سر‘‘ دا خطاب پان والے کرکٹرز ’’

حیرت اے کہ کئی شاندار کرٹرز نوں ایس اعزاز توں محروم رکھیا گیا…آخر کیوں؟

لكهت:عبدالحفیظ ظفر

ایہہ کوئی معمولی گل نہیں بلکہ بڑی اہم گل اے کہ پاکستان، بھارتی، جنوبی افریقہ تے سری لنکا دے کسے کرکٹر نوں ملکہ برطانیہ نے ’’سر‘‘ دے خطاب نال نہیں نوازیا۔ بھارت دے رویند راجدیجا نوں ایہہ اعزاز حال ای وچ دتا گیا پر ایس دی وجوہات کجھ ہور نیں۔ اسیں اپنے قارئین نوں پہلے ایہناں کرکٹراں دے بارے وچ دسن گے جنہاں نوں ’’سر‘‘ دےخطاب نال نوازیا گیا۔
پہلے کیہیا جاندا سی جیہڑا ملک دولت مشترکہ دے ارکان نہیں ایہناں دے کسے کرکٹر نوں ’’سر‘‘دا خطاب نہیں دتا گیا پر سوال ایہہ پیدا ہوندا اے کہ کیہ پاکستان، سری لنکا، جنوبی افریقہ تے بھارت دولت مشترکہ دے ارکان نیں۔ پاکستان 1972 وچ دولت مشترکہ توں وکھرا ہو گیا سی پر فیر 1989 وچ دوبارہ دولت مشترکہ وچ شامل ہو گیا۔ بھارت تے 1947 توں ای دولت مشترکہ کارکن اے۔ ایسے طرح جنوبی افریقہ وی دولت مشترکہ دا بڑا پرانا رکن اے۔ ایس دے وی کسے کرکٹر نوں ’’سر‘‘دے خطاب نال نہیں نوازیا گیا۔ ’’سر‘‘ دا خطاب پان والے کرکٹرز دی تفصیل ذیل وچ بیان کیتی جا رہی اے۔
1- انگلینڈ
انگلینڈ دے جنہاں کھلاڑیاں نوں ’’سر‘‘دا خطاب دتا گیا ایہناں دے ناں ذیل وچ پیش کیتے جا رہے نیں:
1- سرفرانکس لیسی
2- سر فریڈرک ٹون
3- سر پہلم وارنر
4- سر جیک ہابس
5- سرلیوسن گاور
6- سر لین ہٹن
7- سر نیول کارڈس
8- سر گبی ایلن
9- سرکالن کائوڈرے
10- سر ایلک بیڈسر
11- سرایان بوتھم
12- سر ایلسٹر کک
ایس توں علاوہ انگلینڈ دے بوہت سارے کرکٹرز انج دے نیں جنہاں نوں دوجے برطانوی اعزازات دتے گئے۔ ایہناں اعزازات وچ BE O تے MBE دے ناں لئے جا سکدے نیں۔ ایہناں کرکٹراں دی تعداد 16 اے۔ ایہناں وچ جیفری بائیکاٹ، مائیکل اتھرٹن‘ مائیک گیٹنگ‘ ناصر حسین‘ فریڈ ٹرومین‘ اینڈریو سٹراس‘ ایلن ناٹ‘ کیون پیٹرسن دے علاوہ کجھ ہور وی شامل نیں۔ انگلینڈ دے اوہ کرکٹرز جیہڑے ہن وی کھیڈ رہے نیں تے ایہناں نوں ایہہ اعزاز ملیا، ایہناں دی تعداد ست اے جنہاں وچ آئن مورگن ‘ جیمز اینڈرسن‘ سیدر نائٹ‘ بین سٹوکس‘ سٹورٹ براڈ‘ جوس ٹیلر تے جوئے روٹ شامل نیں۔ انگلینڈ دی سابق خواتین کرکٹرز جنہاں نوںOBE تے MBE دے اعزازات ملے ایہناں دی تعداد اٹھ اے پر ایس مضمون وچ اسیں صرف ایہناں کرکٹراں دا ذکر کر رہے آں، جنہاں نوں ’’سر‘‘ دا خطاب دتا گیا۔ انگلیڈ دے بعد اسیں باقی ملکاں ول آندے آں۔
نیوزی لینڈ
