا اے۔ اوہدی لیڈرشپ ہر جگہ کجھ نہ کجھ محسوس ہوندی اے۔ لوکاں نوں لگدا اے کہ اوہدے وچ کجھ ہے۔ لیڈرشپ اک ایسی چیز اے جہدے وچ حوصلہ تے ظرف 24گھنٹے ہونا چاہیدا اے۔ جیویں شرارتی بچے نوں چین نہیں آندا اوسے طرح جہدے وچ لیڈرشپ ہوندی اے اوہنوں وی چین نہیں آندا۔ اوہدے اندر دا لیڈر بار بار کہندا رہندا اے کہ میرے کولوں کم لوو۔ تسیں قابل بنو‘ تہانوں انعام قدرت نے دینا اے‘ کسے کمپنی نے نہیں دینا۔قدرت تے تیار اے بس تہاڈی قابلیت ایس مقام اتے پہنچنی چاہیدی اے جتھے انعام ملنا اے۔ زندگی وچ تہانوں اک موقع ملیا اے اوہدے وچ اپنے آپ نوں ثابت کر کے جائو کہ تسیں لیڈر او۔
لیڈر دی خصوصیات
ماہراں نے لیڈریا قائد دی خصوصیات تھلے دتیاں نیں:
1۔وژن
جہڑا بندا اج وچ بیٹھ کے آن اولے زمانے نوں ویکھ لووے اوہ لیڈر ہوندا اے۔ سیب نوں ویکھنا وڈی گل نہیں اے۔ سیب دے اندر درختاں نوں ویکھنا وڈی گل ہوندی اے کیوں جے اک سیب وچ کہنے بیج نیں تے بیجاں وچ کہنے درخت نیں تے ایہناں درختاں وچ کہنے سیب نیں… لامحدود … مسلمان مومن دے کول ویژن ہوندا اے۔ اوہنوں اپنی منزل جنت نظر آ رہی ہوندی اے۔ دنیا وچ بہت سارے ایسے لوک ہوندے نیں جہڑے قدم چکدے نیں۔اوہناں نوں پتہ ای نہیں ہوندا اکہ ایہدا انجام کیہ اے۔ دو چیزاں دے پہرے دار بنو‘ اک سوچ تے اک عمل۔ سوچ پہلے اے تے عمل مگروںاے۔ جہڑا بندا اپنی سوچ تے عمل دا پہرے دار اے‘ اوہ ویژن والا انسان اے۔ ویژن لئی تعلیم ضروری نہیں اے۔ ایہہ اللہ تعالیٰ دے کرم نال ہوند ااے۔ سوچ تے سنگت توں ہوندا اے۔ جدوں تہاڈی زندگی وچ ویژن ہوندا اے تے تسیں قدم چکدے ہوئے سوچدے او۔ رنجیت سنگھ دی مجلس مشاورت وچ جرنیل ونچورا شامل سی۔ رنجیت سنگھ نے ونچورا نوں آکھیا کہ میں چاہنا واں کہ سکھ قوم محتاج نہ ہووے۔ اوہنے جواب دتا‘ فقط عورت لئی تعلیم لازم کر دیو تے ایہہ نانیاں دادیاں نوں لے کے چھوٹی بچیاں تک لازم کر دیو۔ رنجیت سنگھ نے پچھیا تے مرد؟ونچورا نے جواب دتا‘ اوہناں دی خیر اے۔ تہاڈی نسل وچ محتاج پیدا ہونا بند ہو جان گے۔ ایہدے مگروں رنجیت سنگھ نے تعلیم لازم کردتی تے اج ایس قوم وچ بھکاری نہ ہون دے برابر نیں۔ جے تسیں اپنی نسل وچ خودداری تے علم حاصل کرن دا شوق پیدا کردتا تے فیر تہاڈی نسل وچ بھکاری پیدا نہیں ہووے گا۔ حضرت عمر بن عبدالعزیز دے دور وچ مسلمان مال نوں لے کے بازار جاندے سن مگر کوئی لین والا نہیں ہوندا سی۔ ایہدی وجہ خوشحالی سی۔ ایس لئی مچھلی پھڑ کے کھوان توں بہتر اے۔ تسیں اوہنوں مچھلی پھڑنا سکھائو تاں جے محتاجی ختم ہو جاوے۔دنیا وچ جہنے وی ویژن والے انسان ہوندے نیں‘ اوہناں دا نام زندہ رہندا اے۔ چیتا 122کلومیٹر فی گھنٹہ دی رفتار نال دوڑدا اے مگر اوہ صرف تن منٹ مگروں ای تھک جاندا اے۔ ایسے وجہ نال چیتا سکون نال بیٹھ کے اپنے شکار نوں ویکھدا اے تے سوچدا اے کہ میں کیہڑے ہرن دا شکار کرنا اے فیر اوہ پورے ویژن دے نال حملہ کردا اے۔ زندگی وچ جو کجھ کرو‘ ویژن دے نال کرو۔ جدوں تسیں ویژن نال فیصلہ کردے او تے فیر کسی چیز نوں چھڈنا تے پھڑنا آسان ہوندا اے۔
2۔جوڑن والا
لوکاں نے حضرت بابا فرید گنج شکرؒ دے ہتھ وچ کدی قینچی نہیں ویکھی۔ ہمیشہ سوئی دھاگا ای رہندا سی۔ کسی نے باباجی نوں پچھیا‘ تہاڈے ہتھ وچ کدی قینچی نہیں ویکھی۔ اوہناں فرمایا‘ جو وڈدی اے‘ میں اوہنوں نہیں پھڑدا‘ جو جوڑدی اے میں اوہ پھڑنا واں۔ لیڈر اوہ ہوندا اے جہڑا جوڑدا اے۔ اپنے اندر جوڑن والی صفت پیدا کرو۔ مختار مسعود آکھدے نیں جے مردم شماری کیتی جاوے تے ایہہ سولہ کروڑ نکلن گے تے جے مردم شناسی کیتی جاوے تے سولہ وی نہیں نکلن گے۔ جے تہاڈے وچ کوئی خوبی اے تے فیر تسیں جوڑو گے‘ لوک خود بدلن گے۔
3۔رول ماڈل
لیڈر‘ رول ماڈل ہوندا اے۔ اوہنوں سچا تے کھرا ہونا چاہیدا اے۔ اوہ قابل اعتبار ہووے۔ جو لوک قابل اعتبار نہیں ہوندے‘ اوہ لیڈر نہیں ہوندے۔ جے تہاڈی کامیابی تے علم دے شاہد تہاڈے اپنے لوک نیں تے فیر تسیں سچے انسان او‘ تسیں لیڈر او۔
4۔خوداعتمادی
دنیا دے سارے وڈے لوکاں نوں اپنے اتے اعتماد ہوندا اے۔ تہاڈا خود اتے اعتماد تہاڈے کم نوں اگے لے کے جاندا اے۔ خوداعتمادی ودھان لئی سب توں پہلاں تسیں اپنا علم ودھائو۔ خود نوں جانو۔ زمانے نوںجانو۔ علم اوہدے کول ہوندا اے جہڑا زمانے دے علم نوں جاندا اے۔ جہنے ساری چیزاں نوں پرکھیا ہویا ہوندا اے۔ ساڈے نال مسئلہ ایہہ اے کہ سانوں اپنے زمانے دا علم نہیں ہوندا جہدی وجہ نال ساڈے وچ گھٹن ہوندی اے۔ اسیں ڈرنے آں کہ اسیں قدم رکھیا تے کیہ ہو جاوے گا‘ ایس لئی اپنے بچیاں نوں زمانے دا علم ضرور دیو۔
جہدے کول جہنا بہتر کردار ہووے گا اوہدے وچ اوہنا ای اعتماد ہووے گا۔ کنفیوژن نال آزادی تہاڈے وچ خوداعتمادی پیدا کردی اے۔ اپنے تے اپنے بالاں وچ سدھی تے صاف گل کرن دی عادت پائو ایہدے توں خوداعتمادی ملے گی جہڑا بندا اپنے مسئلے خودحل کر لیندا اے‘ اپنے فیصلے خود کر سکدا اے‘ اوہ ذہین ہوندا اے۔ ذہین بندے وچ بوہتا اعتماد ہوندا اے۔