حجامہ دے فائدے ‘ نقصان تے احتیاطی تدبیراں

غیر مستند معالج کولوں کدی حجامہ نہ کروائو،نیشنل کونسل فار طب توں رجسٹرڈ طبیب ای حجامہ کرن دا مجاز اے

پروفیسر حکیم سید عمران فیاض

انسانی جسم دی صحت دا دارومدار صاف خون اتے ہے۔ جے خون فاسد ہووے تے انسان بہت ساری پیچیدہ بیماریاں وچ مبتلا ہو جاندا اے۔ حجامہ اک ایسا طریقہ علاج اے کہ جہدے وچ جسم دے مخصوص مقاماں اتے اک خاص طریقے نال خفیف نال کٹ لا کے فاسد خون خارج کیتا جاندا اے۔ایہہ طریقہ علاج صدیاں توں رائج اے تے ایہدی سب توں بوہتی اہمیت ایس وجہ نال اے کہ ایہہ مسنون اے۔ حجامہ اک مکمل طریقہ علاج اے۔ جہناں لوکاں نوں کدھروں وی شفا نہیں ملدی اوہ حجامہ دے معجزاتی اثرات توں شفایاب ہو رہے نیں۔
ساڈے پیارے رسولؐ دا فرمان اے: بہترین علاج جہنوں تسیں کردے او حجامہ اے (صحیح بخاری)
آپؐ خود وی حجامہ لگوایا کردے سن۔ معراج دے موقعے تے ملائکہ نے آپؐ نوں عرض کیتی کہ اپنی امت نوں آکھو کہ اوہ حجامہ لگوان۔ صحیح بخاری وچ حجامہ اتے پنج باب موجود نیں۔عرب ملکاں دے علاوہ جنوب مشرقی ایشیا دے ملکاں وچ وی ایہہ طریقہ علاج رائج اے جد کہ چین دا تے ایہہ قومی علاج اے۔ ایہہ گرم تے سرد دونواں علاقیاں وچ مستعمل اے۔ مغربی یونیورسٹیاں وچ جہڑے طلبہ متبادل میڈیسن پڑھدے نیں اوہناں نوں حجامہ پڑھایا تے سکھایا جاندا اے۔یورپ دی یونیورسٹیاں وچ ابن سینا دی حجامہ اتے لکھی کتاباں پڑھائی جاندیاں رہیاں نیں۔ مسلسل تحقیقات مگروں امریکہ سنے سارے مغربی دنیا نے وی حجامہ دی افادیت تسلیم کر لئی اے۔مغربی ماہراں دی مسلسل تحقیق پاروں ہن حجامہ وچ بہت ساری نویں تکنیک متعارف کرا دتی گئیاں نیں۔ انسانی جسم وچ تقریباً 143 ایسے مقاماں دا انتخاب کر کے اک نقشہ مرتب کیتا گیا اے جتھوں حجامہ لگوایا جا سکدا اے۔
اوہ اصول جہناں اتے عملدرآمد کردے ہوئے حجامہ لگایا جاندا اے:عام طور تے اوناں مقاماں اتے کیتا جاندا اے جتھے بیماری اے۔ مثلاً جے کسے نوں معدے دی بیماری اے تے معدہ دے اتے حجامہ کیتا جاندا اے تے جے کسی نوں جگر دے مسئلے نیں تے سینے اتے سجے پاسے جگر دے اتے کیتا جاندا اے۔جے کسے نوں سر وچ تکلیف ہوندی سی تے آپؐ سر دا حجامہ کرن دی ہدایت فرماندے سن۔ کئی مرضاں وچ اضافی طور تے گردن دے کول موہنڈھیاں دے وچ وی کیتا جاندا اے۔ آپؐ خود وی ایس مقام اتے حجامہ کرواندے سن۔
حجامہ کنی واری کرنا چاہیدا اے؟:جے اک واری حجامہ کروان نال مرض ٹھیک نہیں ہوندا تے فیر دو ہفتے یا اک مہینے دے وقفے نال تن توں ست واری تک کروانا چاہیدا اے یا جیویں طبیب تجویز کرے۔