نیوزی لینڈ اگرچہ دولت مشترکہ کارکن اے پر ایس دے صرف اک کرکٹر نوں ’’سر‘‘ دے خطاب نال نوازیا گیا تے اوہ نیں رچرڈ ہیڈلی۔ رچرڈ ہیڈلی بڑے ای زبردست بائولر سن تے بلے بازی وی کردے سن۔ اوہ یقینا اک شاندار آل رائونڈر سن۔ اوہ کرکٹ دی تاریخ دے عظیم ترین فاسٹ بائولراں وچوں اک نیں۔ 69 سالہ رچرڈ ہیڈلی نوں 1980 وچ MBE دتا گیا۔ اوہناں نے 86 ٹیسٹ میچاں وچ 22،27رنز دی اوسط نال 431 وکٹاں حاصل کیتیاں۔ کیہ عظیم الشان ریکارڈ اے۔ بلے بازی وچ ایہناں دے کمالات ویکھیے۔ اوہناں نے 86 ٹیسٹ میچاں وچ 16.27 رنز دی اوسط نال 3124 رنز بنائے۔ ایہناں وچ دو سنچریاں تے 15 نصف سنچریاں شامل نیں۔ ایہناں دا زیادہ توں زیادہ ٹیسٹ انگز دا انفرادی سکور 151 ناٹ آئوٹ اے۔ رچرڈ ہیڈلی نے 79 اک روزہ میچز وی کھیڈے تے ایہناں وچ اوہناں نے صرف 56.21 سکور دی اوسط نال 158 وکٹاں اپنے ناں کیتیاں۔ ہیڈلی نے 36 وار اک ٹیسٹ اننگز وچ پنج وکٹاں حاصل کیتیاں۔ ایس دے علاوہ اوہناں نے 9 وار اک ٹیسٹ میچ وچ 10 وکٹاں اڑائیاں ۔ اوہناں نے بڑے یادگار میچز کھیڈے۔ ایہناں نوں اک عالی شان بائولر (Magestic Bowler) وی کہیا جاندا سی۔
ایہناں دے علاوہ نیوزی لینڈ دے کسے ہور کرکٹر نوں ’’سر‘‘ دا خطاب نہیں ملیا۔ ایتھے ایس گل دا تذکرہ ضروری اے کہ نیوزی لینڈ اک زمانے وچ برطانیہ دی نوآبادی سی پر فیر ایس نے ہولی ہولی آزادی حاصل کر لئی پر ملکہ برطانیہ دوم ہجے تیکر سرکاری طور اُتے نیوزی لینڈ ریاست دی سربراہ نیں۔ ایس حقیقت نوں وی مدنظر رکھنا چاہیدا اے کہ ملکہ برطانیہ دوم دولت مشترکہ وچ شامل 15 ممالک دی آئینی سربراہ نیں۔ ایہناں وچ اینٹگوا اور باربودا (ویسٹ انڈیز) آسٹریلیا‘ بہامس‘ باربادوس‘ بیلینری‘ گریناڈا‘ جمیکا‘ نیوزی لینڈ‘ نیوگنی‘ سینٹ کٹس تے نیوس‘ سینیٹ توسیا‘ سینٹ ولسنٹ‘ گرینا ڈائنس‘ سلومان جزیرے تے توالو شامل نیں۔
آسٹریلیا
آسٹریلیا وی دولت مشترکہ کارکن اے تے ایس دی آئینی سربراہ وی ملکہ برطانیہ دوم نیں۔ آسٹریلیا جیہڑا مصنوعات انگلینڈ نوں برآمد کردا اے ایس اُتے ٹیکس وی ادا کردا اے پر ایہہ ٹیکس ملکہ برطانیہ دے کول نہیں جاندا بلکہ برطانوی پارلیمنٹ ایہنوں وصول کردی اے۔ نیوزی لینڈ دے حوالے نال ایہہ کہنا ضروری اے کہ جدوں ملکہ برطانیہ نیوزی لینڈ وچ اپنے فرائض ادا کردی اے تے ایس دے فنڈز، نیوزی لینڈ نوں ادا کرنے پیندے نیں۔ نیوزی لینڈ دے لوک ایس دے علاوہ ملکہ برطانیہ یا شاہی خاندان دے کسے بندے نوں ک وئی پیسہ نہیں دیندے۔ آسٹریلیا نوں اک زمانے وچ کالا پانی کہیا جاندا سی تے ایتھے برطانیہ دے ایہناں لوکاں نوں سزا دے طور اُتے گھلیا جاندا سی جیہڑا کسے جرم وچ ملوث ہوندے سن۔ ایس لئی برطانیہ والے ہجے تیکر آسٹریلیا دے لوکاں نوں CONSکہہ کے سددے نیں۔ Cons اصل وچ Convictsدا مخفف اے جس دا مطلب مجرم اے۔ غالباً ایہو وجہ اے کہ آسٹریلیا تے انگلینڈ وچ ہجے تیکر ایس حوالے نال مخاصمت چلی آ رہی اے۔ ایس دے جواب وچ آسٹریلیا والے انگلینڈ والیاں نوں Pomsکہہ کے پکاردے سن جس دا مطلب اے انگلینڈ دے تارکین وطن۔ ایس دا اک ہور مطلب سرخی مائل اے۔ اوہ انگریزاں نوں سرخی مائل ہون دی وجہ نال رڈی (Ruddy) کہہ کے بلاندے سن۔
بہرحال ایہہ گل قابل غور اے کہ آسٹریلیا دے صرف اک کرکٹر ڈونلڈ بریڈ مین نوں ’’سر‘‘ دا خطاب دتا گیا تے ایہہ مارچ 1949 دی گل اے۔ ایہہ ایوارڈ حاصل کرن دے بعد بریڈ مین نے کہیا سی ، میں کدی خواب وچ وی ایہہ نہیں سوچیا سی کہ مینوں ’’سر‘‘ دے خطاب نال نوازیا جائے گا۔ آسٹریلیا انج دی سرزمین اے جتھے زبردست کرکٹرز پیدا ہوئے پر حیران کن گل ایہہ اے کہ صرف اک کرکٹر نوں ’’سر‘‘ دا خطاب دتا گیا۔ حیرت اے بھئی حیرت اے۔ کرکٹ دے کجھ پنڈت ایس دی وجہ ایہہ دسدے نیں کہ چونکہ آسٹریلیا تے انگلینڈ دے وچکار بوہت پرانی مخاصمت اے تے Cons تے Poms دا سلسلہ جاری رہندا اے ایس لئی شاید آسٹریلیا دے کسے دوجے کرکٹر نوں ’’سر‘‘ دا خطاب نہیں دتا گیا۔ نجانے ایس گل وچ کنہی صداقت اے۔
ویسٹ انڈیز
انگلینڈ دے بعد سب توں زیادہ ’’سر‘‘ دا خطاب پان والے ویسٹ انڈیز دے کرکٹرز نیں۔ ایہناں جزائر وچ کجھ نے برطانیہ توں آزادی حاصل کر لئی تے خود مختار بن گئے پر ہجے کئی جزائر نیں جیہڑے دولت مشترکہ دے رکن وی نیں تے ملکہ برطانیہ دوم ایہناں جزائر دی آئینی سربراہ وی نیں۔ ایہناں وچ اینگوا، بارباڈوس‘ دی بہامس‘ بیلینری‘ گریناڈا‘ جمیکا‘ سینٹ لوسیا تےسینٹ ونسنٹ شامل نیں۔
ہن اسیں اپنے قارئین نوں دساں گے کہ جزائر عرب الہند یعنی ویسٹ انڈیز دے اوہ کیہڑے کرکٹرز نیں جنہاں نوں ’’سر‘‘دا خطاب ملیا۔
سر فرینک موریاٹیمر(1964)‘ سر گارفیلڈ سوبرز (گیری سوبرز (1975)‘ سرکلائیڈ والکوٹ (1993)‘ سرایورٹن ویکز(1995)‘ سرکونراڈ سینٹ (1998)‘ سراساک ویوین رچرڈز (1999)‘ سر ویسلے ہال (2012)‘ سر کرٹلی امبروز (2014)‘ سراینڈی رابرٹس (2014)‘ سر رچی رچرڈسن(2014)‘ سرچارلس گرفتھ (2017)‘ سر کلائیو لائیڈ (2020)‘ سر گورڈن گرینج (2020) سر داخطاب پانے والے مندرجہ بالا کرکٹرز اوہ نیں جنہاں دا تعلق ایہناں جزائر نال اے جیہڑے دولت مشترکہ دے ارکان نیں۔
پاکستان
