زمین توں ہر کوئی اُچا وکھائی دیندا اے

اسدمفتی

ساڈے معاشرے وچ جرائم دی رفتار جس تیزی نال ودھ رہی اے اوہدے توں دو ای نتیجے کڈھے جا سکدے نیں پہلا ایہ کہ انتظامیہ تے حکومت ایس رفتار نوں خاطر وچ نہیں لیاندی ایس لئی اوہناں دے نیڑے کوئی چنتا والی گل نہیں۔ دوجا نتیجہ ایہ کہ جرائم نوں ختم کرن دے ذریعے انتظامیہ دے کول نہیں ایس لئی اوہ بے بس اے تے ایہدے تے سہاگہ ایہہ کہ جرائم دی نوعیت وچ وی فرق آ چکیا اے۔ چوری‘ لٹ مار‘ ڈکیتی‘ قتل و غارت تے روزانہ دے جرائم نیں ہن ایہناں وچ جنسی جرائم وی نمایاں ہو رہے نیں۔ جرائم وچ وادھے دی اوہ اخلاقی قدراں ختم ہو چکیاں نیں جہناں قدراں دے حوالے نال اخلاقیات دا رونا رویا جاندا اے۔ اسیں معاشرتی تبدیلیاں نوں محسوس تے کرنے آں پر اوہناں دا تجزیہ کرن نوں تیار نہیں۔ ساڈی فکر دے ڈانڈے ماضی نال ملدے نیں حال نوں ویکھن تے پرکھن دی جرأت نہیں۔ ایہو وجہ اے کہ تسیں گل بات تے تحریر وچ مبہم تے غیریقینی گلاں پائو گے۔
جہڑے لوک کہندے نیں کہ معاشرے دی تنظیم نو دے بناں کوئی مسئلہ حل نہیں ہو سکدا اوہناں دی گل کوئی سنن نوں تیار نہیں کہ معاشرے دی تنظیم نو وچ پرانے نظریات تے تصورات دی کوئی گنجائش نہیں تے ایہ کہ ہن معاشرے وچ اصلاحات کوئی معنی نہیں رکھدیاں۔ تنظیم نو دے ضمن وچ بنیادی گل تے ایہہ وے کہ سانوں مننا پوے گا کہ معاشرتی زندگی دی بنیاد نظریات نہیں سگوں پیداواری رشتے نیں۔ معاشرے دی ہیئت اوہدی پیداواری صلاحیت دے مطابق نہیں ساڈے ایتھے پچھلے باٹھ ورھیاں دوران پیداوار دے ذریعے تے ایہدی تقسیم وچ بڑی تبدیلی آ چکی اے پر اسیں ایس تبدیلی نوں معاشرے دی پرانی ہیئت تے اثرانداز نہیں ہون دیندے۔ اسیں صنعت‘ تجارت تے زرعی پیداوار دے نویں طریقیاں تے انداز نوں بحیثیت حقائق نہیں لیندے۔ مثال دے طور تے اسیں چور بازاری‘ رشوت تے ذخیرہ اندوزی دے خلاف بہت کجھ کہنے آں۔ پر ایہ سوچن دی تکلیف گوارا نہیں کردے کہ چور بازاری تے ذخیرہ اندوزی سرمایہ پرست معیشت دے لازمی پہلو نیں جے تسیں سرمایہ دارانہ نظام معیشت برقرار رکھن تے تیار او تے فیر چور بازاری‘ مہنگائی‘ ذخیرہ اندوزی تے سمگلنگ دی لعنت توں چھٹکارا حاصل نہیں کر سکدے۔ ساڈے ایتھے اجہے سیاستداناں تے رہنماواں دی کمی نہیں جو ایہناں معاشرتی برائیاں نوں خلاقیات دی تعلیم نال ختم کرنا چاہندے نیں ایہ اصل وچ معاشرتی حقائق توں چشم پوشی کرن دے مترادف اے۔ اوہ سرمایہ دار تے جاگیرداراں دے طبقیاں دی حیثیت قائم رکھنا چاہندے نیں کہ اوہ آپ سرمایہ دارانہ تے جاگیردارانہ ذہنیت دے مالک نیں۔ پنڈت جواہر لال نہرو جاگیرداری دے خلاف اپنیاں دلیلاں دیندے ہوئے اکثر کہندے سن کہ روس نے زار دے بعد ایہ کم بڑے گھٹ عرصے وچ کر لیا سی تے بھارت انج کیوں نہیں کر سکدا۔