حجامہ کہڑے کہڑے مرضاں وچ کروایا جا سکدا اے؟اللہ تعالیٰ نے حجامہ وچ بہت شفا رکھی اے تے تقریباً ساری بیماریاں وچ حجامہ کروایا جا سکدا اے۔خاص طور تے کجھ بیماریاں وچ ایہدے معجزاتی اثرات سامنے آئے نیں۔جیویں شب کوری‘ نظر دی کمزوری‘ ڈپریشن‘ درد شقیقہ‘ چکر آنا‘ بلڈ پریشر‘ درد گردہ‘ موہنڈھیاں دا درد‘ ٹنگاں دا درد‘ کمر درد‘ عرق النسا‘ دماغی مرض‘ برص‘ الرجی‘ جادو سحر تے بہت ساری دوجی بیماریاں۔ جے جسم وچ کدھرے وی درد ہووے تے اوس مقام اتے وی حجامہ لگوایا جا سکدا اے۔

حجامہ دے فیدے

خون دی کمی مرضاں نوں جنم دیندی اے۔ حجامہ نال جلد دے علاوہ عضلات نوں وی حرکت ملدی اے۔ جہدے توں بافتاں وچ موجود فاسد خون خارج ہو جاندا اے۔ انج دوران خون بہتر ہون نال ایہناں جگہ اتے وی خون دی رسائی ہو جاندی اے جتھوں تک پہلے خون نہیں پہنچ رہیا سی۔ حجامہ دے فیدے تھلے دتے گئے نیں۔
٭ خون صاف کردا اے جہدے توں شریاناں اتے چنگا اثر پیندا اے۔
٭حرام مغز نوں فعال بناندا اے۔ پٹھیاں دے درد تے اکڑائو وچ فیدا پہنچاندا اے۔
انجاینا‘ دمہ تے پھیپھڑیاں دے مرضاں وچ مفید اے۔درد شقیقہ‘ سردرد‘ دنداں دے درد تے پھوڑیاں دا بہترین علاج اے۔
٭ ماہواری بند ہون تے رحم دی بیماریاں دی تکلیف دور کردا اے۔ ہائی بلڈ پریشر وچ آرام پہنچاندا اے۔ عرق النسا‘ گنٹھیا تے نقرس دے دوریاں توں نجات دواندا اے۔
٭ سینہ کمر تے موہنڈھیاں دے درد دے علاوہ جسم وچ کدھرے وی درد ہووے تے اوتھے حجامہ کروانا مفید اے۔ایہناں ساریاں دے علاوہ اکھاں دی بیماریاں‘ کاہلی‘ سستی‘ بوہتی نیند آنا‘ کِل مہاسے‘ ناسور‘ خارش‘ زہر خورانی‘ الرجی‘ ورم گرہ تے پیپ والے زخماں لئی وی حجامہ فیدے مند اے۔ایہہ وی ضروری اے کہ صحت مند لوک وی حجامہ کروان کیوں جے ناصرف ایہہ مسنون اے بلکہ بیماریاں نوں حملہ آور ہون توں وی روکدا اے۔
حجامہ لئی احتیاطی تدبیراں
حجامہ کروان مگروں اک گھنٹے تک کجھ کھان پین توں اجتناب کرو۔بہت زیادہ پتلے تے کمزور بندے‘ اسقاط کروان والی مریضہ‘ جگر دے شدید مرض وچ مبتلا افراد‘ گردیاں دی صفائی کروان والے مرض تے اوہ مرض جہناں وچ خون نہیں رکدا‘ اوہناں دے مریض حجامہ نہ کروان۔ضعیف لوگ جہڑے کمزور وی ہون اوس ویلے تک نہ لگوان جدوں تک کہ بہت لوڑ نہ ہووے۔ پانی دی کمی دا شکار بچیاں نوں وی نہ لگوائو۔ غسل دے مگروں تے قے ہون دے فوری مگروں وی نہ لگوائو۔دل دا والو تبدیل کروان والے حضرات وی نہ لگوان۔ البتہ کسے ماہر دی نگرانی وچ لگوا سکدے نیں۔ پیراں تے گوڈیاں اتے سوجن ہووے تے حجامہ اوس مقام توں دور ہٹ کے احتیاط نال لگوائو۔گھٹ فشار خون دے مریضاں نوں کمر دے کول والی ریڑھ دی ہڈیاں دے کول نہیں لگوانا چاہیدا تے اک ای ویلے وچ دو توں ودھ حجامہ نہیں لگوانے چاہیدے۔خون دی کمی دے مریض اپنے معالج دے مشورے نال حجامہ لگوان۔ حاملہ زنانیاں نوں شروع دے تن مہینیاں وچ نہیں لگوانا چاہیدا۔نشہ آور دوائیاں کھان والے تے خون نوں پتلا کرن والی دوائیاں کھان والیاں نوں وی نہیں لگوانا چاہیدا۔
ذیابطیس دے مریض حجامہ لگوان توں پہلاں اپنی شوگر چیک کروا لین ۔ شوگر تقریباً سو ملی گرام ہونی چاہیدی اے۔ ضروری نوٹ: ایہہ مضمون لکھن لئی جناب ڈاکٹر امجد احسن علی صاحب دی کتاب الحجامہ حجامہ(پچھنا) علاج بھی سنت بھی توں مدد لیتی گئی اے۔
اتائی دا مطلب کوئی وی ایسا بندا جہڑا کہ اپنے متعلقہ شعبہ وچ مستند نہ ہووے اوہ اتائی تصور ہووے گا۔ذرائع دے مطابق حجامہ سنٹرز تے کلینک اتے نان کوالیفائیڈ پرسن کم کر رہے ہوندے نیں۔
شاید اوہناں وچ کجھ انگوٹھا چھاپ وی ہون گے کیوں جے اوہناں دا نہ تے کوئی اج تک ضابطہ اخلاق بنایا گیا تے نہ ای پنجاب ہیلتھ کیئر کمیشن نے ایس پاسے کوئی توجہ دتی جد کہ دوجے متعلقہ ادارے وی خموش تماشائی بنے بیٹھے نیں۔ حکومت نوں چاہیدا اے کہ ایہناں حجامہ سینٹرز اتے کوالیفائیڈ پرسن دی موجودگی نوں لازمی قرار دتا جانا چاہیدا اے۔ نیشنل کونسل فار طب توں رجسٹرڈ طبیب ای جراحی تے حجامہ کرن دا مجاز اے۔
جس طرح پنجاب ہیلتھ کیئر کمیشن دے تحت دواخانیاں نوں رجسٹرڈ کیتا گیا تے اوہناں نوں لائسنس دتے گئے۔ دوائیاں بنان والے اداریاں نوں ڈریپ دے تحت فارم 6تے فارم 7 دے تحت اپنے کم کرن دا پابند کیتا گیا۔ اوسے طرح ایہناں حجامہ سنٹرتے کلینک دا وی ضابطہ اخلاق منظورہونا چاہیدا اے تے ایس حوالے نال مانیٹرنگ ٹیماں دی تشکیل وی بہت ضروری اے۔ ایہہ گل حیرت دا کارن اے کہ ساڈے ملک وچ قنون تے بنائے جاندے نیں لیکن اوہناں قنوناں اتے شاید 50فیصد وی وطن عزیز وچ عملدرآمد ممکن نہیں ہو سکیا۔ ہور ایہہ کہ حجامہ کورسز کروان والیاں دی وی چھان بین کروائی جاوے جہڑے غیر قنونی طور تے ہزاراں روپے لے کے عوام نوں جھوٹے سفنے وکھا کے اوہناں کولوں ڈپلومہ یا سرٹیفکیٹس دے کے ہزاراں دا ٹیکہ لا دیندے نیں تے اوہناں نوں کوئی پچھن والا نہیں۔
