دنیا دی دو وڈی طاقتاں دے سربراہواں
جوبائیڈن تے پیوٹن دی ملاقات
پیر فاروق بہائو الحق شاہ
پچھلے ہفتے 16 جون نوں دو وڈی عالمی طاقتاں دے سربراہان دی جنیوا وچ ہون والی ملاقات عالمی میڈیا لئی اک وڈی خبر سی۔ غیر ملکی خبر ایجنسی دے مطابق سوئٹرز لینڈ وچ 5 گھنٹے تیکر جوبائیڈن تے ولادیمیر بیوٹن وچ ہون والی ایس ملاقات وچ مثبت پیش رفت ہوئی اے۔ خیال رہوے کہ امریکا تے روس دے وچکار حالیہ ورھیاں دی بدترین کشیدگی دے بعد دونواں ملکاں دے صدراں دی ایہہ پہلی ملاقات انج دے ویلے اُتے ہوئی جدوں دونویں ملک کجھ مہینے پہلاں اپنے اپنے سفیراں نوں اک دوجے دے ملک توں واپس بلا چکے نیں۔ ملاقات وچ روسی صدر پیوٹن نے پہلا قدم چُکن اُتے امریکی صدر دا شکریہ ادا کیتا جس اُتے صدر بائیڈن نے کہیا کہ اک دوجے نال آمے سامنے ملنا ہمیشہ بہتر رہندا اے۔ امریکی صدر نال ملاقات دے بعد میڈیا نال گل بات وچ روسی صدر دا کہنا سی کہ گل بات مکمل طور اُتے تعمیری رہی اے تے دونواں ملکاں نے کشیدہ تعلقات وچ کمی لئی اپنے اپنے سفیراں نوں واپس گھلن دا فیصلہ کیتا اے۔
پیوٹن نے کہیا کہ امریکا دے حوالے نال کوئی خوش فہمی نہیں، دونویں ملک اپنے اپنے مفاددات دی حفاظت کر رہے نیں۔ روسی صدر نے کہیا کہ عالمی سطح اُتے جوہری پروگرام وچ استحکام روس تے امریکا دونواں دی ذمہ داری اے۔ روس نے امریکا نوں سائبر سکیورٹی اُتے مکمل معلومات فراہم کیتیا ں نیں۔ دنیا وچ سب توں زیادہ سائبر حملے امریکا نال ای ہوندے نیں، روس اُتے وی سارے سائبر حملے امریکا نال ہوندے نیں اوہناں نے کہیا کہ بائیڈن نے مینوں قاتل کہن اُتے وضاحت پیش کیتی جیہڑی میں من لئی اے۔ امریکا نے کھلے عام روس نوں دشمن قرار دتا جیہڑا کہ نہیں ہونا چاہیدا سی، بائیڈن اک تعمیری سوچ والے تے تجربہ کار رہنما نیں۔ پیوٹن دا کہنا سی کہ روس امریکا دے نال سرد جنگ کدی نہیں چاہوے گا۔ سرد جنگ کسے دے وی حق وچ نہیں۔
دوجے پاسے ملاقات دے بعد اک وکھری پریس کانفرنس وچ امریکی صدر نے کہیا کہ میں روسی صدر نوں دسیا اے کہ میرا ایجنڈا روس مخالف نہیں، ملاقات وچ اسلحے دی تخفیف متعلق مذاکرات دے آغاز اُتے اتفاق ہویا، افغانستان وچ دہشت گرداں نوں ابھرن توں روکن دی اہمیت اُتے وی گل ہوئی۔ سائبر سکیورٹی دے معاملے اُتے وی گل بات کیتی گئی۔ بائیڈن نے کہیا کہ ایران نوں ایٹمی ہتھیاراں دے حصول توں روکن اُتے روس دے نال اتفاق ہویا اے۔ روس اُتے واضح کر دتا اے کہ امریکا یا اتحادیاں دے مفادات دے خلاف اقدامات دا جواب دتا جائے گا۔
مشترکہ اعلامیے وچ مزید کہیا گیا اے کہ دونویں ملکاں نے ثابت کر دتا اے کہ اوہ تنائو نال بھرپور عرصے وچ وی، مشترکہ مقاصد دے حصول وچ پیش رفت کر سکدے نیں۔ دونواں صداں ولوں ایہہ وی کہیا گیا اے کہ روس تے امریکہ دے تعاون نال آپسی تنازعات تے جوہری جنگ دے خدشے نوں گھٹ کرن وچ مدد ملے گی۔ اپنی پریس بریفنگ وچ دونواں رہنمائواں نے متعدد موضوعات اُتے گل بات کیتی جس وچ انسانی حقوق، جوہری ہتھیار تے سائبر سکیورٹی وغیرہ وی شامل سن۔
