انتھروپو لوجی یا علم بشریات دا ارتقا

موبائل دی اختراح دا مقصد ایہہ سی کہ انسان دی مشینی ترقی نوں اجاگر کیتا جائے کہ اسیں کئی میل دور بہہ کے وی اپنے پیاریاں نوں ویکھ سکنے آں

تحریر۔شمع باسط

علم بشریات دے مطالعے ایہہ پتہ چلدا اے کہ انسانی ماضی کنج دا سی بشریات اک وسیع سماجی مضمون اے کئی ادوار توں لکھیا تے پڑھیا جان والا ایہہ مضمون نہ جانے کیوں انسانی غربت تے افلاس نوں گھٹ کرن دے حوالے نال سیاپنے اندر کوئی جامع مضمون نہ لیا سکیا کہ جس دی بدولت انسان دی افادیت مشینی افادیت توں زیادہ منی جاندی پرانی دنیا قرون وسطی دے جدید دنیا دا مطالعہ کریئے تے سانوں سوچنا پئے گا کہ انسانی ارتقا توں لے کے ہن تیکر انسان نے کیہ سکھیا اے سکھن دا ایہہ عمل کیہ موثر رہیا اے کیہ جیہڑا انسانی عقل نے سکھیا ایجاد کیتا اوہ کافی اے ایہہ ترقی دی انتہا اے ہر انسان موبائل نوں اپنے سکریث یا پاسورڈ دے نال اک آرام دہ وقت تے زندگی لنگھا رہیا اے کیہ دوجیاں لئی سوچن دا ویلا ایہنوں مل رہیا اے۔ جے انسان اپنا اک مخصوص کوڈ لا کے سب توں وکھرا رہنا سی تے فیر انسان نے دنیا نوں گلوبل ولیج دا ناں کیوں دتا گلوبل ویلج دی لوڑ کتھوں آ گئی ایہہ گلاں کافی غور طلب نیں تے انسان دی ترقی تے فطرت دا دوغلا پن تے ویکھو کہ اپنے سوشل اکائونٹس اُتے اوہ بیشمار دوستاں نوں ایڈ رکھدا اے تے حقیقت وچ ایہنوں کجھ لمحے وی کسے دے نال لنگھانا بھاری محسوس ہون لگدے نیں اوہ پوری توجہ تے دھیان سیاپنے موبائل یا اپنی سوشل اپ ڈیٹ دے بارے وچ ای سوچدا رہے گا تے اوہ انسانی محفل توں ٹھ کے اک خاموش بے جان شے جنہوں موبائل کہندے نیں ایس دے کول جان لئی بے قرار رہے گا۔
موبائل دی اختراح دا مقصد ایہہ سی کہ انسان دی مشینی ترقی نوں اجاگر کیتا جائے کہ اسیں کئی میل دور بہہ کے وی اپنے پیاریاں نوں ویکھ سکنے آں مینوں تے لگدا اے انسانی ترقی دی ایس اُتے حالات انج واضح ہوندے نیں کہ اسیں دور والیاں نوں تے پاس کر لیا اے پر جیہڑے پاس نیں جنہاں دا ساڈے اُتے پہلا حق اے ایہناں نوں اسیں دور کر رہے آں ایس طرح جے اسیں سوچیے تے انسانی ترقی ہجے پسدی دی راہ اُتے ای گامزن اے کاش ہن ترقی یافتہ دور ہوندا تے ایہہ دور انج دا دور ہوندا کہ جتھے انسان غربت توں نکل چکے ہوندے ہر ملک ہر خطہ ہر شہر علاقہ انسانی خوشحالی دا منہ بولدا ثبوت ہوندا انسانی ترقی دا مزا ایس وچ نہیں کہ ہر بندہ موبائل پھڑ لوے تے اپنی اکھاں ایسے زاویے اُتے سیٹ کر لوے جیہڑی موبائل دی دنیا وچ وکھائی دیوے بلکہ ساڈی کامیابی ایس وچ ہوندی اے کہ بچہ تعلیم حاصل کردا اپنے شعور تے آگہی توں دوجیاں لئی بھلائی دے کم کردا، ہر انسان انسانیت دے ناطے اک دوجے دی مدد لئی بے چین رہندا جے ایہہ انسانی رویے اسیں جانچیے تے کجھ دیر اسیں ایس گل اُتے مکمل یقین کر سکنے آں کہ موجودہ انسانی حالات تے نفسیات کسے طور وی اک ترقی یافتہ دور اکھوان دا حق نہیں رکھدیاں۔ہجے تے ایہہ دور شائد مشیناں دی کامیابی تے کامرانی دا دور اے پر جے اسیں کوشش کریئے تے ایس دور نوں اسیں بہتر توں بہتر بنا سکنے آں ۔ ترقی والا دور دورئہ دورہوئے گا جس وچ امن ہوئے گا جس وچ مسئلہ فلسطین مسئلہ کشمیر حل ہوئے ہون گے انسانی جاناں دا ضیاع بم دھماکیاں وچ نہیں ہوئے گا کسے طاقتور نوں کسے کمزور اُتے جارحیت دی جرات نہیں ہوئے گی بچے تے عورتاں اپنی آزادی تے مرضی نال گھم پھر سکن گے کیہ انج نہیں ہونا چاہیدا۔ موجودہ دور وچ ہجے مزید انسانیات دے مضمون نوں کھنگالن دی لوڑ اے تاکہ انسانی بھلائی دے رحجان پیدا کیتے جان تے فیر جیہڑے ماہرین موجودہ دور نوں ترقی یافتہ دور کہندے نیں اوہ اپنی علمیت تحقیق تے اندازیاں اُتے نظر ثانی کرن تے دوبارہ توں وضع کرن کہ کس طرح دا معاشرہ بہتر معاشری ہوئے گا اوہ جس وچ ہر انسان دوجے توں بے خبر ہوئے گا بھک تے جنگی آلات نال مر رہیا ہوئے گا کا کہ اوہ جس وچ سب اک دوجے دے نال بلا خوف رہن گے جتھے لوک بھُک نال نہیں مرن گے سب نوں برابر حقوق ملن گے تے اوہ ماہرین جیہڑے ادوار نوں کسے وی حیثیت نال حساب کتاب کر کے خوشحالی یا بدحالی دی رپورٹ تیار کردے نیں ایہناں نال گزارش اے کہ موجودہ دور دی ایمانداری نال رپورٹ تیار کرن تے دسن کہ موجودہ حالات وچ دنیا ترقی دے کس مقام اُتے اے۔ سوچنا صرف ایہہ وے کہ انسانی خوشحالی چاہیدی اے یا مشینی خوشحالی، اصل خوشحالی تے کامیابی کاش ایس شے نوں گردانیا جاندا کہ انسانی قدراں نوں اہمیت دتی جاندی انسانیات نوں پڑھیا جاندا انساناں دے رویاں وچ جا کے انسانی مشکلات نوں حل کیتا جاندا پر اسیں تے ایس دور نوں اپنے لئے ایس قدر مشکل بنا دتا اے ہر انسان نوں اسیں دولت دے ترازو وچ تولن لگے آں کیہ انسانی ارتقا دے عمل توں لے کے ایس ویلے تیکر کوئی انج دا مضمون شامل نصاب نہیں ہو سکیا کہ جس دی تعلیم نال انسانی غربت نوں انسانی بھُک نوں کسے طور گھٹ کیتا جا سکے کنہے وڈے وڈے ناں کنہے وڈے وڈے ادارے انسانی فلاح لئی کھرباں دے فنڈ دیندے نیں کیوں پر کیوں فیر وی انسانیت غربت توں نہیں نکل رہی ساڈے ملک وچ وی بچے سکولاں توں باہر نیں مزدور دے طور تے کم کردے نیں بھٹہ مالکاں دے شکنجیاں وچ نیں۔ کدھر کدھردے دکھ بیان کیتے جان نکے بچے جنہاں دا حق سکول جانا اے اوہ محنت کر کے اپنے گھر والیاں دا پیٹ پالدے نیں کیوں جے ایہناں دے کنبے دا سربراہ کلے ایس قابل نہیں ہوندا کہ اپنے گھر والیاں دی کفالت کر سکے جس دی سزا نکے بالاں نوں ملدی اے تے اوہ پڑھائی توں دور ہو جاندے نیں تے شعور دی منزلاں طے کرن وچ بعض اوقات فیل ہو جاندے نیں کیوں جے تعلیم دی آگاہی ہتھ نہیں آندی۔ تے اسیں بے مقصد ای دنیا توں رخصت ہو جانے آں سانوں ایس گل نوں پھیلانا اے کہ ایس ویلے ترقی دے لحاظ نال زمانہ بوہت اگے ہوئے گا بلاشائبہ پر انسانی فلاح دے حساب نال اصول انتھرو پولوجی مناسب کم نہ کر سکے لہٰذا اک نویں انداز تے عزم نال انسانی رویاں، اقدار نوں جانچن دی ایس ویلے بوہت لوڑ اے کہ جس نال اسیں انسان نوں ایس معیار اُتے دوبارہ رکھ سکیے کہ انسان ای اشرف المخلوقات اے ایس دی کامیابی ای اصل وچ زمانے دی کامیابی اے۔مشیناں تے انسانی ہتھ نال بنی انسان نوں تھکا دین والی شیواں ترقی تے نیں تے پر ایہہ ترقی اوہ ترقی نہیں جس دا مقصد کالم لکھنا اے۔ اوہ لوک جیہڑے سمجھے بیٹھے نیں کہ زمانہ بوہت اگے نکل گیا ہن سب کجھ حاصل ہو گیا اے شیواں انسانی پہنچ وچ آ گئیاں نیں ہن کوئی مشکل نہیں تے سوچو ایہہ ترقی کجھ لوکاں دی ترقی اے اصل ترقی اوہ ہوئے گی جدوں سب نوں یکساں حقوق ملن گے جدوں لوکاں نوں بھُک آور کھان دی فکر توں آزادی نصیب ہوئے گی ذہنی تے قلبی سکون میسر ہوئے گا جدوں مزدور نوں ایس دی مزدوری پسینہ سُکن توں پہلے ملے گی۔ ایس ساری تحریر اُتے جے غور کیتا جائے تے امید راسخ اے کہ انسانی ترقی لئی کوئی بہتری دی امید نظر آئے گی تے انسان دی خوشحالی سب توں مقدم ہوئے گی۔