میری سپریم کورٹ آف پاکستان‘ وزیراعظم پاکستان‘ وزیراعلیٰ پنجاب‘ پنجاب ہیلتھ کیئر کمیشن تے متعلقہ محکمیاں نوں گزارش اے کہ وطن عزیز وچ موجودبعض نام نہاد حجامہ سنٹرز تے کلینکس اتے چیک ایند بیلنس دا نظام قائم رکھن لئی ٹاسک فورس دا قیام عمل وچ لیایا جاوے۔ ایس ٹاسک فورس وچ انتہائی ایماندار افراد شامل کیتے جان جہڑے ایہناں کلینکس دا چیک اینڈ بلینس رکھن تے ایہناں دا ضابطہ اخلاق وی ترتیب دین تاں جے معاشرہ نوں صحت عامہ دے حوالے نال درپیش مسئلیاں توں نجات مل جاوے۔
ایہدے علاوہ انگوٹھا چھاپ اتائیاں تے اوہناں غیر مستند بندیاں دے خلاف وی سخت توں سخت قدم چکن جہڑے اپنے شعبہ وچ مستند نہیں نیں تے نہ ای اوہناں دے کول متعلقہ شعبہ دی رجسٹریشن اے لیکن اوہ بڑی ڈھٹائی نال مریضاں دا حجامہ کر رہے نیں۔ ایہہ گل وی اظہر من الشمس اے کہ پنجے انگلیاں برابر نہیں ہوندیاں۔ ایسے طرح سارے حجامہ سنٹرز تے کلینکس والے غلط نہیں ہوندے لیکن بہرحال جہڑے غلط نیں اوہ مریضاں وچ انتہائی خطرناک تے مہلک امراضی ہیپاٹائٹس‘ایڈز تے دوجے ٹرانسفر کر رہے نیں۔
پنجاب ہیلتھ کیئر کمیشن دے منیجر طب حکیم فاروق حسن دے مطابق حجامہ دے حوالہ نال قنون پوزیشن واضح کرنا چاہنا واں کیوں جے اج کل بہت سارے لوکاں نے سبز باغ وکھا کے مال بنانا شروع کیتا ہویا اے جہڑا کہ غیر قنونی اے۔قنون دے مطابق حجامہ صرف نیشنل کونسل توں رجسٹرڈ طبیب ای کر سکدا اے۔ ایس دے علاوہ قنون کسے نوں حجامہ کرن د ی اجازت نہیں دیندا۔حجامہ طب دے سلیبس دا حصہ اے تے گورنمنٹ توں recognized کالج University وچ ایہدی تعلیم دتی جاندی اے تے اوہناں دی کالجاں وچ اوہدی عملی تربیت دا پربندھ وی کیتا جاندا اے۔ ایہناں کالجاں University دے علاوہ دوجیاں نوں فرد حجامہ دی تعلیم و تربیت مہیا کرن دا اختیار نہیں رکھدا ایس لئی ایس قسم دے غیر قنونی کم توں اجتناب کیتا جاوے۔
ایس حوالے نال منے پرمنے حجامہ سپیشلسٹ حکیم حامد اشرف دی خوبصورت گل تحریر کر رہیا واںجہڑے احباب حجامہ کورس کروا رہے نیں۔ اوہناں نوں گزارش اے کہ اوہ حجامہ کورس وچ داخلے لئی صرف نیشنل کونسل فار طب توں سرٹیفائیڈ رجسٹرڈ طبیب نوں داخلہ دین۔ غیر طبیب فنی اعتبار نال کدی درست حجامہ کر ای نہیں سکدا خواہ اوہدے کول جدید میڈیکل سائنسز دی اعلیٰ ترین ڈگریاں ای کیوں نہ ہون۔ نیز ایہہ عمل قنونی لحاظ نال وی جرم اے۔حجامہ لئی تشخیص مرض‘ مقام حجامہ دا تعین‘ عمومی نضج‘ مقامی نضج‘ امالہ تے قوت مدبر بدن دے تعاون دا حصول ایسے ناگزیر عوامل نیں جہناں نوں غیر طبیب کدی حاصل نہیں کر سکدا۔