صدر پیوٹن نے مشترکہ پریس کانفرنس نال خطاب کردے ہوئے سائبر کرائم دے متعلق وی گل کیتی جیہڑی دونواں ملکاں دے وچکار منہ نزاع بن چکیا اے۔ روسی صدر نے کہیا کہ روس نے امریکہ نوں مبینہ سائبر حملیاں دے متعلق، تفصیلی معلومات فراہم کیتیاں نیں۔ اوہناں نے کہیا کہ امریکہ نے اگرچے ہن تیکر ایس اُتے جواب نہیں دتا تاں مستقبل وچ ایس گل بات دا دروازہ کھلیا اے۔ اک سوال دے جواب وچ اوہناں نے کہیا کہ اوہ تے صدر بائیڈن سائبر سکیورٹی اُتے بحث لئی پرعزم نیں۔ ایہناں دا کہنا سی کہ سائبر سکیورٹی دونواں ملکاں لئی اہم اے تے اوہناں نے حال ای وچ امریکہ وچ اک تیل دی پائپ لائن سسٹم تے روس وچ اک طلبی نظام اُتے سائبر حملے ول اشارہ کیتا۔ صدر پیوٹن نے امریکی صدر دی تعریف کردے ہوئے کہیا کہ جوبائیڈن، تجربہ کار تے جہاندیدہ سیاستدان نیں تے ایہہ وی کہیا کہ اوہ صدر ٹرمپ توں بوہت مختلف نیں۔نال ای اوہناں نے امریکہ وچ اسلحے دے باعث ہون والی موتاں لئی امریکی حکومت نوں ذمہ دار ٹھہرایا تے کہیا کہ ساڈے ملکاں وچ جو کجھ وی ہوندا اے ایس دے ذمے دار لیڈر خود ہوندے نیں۔ آپ امریکہ دی سڑکاں نوں ویکھو، روز لوک مردے نیں۔ آپ منہ وی نہیں کھول پاندے کہ آپ نوں گولی مار دتی جاندی اے۔ صدر پیوٹن نے کھل کے اپنے موقف دا اظہار کیتا۔ اوہناں نے کہیا کہ دنیا بھر وچ سی آئی اے دے خفیہ عقوبت خانیاں وچ لوکاں اُتے تشدد کیتا جاندا اے کیہ انج دے انسانی حقوق دا تحفظ کیتا جاندا اے؟
صدر جوبائیڈن دا اظہار خیال
روسی صدر دے بعد امریکہ دے صدر جو بائیڈن نے پریس کانفرنس کیتی جس وچ ایہناں دا کہنا سی کہ اوہ امریکہ دے نال نیں،روس دے خلاف نہیں، ایس دا مطلب ایہہ سی کہ اوہ روس دے خلاف کوئی عزائم نہیں رکھدے۔ اوہناں نے کہیا کہ جتھے کدھرے وی اختلاف نیں اوہ حل ہونے چاہیدے نیں۔ ایسے طرح میں چاہواں گا کہ صدر پیوٹن سمجھن کہ میں جو کہنا واں اوہ کیوں کہنا واں۔ ایس دا پس منظر کیہ اے تے جو کرنا واں اوہ کیوں کرنا واں اوہناں نے کہیا کہ میں صدر پیوٹن نوں دسیا اے کہ میرا ایجنڈا روس یا کسے ہور دے خلاف نہیں بلکہ امریکی عوام دے حق وچ اے جیہڑا کہ اک مثبت گل اے صدر بائیڈن نے کہیا کہ انسانی حقوق امریکیاں دی نمائندگی کردے نیں تے اوہ ہمیشہ ایجنڈے اُتے رہن گے۔
جدوں صدر جوبائیڈن توں پچھیا گیا کہ اوہناں نے امریکی انتخابات وچ روس دی مداخلت روکن لئی کیہ کیتا اے تے ایہناں دا کہنا سی کہ پیوٹن جاننے آں کہ ایس دے نتیجے ہون گے۔