پاکستان وچ وڈے وڈے کرکٹرز پیدا ہوئے جنہاں وچ حنیف محمد‘ فضل محمود‘ ظہیر عباس‘ جاوید میاںداد‘ انضمام الحق‘ سعید انور‘عمران خان‘ وسیم اکرم‘ وقاریونس‘ یونس خان‘ شعیب اختر‘ شاہد آفریدی دے ناں خاص طور تے لئے جا سکدے نیں پر کسے اک کرکٹر نوں وی سر دے خطاب نال نہیںنوازیا گیا۔ ایہہ حیران کن وی اے تے افسوسناک وی۔
بھارت
صرف اک بھارتی کرکٹر رویندراجدیجا نوں ’’سر‘‘ دا خطاب دتا گیا تے ملکہ برطانیہ نے ایہہ اعزاز ایہناں نوں آپ دتا۔ ایس گل نوں مدنظر رکھو کہ رویندرا جدیجا اوہ بائولر نیں جنہاں نے 2009 دے آئی سی سی ورلڈ ٹی 20ورلڈکپ دے اک میچ وچ صرف 2 اوورز وچ 38 سکور دتے تے بلے بازی وچ وی ناکام رہے۔ بھارت ٹورنامنٹ توں باہر ہو گیا سی۔کرکٹ شائقین نے جدیجا دا تمسخر اڑان لئی ایہناں نوں ’’سر‘‘ دا خطاب دتا۔ بہرحال ایہہ اپنی نوعیت دا انوکھا واقعہ اے۔ بھارت دے کول سنیل گواسکر‘ کپل دیو‘ سچن ٹنڈولکر‘ ویرات کوہلی تے کئی دوجے کرکٹرز نیں جنہاں نوں ’’سر‘‘ دا خطاب دتا جا سکدا سی پر کسے نوں ’’سر‘‘ دا خطاب نہیں ملیا۔
جنوبی افریقہ
1969وچ جنوبی افریقہ اُتے نسلی امتیاز دی وجہ نال پابندی لا دتی گئی۔ ایس وچ کوئی دورائے نہیں کہ ایس وقت جنوبی افریقہ دنیائے کرکٹ دی مضبوط ترین ٹیم سی پر بہرحال نسلی امتیاز (Aparthied) نوں وی انداز نہیں کیتا جا سکدا سی ایس لئی جنوبی افریقہ اُتے عالمی کرکٹ دے دروازے بند ہو گئے تے ایہہ دروازے 22 سال تیکر بند رہے۔ پابندی لگن نال پہلے وی جنوبی افریقہ دے کول بڑے زبردست کرکٹرز سن تے پابندی ہٹن دے بعد وی ایہناں دے کول اعلیٰ درجے دے کرکٹرز سن پر کسے کرکٹر نوں ’’سر‘‘ دا خطاب نہیں دتا گیا۔ ایہہ اک انج دا مسئلہ اے جس اُتے اگل چل کے گل ہوئے گی۔
سری لنکا
سری لنکا دے کول وی کجھ کرکٹرز بڑے اعلیٰ سن جنہاں نوں ’’سر‘‘ دا خطاب ملنا چاہیدا سی۔ ایہناں وچ کمار سنگا کار تے مرلی دھرن دے ناں خاص طور اُتے قابل ذکر نیں پر دونواں وچوںکسے نوں وی ’’سر‘‘ دا خطاب نہیں ملیا۔
بنگلہ دیش تے زمبابوے دے وی کسے کرکٹر نوں ’’سر‘‘ دا خطاب نہیں دتا گیا۔ایہہ تے خیر میرٹ دی گل اے۔ شاید ایہناں دا کوئی کھلاڑی ایس قابل نہیں جس دے بارے وچ ایہہ سوچیا وی جائے کہ ایہنوں ’’سر‘‘ دا خطاب ملنا چاہیدا سی۔ ہن ایہہ گل غور طلب کہ ایشیا دے کسے ملک دے کرکٹر نوں ’’سر‘‘ دا خطاب نہیں ملیا ، کیوں؟ کیہ ایس بارے وچ تعصب دامظاہرہ کیتا جاندا اے؟ ایہہ گل وی ہن تسلیم نہیں کیتی جا سکدی کہ صرف دولت مشترکہ دے رکن ملکاں دے کرکٹرز نوں ایہہ اعزاز دتا جاندا اے۔
