پاکستان نے افغان مسئلے نوں حل کرن لئی خلوص نیت نال کم کیتا اے

تحریر حمید اللہ بھٹی

کوئی ابہام نہیں کہ افغانستان توں انخلا دے باوجود امریکہ کسے نہ کسے شکل وچ کابل وچ اپنی موجودگی برقرار رکھن دا آرزو مند اے تاں جے معاہدیاں دے ذریعے مفاد دے تحفظ دے قابل بنایا جائے حالانکہ ویت نام توں لے کے کوریا تیکر تے عراق، شام تے یمن دی براہ راست یا پراکسی جنگاں وچ ایہنوں جس مسلسل ہزیمت دا ساہمنا اے ایس دے بعد امریکیاں نوں ناکامیاں دے اسباب تلاش کرن تے اہداف دی تبدیلی اُتے توجہ دینی چاہیدی سی پر انج کجھ نہیں کیتا گیا اج ضد تے گھمنڈ نے ایہنوں انج دے مقام اُتے لا کھڑا کیتا اے کہ معیشت تے فوجی طاقت نوں اک توں ودھ چیلنج درپیش نیں معاملات صرف ایتھے تیکر ای محدود نہیں رہے بلکہ مسلسل ناانصافیاں تے نسلی تفریق نے ملک دے اندر وی انارکی تے انتشار دی کیفیت پیدا کر دتی اے رنگ دی بنا اُتے روا رکھے جان والے تعصب نے ایہہ سوال اٹھا دتا اے کہ کیہ واقعی صرف امریکہ دنیا دی قیادت دے منصب دا اہل اے؟ کیوں جے انسانی تے مذہبی آزادیاں دی گل ضرور کردا اے پر فیصلے کردے ہوئے صرف مفاد پیش نظر رکھدا اے دور کیوں جائیے حال ای وچ اسرائیل و فلسطین تنازع وچ جس جانبداری دا مظاہرہ کیتا گیا ایہہ کسے انصاف پسند طاقت دے شایان نہیں حالانکہ جوبائیڈن دے اقتدار وچ آن توں ایہہ امکان پیدا ہو گیا سی کہ نویں قیادت انسانی حقوق دا درس ای نہیں دیوے گی بلکہ عملی طور وی انج دا ہوئے گا ایہہ امکان سعودی عرب دے حوالے نال پالیسی وچ تبدیلی نال حقیقت بن دا محسوس ہویا پر غزہ اُتے تن ہفتیاں توں جاری بمباری دے باوجود امریکہ ولوں اسرائیل دی غیر مشروط حمایت دا عادہ قول و فعل دے تضاد لُکان وچ ناکام رہیا حالانکہ بمباری وچ بچے، بڈھے، جوان تے خواتین نوں تاک تاک کے نشانہ بنایا گیا گل صرف ایتھے تیکر ای محدود نہیں سی بلکہ دنیا توں حقائق لُکان لئی ذرائع ابلاغ نوں وی بے دریغ نشانہ بنایا گیا پر طاقتور نوں کوئی وی عالمی ادارہ لگام دین دی جرات نہ کر سکیا بلکہ یواین او دے تن اجلاساں نوں مشترکہ اعلامیہ جاری کرن توں وی امریکہ نے روک دتا کیونکہ مشرق وسطیٰ جہے تیل نال مالا مال خطے نوں اپنی خواہش دے مطابق رکھن دا منصوبہ متاثر ہون دا احتمال سی مفاد نوں انسانی جان اُتے ترجیح دین جہی سنگدلی و سفاکی دا انج دا بدترین مظاہرہ کسے انصاف پسند قیادت دا نہیں ہو سکدا۔
11 ستمبر تیکر افغانستان توں انخلا دے فیصلے دے بعد جوبائیڈن انتظامیہ دی کوشش اے کہ ایس حوالے نال ایس دے خلوص اُتے دنیا یقین کرے پر بعض اقدامات، کاوشاں تے منصوبیاں نال اخلاص دے منافی کسے چالبازی دا خدشہ گھٹ نہیں ہویا بلکہ انج دے خدشات برقرار نیں کہ افغانستان وچ امن دا قیام نہیں ایس دی ترجیحات صرف انخلا دی حد تیکر محدود نیں نیز انخلا توں پہلاں کابل وچ بھارت دی موجودگی یقینی بنان دا خواہاں اے ایسے بنا اُتے افغانستان وچ مختلف الخیال گروہواں دی سرگرمیاں ودھن لگیاں نیں تے انج دے عناصر وی متحرک ہون لگے نیں قبائل وچ منتقسم ایس ملک تے خطے وچ بدامنی وچ اپنا مفاد تلاش کردے نیں اک خیال ایہہ وی اے کہ مشرق وسطیٰ وچ اسرائیل وانگوں ایس خطے وچ وی بھارت نوں طاقتور کھلاڑی سمجھ کے سرپرستی لئی منتخب کر لیا گیا حالانکہ اسرائیل توں لے کے بھارت دونواں دا ای شخصی و مذہبی آزادیاں دے حوالے نال ریکارڈ شرمناک اے پر فیر سرپرستی اُتے مُصر رہنا ثابت کردا اے کہ امریکیاں دی ترجیحات دنیا وچ امن لیانا نہیں جس دی اک وجہ ایہہ ہو سکدی اے کہ جے دنیا توں بدامنی تے لڑائیاں دا خاتمہ ہو گیا تے اسلحے دی تجارت محدود ہو سکدی اے ایسے لئی تنازعات نوں ہوا دین تے ودھان دی حکمت عملی ترجیح اے جس دے تناظر وچ پاکستان نوں وی محتاط روی اختیار کرنی چاہیدی اے۔