ساڈے ایتھو ںدے قائدین تے رہنماواں لئی سائنٹفک تنظیم نو دا لفظ بڑا تکلیف دہ بن گیا اے اصل وچ ایہو اوہ لوک نیں جہڑے معاشرے دی تبدیلی دے خواہش مند نہیں ایہو اوہ صاحب اثر نیں جو تنظیم نو دے لفظ توں نسدے نیں۔ ایہ عام لوکاں دی بھلائی بالکل وی نہیں چاہندے سگوں ایہ لوک ذاتی ملکیت نوں زندگی دا محور سمجھدے نیں تے ملکیت دے زمرے وچ ای اخلاق آ جاندا اے تے اخلاق وی ذاتی ملکیت بن گیا اے۔ لوڑ ایس گل دی اے کہ اسیں معاشرتی زندگی دے اقتصادی تے مادی عوامل نوں زیربحث لیایئے معاشرتی برائیاں تے اوہناں دے خاتمے دا سائنٹیفک مطالعہ کریئے تے حقیقت پسندانہ نگاہ نال معاشرتی زندگی نوں ویکھیے جدوں تک میں‘ تسیں تے اسیں سارے انج نہیں کراں گے اوس ویلے تک معاشرے وچ انتشار موجود رہوے گا۔
میرے حساب نال سائنٹیفک تحقیق دا انحصار کسے مسئلے دے بارے ذاتی نقطہ نظر تجزیے‘ تجربے یاں احساس تے مبنی نہیں ہوندا سگوں تحقیق‘ ریسرچ تے دستیاب مواد نوں سائنسی نقطہ نظر نال زیرتجزیہ لیان دا عمل اے۔ ایہو وجہ اے کہ میں ایہ دسنا وی ضروری سمجھیا اے کہ پاکستان دی معاشی‘ سماجی‘ مذہبی‘ سیاسی تے اقتصادی و معاشرتی زندگی وچ تیزی نال پھلدی ہوئی کرپشن توں مقتدر حلقے وی نہیں بچ سکے کہ طاقت بے حساب اے‘ ایس لئی اوہدی کرپشن دی وی کوئی حد نہیں کہ کون اپنے سیاسی کردار توں دستبردار ہونا چاہوے گا جد کہ اوس کردار دے نال وادھو مال و دولت جڑیا ہووے۔ میرے حساب نال جدوں سیاسی تے معاشی مفادات اکٹھے ہو جان تے فوج دا اپنیاں بیرکاں وچ رہنا اوکھا ہو جاندا اے۔
ہن آئو اک حکایت سننے آں۔ یاد رہوے کہ ایس حکایت دا میرے کالم نال بالکل وی کوئی تعلق نہیں۔ اک اجہے ای انتشار زدہ معاشرے تے لہولہان ملک دا بادشاہ جنگل وچ شکار کھیڈن گیا۔ اوہنے اک خوبصورت ہرنی دا نشانہ جو لیا خطا گیا۔ بولیا بچ گئی‘ فیر اک خرگوش دا نشانہ لیا اوہ وی خطا ہو گیا بولیا بچ گیا‘ اینے وچ پہاڑ توں اک بھاری پتھر لڑھکیا‘ نیڑے سی کہ بادشاہ اوس پتھر دے تھلے آ کے مدھیا جاندا پر اوہ تیزی نال پہلو بچا گیا اینے وچ کدھروں آواز آئی بچ گیا۔
لوگ بچتے ہیں محبت کی پریشانی سے
میں نے سیکھا ہے محبت میں پریشان ہونا