پولٹری بحران دی اصل و جہ

خالد مسعود خان
سمجھ وچ نہیںآ رہیا کہ ایس حماقت نال بھرپور کہانی دا مڈھ کتھوں بنھاں‘ مسئلہ صرف ایہ نہیں کہ سارا شہر منصوبہ سازاں‘ احمقاں نال بھریا پیا اے سگوں مسئلہ ایہہ وے کہ سوچ‘ سمجھ تے عقل توں عاری ایہ گروہ اپنے آپ نوں عقلمندی تے سمجھداری دے اوس اعلیٰ درجے تے فائز سمجھدا اے کہ افلاطون وی آ جاوے تے ایہناں دی خوداعتمادی ویکھ کے پریشان ہو جاوے جے جارحانہ پن عقلمندی تے سمجھداری دا متبادل ہوندا تے ساڈے وفاقی وزیر برائے نیشنل فوڈ سکیورٹی اینڈ ریسرچ طارق بشیر چیمہ ایس خطے دے سب توں عقلمند تے سمجھدار وزیر ہوندے پر کیہ کیتا جاوے کہ دانشمنداں نے طبیعت دی گرمی نوں عقل دا متبادل نہیں سگوں عقل دا دشمن قرار دتا اے۔
ہن ایہ ساڈی بدقسمتی نہیں تے ہور کیہ اے کہ سانوں اجہ حکمران‘ وزیر تے مشیر ملدے نیں جو ساڈیاں اوکڑاں تے مسئلے حل کرن دی تھاں سانوں ساڈیاں اوکڑاں تے مسئلیاں توں اکھاں پھیرن دا نادر مشورہ عطا کرکے اپنی ذمہ داری پوری کردے نیں۔ ٹماٹر مہنگے ہو جان تے ساڈے حکمران سانوں سالن وچ دہی استعمال کرن دا مشورہ دیندے نیں۔ ہن مرغی دے گوشت دیاں قیمتاں دی تریخی بلندی تے کسے قسم دی شرمندگی محسوس کرن‘ ایہدا چھیتی حل کڈھن تے کوئی قدم چکن دی تھاں ساڈے وفاقی وزیر صاحب فرماندے نیں کہ تسیں لوک مرغی کھانا بند کر دیو بڑا ای مناسب سی کہ وفاقی وزیر برائے نیشنل فوڈ سکیورٹی ایس مناسب موقعے تے جدوں اتفاق نال ملک وچ آٹے دی قیمت وی تریخی طورتے بلند ترین سطح اُتے اے‘ ایہ اعلان وی فرما دیندے کہ ایناں مہنگا آٹا استعمال کردے ہوئے روٹی کھانا مناسب نہیں‘ ایس لئی قوم کجھ عرصے لئی روٹی کھانا چھڈ دیوے تاں جے آٹا مافیا نوں سبق سکھایا جا سکے۔ وزیر موصوف نے ایہ وی دسیا کہ اوہ آپ وی مرغی دا گوشت استعمال نہیں کردے بڑا عجیب اے کہ اوہ روٹی وی نہ کھاندے ہون۔ آخر فرانس دی ملکہ میری وی تے روٹی دی تھاں کیک کھاندی سی تے لوکاں نوں وی ایہدا مشورہ دیندے ہوئے انقلاب فرانس دی بنیاد دا کارن بن گئی سی۔
مرغ دا گوشت‘ سگوں زیادہ مناسب لفظاں وچ برائلر مرغ دا گوشت صرف دو مہینے پہلاں ایس ملک وچ پروٹین حاصل کرن دا سب توں سستا ذریعہ سی پر دو مہینے وچ ایہدی قیمت ڈیڑھ گنا توں وی ودھ چکی اے تے جے حالات ایسے ڈگر تے رہے تے اک ادھ مہینے وچ مرغ دا گوشت اٹھ سو روپیے کلو تک وی اپڑ جاوے تے مینوں حیرت نہیں ہووے گی کیوں جے جدوں تک سویابین دے جہاز کراچی دی بندرگاہ تے پھسے کھڑے نیں ملک وچ پولٹری تے فیڈ ملز مالکان ایہنوں بہانہ بنا کے لوکاں دیاں جیباں کٹدے رہن گے۔ ایس قوم نوں صرف بہانہ ملن دی دیر اے تے ساڈا ہر سٹیک ہولڈر ایہنوں بنیاد بنا کے اپنی لٹ مار شروع کر دیندا اے ایس ویلے وی ایہو ہو رہیا اے۔ ایس بحران وچ سارے سرمایہ کار بشمول فیڈ ملز مالکان‘ پولٹری فارم مالکان تے مڈل مین لوکاں نوں دوہاں ہتھاں نال لٹن تے لگے ہوئے نیں تے ایس افراتفری دے درمیان جعلی تے غیرمعیاری فیڈ بنان والے کد پئے نیں تے اوہناں دیاں پنجے انگلیاں گھیو وچ نیں تے سر کڑاہی وچ اے۔ حکومتی نالائقی تے سرمایہ داراں دی لٹ مار دے درمیان لوک پس رہے نیں۔