اوہناں نے ایہہ وی کہیا کہ روس، عالمی قوت دے طور اُتے اپنی عالمی ساکھ برقرار رکھن دی کوشش کر رہیا اے۔جنیوا وچ ملاقات اک انج دے ویلے ہوئی جدوں دونواں ملکاں دے تعلقات کشیدہ نیں۔ دونواں ملکاں دے وچکار سفارتی تعلقات وی گھٹ درجے اُتے نیں تے دونویں ملک اپنے سفیراں نوں واپس بلا چکے نیں، تاں اپنی پریس کانفرنس وچ صدر پیوٹن نے کہیا کہ صدر جوبائیڈن نال ملاقات وچ سفیراں دی واپسی طے پا گئی اے۔ توقع کیتی جا رہی سی کہ ملاقات وچ اقتصادی پابندیاں، سائبر حملیاں تے انتخابات وچ مداخلت دے موضوعات اُتے گل بات ہوئے گی۔ دونویں صدراں دے وچکار ملاقات لئی مقام دا انتخاب وی دلچسپ اے۔ 1985 وچ جدوں سرد جنگ دے عروج اُتے سی اودوں امریکی صدر رونلڈ ریگن تے سوویت یونین دے رہنما میخائل گوربا چوف دی جنیوا وچ ملاقات ہوئی سی۔
امریکہ تے روس دے سفارتی تعلقات گھٹ ترین سطح اُتے نیں تے دونویں ملکاں وچ کسے دا وی سفیر دوجے ملک وچ موجود نہیں۔ روس نے حال ای امریکہ نوں غیر دوستانہ ملکاں دی لسٹ وچ شامل کیتا اے۔ البتہ امریکی صدر نے کہیا اے کہ تعلقات وچ استحکام تے غیر یقینی دی فضا نوں ختم کرن دے لئی ایس ملاقات دی اہمیت توں انکار نہیں کیتا جا سکدا۔ روس دے صدر ولادی میرپیوٹن نے روس دے سرکاری ٹی وی نوں انٹرویو دیندے ہوئے ایس ملاقات نوں حوصلہ افزا قرار دتا تے کہیا کہ کجھ معاملات انج دے نیں جنہاں اُتے مل کے کم کیتا جا سکدا اے۔ البتہ روسی صدر دے خارجہ امور دے مشیر یوری اشاکوف نے صحافیاں نوں دسیا اے کہ پرامیدی دی زیادہ گنجائش نہیں۔ روسی صدر پیوٹن تے امریکی صدر بائیڈن اک دوجے لئی اجنبی نہیں کیوں جے صدر جوبائیڈن اک وار پہلے روسی صدر نال بطور نائب امریکی صدر ملاقات کر چکے نیں۔ جدوں اوہ صدر اوباما دے پہلے دور صدارت وچ نائب صدر دے فرائض سرانجام دے رہے سن۔ ایس ملاقات توں پہلاں دونویں ملکاںدے وچکار تعلقات دوستانہ سطح اُتے نہیں سن۔ کیوں جے امریکی صدر نے کجھ عرصہ پہلے روسی صدر نوں بے رحم قاتل قرار دتا سی۔
کنہاں موضوعات اُتے گل ہوئی
دونواں صدراں دے ملاقات دی مکمل تفصیل تے جاری نہیں کیتی گئی تاں دونواں رہنمائواں دے کول گل بات لئی اسلحہ دی تخفیف ، سائبر سکیورٹی تے نویں میدان جنگ سنے کئی اہم موضوعات اُتے گل ہوئی اے ایسے طرح امریکہ دے کول انسانی حقوق دے حوالے نال شکایات دی لمبی لسٹ اے جنہوں صدر پیوٹن رد کرن وچ مہارت رکھدے نیں۔
تاں قیدیاں دی تبادلے دے حوالے نال کسے پیشرفت دی توقع کیتی جا رہی اے۔ امریکہ اپنے فوجی پال ویلن دی رہائی چاہندا اے جیہڑا روس وچ جاسوسی دے الزامات اُتے سزا پا چکیا اے جدکہ روس وچ ماضی وچ قیدیاں دے تبادلے دی کوشش کردا رہیا اے۔ دونواں ملکاں دے وچکار سفارتی جنگ نوں روکن لئی شاید کوئی معاہدہ طے پا جائے تے دونویں ملک اپنے سفیراں نوں واپس اپنے عہدیاں اُتے گھل دین۔
ایس ملاقات وچ دونواں ملکاں دے تعلقات وچ کوئی نواں موڑ نہیں آئے گا تے دونویں ملکاں دی عداوت دے ختم ہون دا کوئی امکان نہیں پر ایہہ دونویں ملکاں دے رہنمائواں لئی موقع اے کہ اوہ آمنے سامنے بہہ کے کھلے انداز وچ اپنے خدشات اُتے گل بات کر سکن تے حالات نوں مزید خراب ہون توں بچا لین۔ متنازع موضوعات تے ایہناں اُتے پیش رفت دی توقع اے۔
سفارتی تعلقات دی بحالی