پاکستان نے افغان مسئلے نوں حل کرن لئی خلوص نیت نال کم کیتا اے طالبا نوں مذاکرات دی میز اُتے لیان لئی پاک سہولت کاری دا امریکہ سنے عالمی ادارے اعتراف کردے نیں پر پاکستان دے خلوص دے جواب وچ چنگے اشارے نہیں ملدے تے اک وار فیر زمینی و ضائی راہدار ے طلب کرن لئی دبائو ودھدا محسوس ہوندا اے 24 مئی نوں جنیوا وچ معید یوسف تے جیک سولیون دی ملاقات پاکستان تے امریکہ دے افغانستان مسئلہ دے حل تے دونویں ملکاں دے وسیع تر تعلقات دے حوالے نال اہم ہون دے نال انخلا وچ تعاون طلب کرن دے تناظر وچ ویکھی جا رہی اے کیوں جے جنیوا وچ ہون والی ملاقات دے دن ای مبصرین اسلام آباد وچ آئی ایس آئی دے ہیڈ کوارٹر وچ عسکری و سویلین قیادت دے اجلاس تے آرمی چیف جنرل قمر جاوید باجوہ نال امریکی وزیر دفاع ایل جے آسٹن دی ہون والی ٹیلیفونک گل بات نوں نال ملا کے ویکھدے نیں تے امریکی دبائو دے خدشے وچ کوئی ابہام نہیں رہندا کیوں جے گزشتے ہفتے ای انج دی خبراں منظر عام اُتے آئیاں کہ پاکستان نے 2001 دی طرح امریکہ نوں اک وار فیر شمسی تے جیکب آباد وانگوں اڈے دے ردتے نیں جس دی وزیر خارجہ شاہ محمود قریشی نے واشگاف الفاظ وچ تردید تے کیتی پر وزیر خارجہ دی تردید اُتے کوئی وی یقین کرن نوں آمادہ نہیں بادی النظر وچ انخلا وچ سہولت کاری ودھان لئی اڈے دین توں انکار دے باوجود 2001 دے معاہدے دی توثیق جہیا درمیانی رستہ تلاش کیتا جا رہیا اے۔ ایس توں پہلا عمران خان دا ایس حوالے نال دو ٹوک موقف سی کہ پرائی جنگ وچ شامل ہو کے اسیں جانی و مالی نقصان اٹھایا اے ہن اچانک یوٹرن نال ایہناں دی ساکھ مزید متاثر ہون دے نال عین ممکن اے افغانستان وچ بھارتی کردار ودھ جائے جس نال امن دے خواب وچ خلل آ سکدا اے امریکہ دا مفاد ہویا تے عالمی اداریاں توں توثیق کرانا مشکل نہیں پر معاہدے کردے ہوئے سانوں ملکی مفاد نوں نظر انداز نہیں کرنا چاہیدا ایس لئی عشریاں توں جاری جنگ دا خاتمہ یقینی بنانا اے تے لڑائی ودھان دے اسباب ختم کرن اُتے توجہ دین تے معاہدیاں نوں کسے عالمی طاقت دے مفاد دے مطابق بنان دی روش ترک کرنی ہوئے گی۔
بیتے کجھ ہفتیاں توں افغان سرحد توں فائرنگ دے واقعے معمول بنن لگے نیں جنہاں دے دوران پاکستان دے سکیورٹی اہلکاراں نوں نشانہ بنایا جاندا اے جس نال دہشت گرد عناصر ولوں افغان سرحد نوں پاکستان دے خلاف استعمال کرن دی تصدیق ہوندی اے تے افغانستان وچ دہشت گرد عناصر دے از سرے نو طاقت پھڑن نال امن دے منصوبے کامیاب نہیں ہو سکدے منگل دے دن آرمی چیف دی صدارت وچ ہون والی کورکمانڈر کانفرنس وچ فوجی قیادت نے سرحد پار توں فائرنگ دے واقعیاں وچ وادھے دا نوٹس لیا اے پر گل ایتھے تیکر ای محدود نہیں رہنی چاہیدی بلکہ ایہہ جو کہیا جا رہیا اے کہ امریکہ دا 2001 توں پاکستان توں فضائی تے زمینی راہداری استعمال کرن دا معاہدہ اے انج دی گلاں توں شکوک و شبہات وچ وادھا ہوندا اے جدوں وزارت خارجہ دے ترجمان حفیظ خان وی معاہدے دی موجودگی دا اعتراف کرن لگن تے عام پاکستانی اضطراب دا شکار ہوندے نیں ہر ملک معاہدے دے دوران اپنے مفاد نوں یقینی بناندا اے تے پاکستانی قیادت نوں انج کرن توں کون روکدا اے جدوں تیکر اسیں ڈر تے خوف وچ معاہدے کردے رہاں گے ملکی مفاد دا تحفظ نہیں ہو سکدا ہن ایہہ ویلا آ گیا اے کہ قیادت معاہدے کردے ملکی مفاد دا تحفظ یقینی بنائے اک ختم ہوئے معاہدے نوں زندہ کرنا دانشمندی نہیں جے انج کیتا جاندا اے تے ایہہ ملکی سلامتی دے خلاف متحرک عناصر دی حوصلہ افزائی کرن دے مترادف ہوئے گا۔