کیہ پاکستان، بھارت، سری لنکا، جنوبی افریقہ دولت مشترکہ دے رکن نہیں؟ کیہ ایہناں ملکاں دے کول انج دے اعلیٰ پائے دے کرکٹرز موجود نہیں جنہاں نوں ’’سر‘‘ دا خطاب ملے۔ ذیل وچ ایہناں ای کرکٹرز دا ذکر کیتا جا رہیا اے جنہاں نوں ’’سر‘‘ دا خطاب دتا جا سکدا سی۔
پہلے پاکستان دی گل کریے۔ پاکستان دے کم از کم دو کرکٹر ز انج دے نیں جنہوں ’’سر‘‘ دا خطاب دتا جا سکدا سی۔ اک عمران خان تے دوجے وسیم اکرم، عمران خان بہترین آل رائونڈر ہون دے نال نال شاندار کپتان وی سن ایہناں دی کپتانی ای وچ پاکستان نے1992 دا ورلڈ کپ جتیا۔ک ایہناں دا ریکارڈ بوہت متاثر کن اے۔ دنیا دے مشہور کرکٹ نقاداں نے ایہناں نوں کلائیو لائیڈ توں وی بہتر کپتان قرار دتا تے کہیا کہ کلائیو لائیڈ دے کول ہمیشہ بہترین ٹیم ہوندی سی جد کہ عمران خان نے کمزور ٹیم دے نال وی فتوحات حاصل کیتیاں نیں۔ہن وسیم اکرم دی گل ہوجائے۔ بائیں ہتھ توں فاسٹ بائولنگ کران والا تاریخ دا سب توں وڈا بائولر تسلیم کیتا جاندا اے۔ ایہناں دی ٹیسٹ تے اک دن میچاں وچ دو دو ہیٹ ٹرک نیں۔ بلے بازی وچ اوہناں نے اک ڈبل سنچری تے اک سچری کیتی۔ کائونٹی کرکٹ وچ وی ایہناں دا ریکارڈ شاندار اے۔ ایس دے باوجود ایہناں نوں ’’سر‘‘ دا خطاب نہیں دتا گیا۔
ایسے طرح بھارت دے سنیل گواسکر‘ کپل دیو‘ سچن ٹنڈولکر‘ ویرات کوہلی‘ محمد اظہرالدین تے انیل کمبلے انج دے کرکٹرز نیں جنہاں نوں ’’سر‘‘ دے خطاب لئی زیر غور لیا جا سکدا سی۔ جنوبی افریقہ دے اے بی ڈی ویلیئرز‘ ہاشم آملہ‘ ایلن ڈونلڈ‘ جیک کیلس تے شان پولاک بھی اپنی غیر معمولی کارکردگی دی وجہ نال نظر انداز نہیں کیتے جا سکدے۔سری لنکا دے مرلی دھرن تے کمار سنگارکارا وی انج دے کرکٹر سن جنہاں دا ناں سن کے ذہن دی گھنٹیاں وج اٹھیاں نیں تے فیر ویسٹ انڈیز دے آنجہانی بائولر میلکم مارشل۔ کیہ عظیم بائولر تھا مارشل۔ آسٹریلیا دے گریگ چیپل‘ ڈینس للی‘ گلن میگرا‘ رکی پونٹنگ‘ سٹیووا تےشین وارن کتھے گئے؟ ایہناں سارے سوالاں دے جواب آئی سی سی دے کول یقینا ہون گے۔
آئی سی سی نوں ایس سلسلے وچ وضاحت کرنی چاہیدی اے کہ ’’سر‘‘ دا خطاب حاصل کرن لئی کیہ شرائط نیں؟ ایس نال گھٹ توں گھٹ ایہہ تے ہوئے گا کہ کرکٹ کھیڈن والے ہر ملک نوں علم ہو جائے گا کہ ’’سر‘‘ دا خطاب حاصل کرن لئی ایہناں دے کرکٹرز نوں کنہاں خوابیاں دا حامل ہونا چاہیدا اے پر جے میرٹ اُتے ویکھیا جائے تے آئی سی سی لئی کرکٹ کھیڈن والے دوجے ملکاں دے تحفظات نوں دور کرنا آسان نہ ہوئےگا۔