روس تے امریکہ دے وچکار سفارتی تعلقات تعطل دا شکار نیں۔ دونواں ملکاں دے سفراء متعلقہ ملکاں وچ کم نہیں کر رہے امید کیتی جا رہی اے کہ دونویں فریق سفیراں نوں واپس بلان دے معاملے اُتے گل کراں گے۔امریکہ حالیہ ورھیاں وچ درجناں روسی سفارت کاراں دے ملک توں کڈن دے علاوہ روسی سفارت خانے دے دو احاطیاں نوں بند کر چکیا اے۔ ایسے طرح روس نے وی امریکی سفارت خانے اُتے مقامی لوکاں نوں بھرتی کرن اُتے پابندی عائد کر دتی سی تے امریکی سفارتی عملے نوں گھٹ ویزے جاری کیتے سن۔
تخفیف اسلحہ
دوجا اہم ترین موضوع تخفیف اسلحہ اے ۔ حکام دا خیال اے کہ تخفیف اسلحہ دے معاہدے دے حوالے نال کجھ معاملات اُتے پیشرفت ہو سکدی اے۔ روس نے روس برس فروری وچ جوہری اسلحہ دے حوالے نال معاہدے وچ توسیع کیتی سی۔ روس چاہندا اے کہ ایس وچ مزید توسیع کر دتی جائے۔ اسلحہ دے پھیلائو دے حوالے نال روس اپنا اک موقف رکھدا اے جد کہ امریکہ وچ اسلحہ بازی دے نال امریکی معاشی مفادات وابستہ نیں۔ اسلحہ سازی دی صنعت متعلق افراد امریکی سیاست وچ اثر و رسوخ وی رکھدے نیں۔ ہن ویکھنا ہوئے گا کہ ایس موضوع اُتے کیہ گل بات ممکن ہو سکدی اے تے کس حد تیکر پیش رفت ہو سکدی اے۔
سائبر حملے تے انتخابات وچ روسی مداخلت
امریکی حکام نوں روس ولوں امریکہ دے صدارتی انتخابات وچ مداخلت دی شکایات رہی اے۔ توقع کیتی جاندی رہی اے کہ صدر جوبائیڈن روسی ہیکراں دے سائبر حملیاں دے حوالے نال اپنے خدشات دا اظہار کریئے پر صدر پیوٹن ایہناں حملیاں وچ روس دے ملوث ہون توں انکار کر چکے نیں۔ امریکی انتخابات وچ مبینہ روسی مداخلت اپنی نوعیت دا منفرد الزام اے صدر پیوٹن ایس دی تردید کردے نیں۔
قیدیاں دا تبادلہ
روسی جیلاں وچ قید دو امریکی شہریاں دے خانداناں نے سربراہ ملاقات توں پہلے قیدیاں دی رہائی لئی دبائو ودھایا اے جدوں صدر پیوٹن توں پچھیا گیا کہ کیہ اوہ قیدیاں دے تبادلے دے حوالے نال گل بات اُتے تیار ہون گے تے ایہناں دا جواب سی، یقینا امید کیتی جا سکدی اے کہ ایس ملاقات دے بعد قیدیاں دے معاملے وچ بہتری آئے گی۔
یوکرین
2014 وچ روس ولوں یوکرین دے علاقے کرائمیا نوں اپنے ملک وچ شامل کرن دے بعد دونواں ملکاں دے مابین تعلقات خراب ہو گئے سن۔ حالیہ مبیناں وچ اک وار کشیدگی وچ ایس ویلے وادھا ہوگیا سی جدوں انج دی رپورٹاں ساہمنے آئیاں کہ روس کرائمیا وچ اپنی فوجی طاقت نوں ودھا رہیا اے۔ روسی صدر نے یوکرین دے نیٹو اتحاد وچ شمولیت نوں تسلیم کرن اُتے اپنی ہچکچاہٹ دا اظہار کیتا سی۔ شام وچ جاری کشیدگی دی صورت حال عالمی سیاست وچ روس تے امریکہ لئی برابر اہمیت دی حامل رہی اے، فیر وی توقع کیتی جا رہی اے کہ صدر بائیڈن تے روسی صدر پیوٹن وچ شامل لئی امداد اپڑان دے اقوام متحدہ دے اکو رستے نوں تسلیم کر لیا جائے۔ ایس مسئلے اُتے اقوام متحدہ وچ ووٹنگ ہونا باقی اے پر صورت حال ہجے تیکر واضح نہیں کیوں جے روس نوں ایتھے ویٹو دا اختیار وی حاصل اے۔