بہت سارے لوکاں نوں ایہ پتہ ای نہیں کہ ایس سارے بحران دے پچھے کہڑے عوامل نیں۔ پولٹری فیڈ دیاں دو بنیادی قسماں نیں پہلی قسم وچ فیڈ دا بنیادی جزو کنک تے سویا بین ہوندا اے جد کہ دوجی قسم وچ مکئی تے سویابین نال فیڈ تیار کیتی جاندی اے۔ یورپ وچ فیڈ دی پہلی قسم استعمال ہوندی اے تے ایہدی مڈھلی وجہ ایہ وے کہ یورپ بشمول روس وچ ڈاڈھی سردی دی وجہ نال سال وچ صرف کنک دی اک فصل حاصل کیتی جاندی اے تے روس‘ یوکرین‘ فرانس تے جرمنی وغیرہ دی بنیادی فصل صرف کنک اے۔ باقی یورپ وچ دوجیاں فصلاں دی ناقابل ذکر ٹائپ پیداوار ہوندی اے۔ یورپ نوں اسیں زرعی خطہ کہہ ای نہیں سکدے تے زرعی معاملات وچ یورپ نوں نہ مثال بنایا جا سکدا اے تے نہ ای اوہدی پیروی کیتی جانی چاہیدی اے پر ساڈے ایتھے جدوں وی زرعی معاملات دا کوئی مسئلہ پیدا ہوندا اے اسیں یورپ دیاں مثالاں دینا شروع کر دینے آں جو بالکل غیرمتعلق تے تکنیکی طور تے غلط ہوندیاں نیں۔ زرعی ملکاں تے خطیاں دی گل ہووے گی تے ریاست ہائے متحدہ امریکہ‘ میکسیکو‘ جنوبی امریکہ دے ملک برازیل‘ ارجنٹائن‘ چلی تے آسٹریلیا توں علاوہ ایشیا وچ بھارت تے چین دی گل کیتی جاوے گی۔ ایہناں ملکاں وچ تیار ہون والی پولٹری تے دوجی حیوانی خوراک دی تیاری وچ بنیادی جزو کنک دی تھاں مکئی اے تے پولٹری فیڈ وچ مکئی کارپوریشن سٹھ توں پینٹھ فیصد جد کہ سویابین دا حصہ پنجی توں تریہہ فیصد تک اے۔ یعنی کنک یاں مکئی دے بعد دوجا وڈا جزو سویابین اے۔ اک لاعلم دوست کہن لگا کہ سویابین دی تھاں کنک یاں مکئی دا استعمال زیادہ کیوں نہیں کر لیا جاندا؟ ایہدا جواب بڑا سادہ اے تے اوہ ایہ کہ کنک یاں مکئی دوویں خوراک دی تیاری وچ انرجی/ سٹارج دا سورس نیں ایس لئی اوہ اک دوجے دے متبادل دے طور تے استعمال تے ہوس کدے نیں پر سویابین دے متبادل نہیں ہو سکدے۔
جناب طارق بشیر چیمہ نے اپنی شہرہ آفاق پریس کانفرنس وچ دسیا کہ 2015ء توں پہلاں ملکی پولٹری فیڈ وچ سویابین استعمال ای نہیں سی ہوندا۔ایہ دعویٰ وی سراسر غلط تے گمراہ کن اے۔ 2015ء توں پہلاں وی سویابین پاکستان دی پولٹری فیڈ وچ استعمال ہو رہیا سی تے اودوں سویابین تیل بھارت توں درآمد ہوندا سی تے بھارت وچ پیدا ہون والے سویابین دی غالب پیداوار جی ایم او ای سی تے ہن وی بھارت وچ تقریباً سارا سویابین جی ایم او اے۔ سگوں بھارت ای کیہ دنیا بھر وچ کاشت ہون والے سویابین دی اسی فیصد دے نیڑے پیداوار جی ایم او اے تے فی الوقت سانوں جو مسئلہ درپیش اے اوہ ایہو اے کہ کراچی وچ رکے ہوئے سویابین نال بھرے ہوئے جہازاں وچ جو سویابین آئی اے اوہ جی ایم او اے تے پاکستان وچ جی ایم او دی حامل پیداوار‘ اناج تے فصل دی درآمد ممنوع اے۔   (جاری اے)