قصیدہ خواں دی بے بسی…

سوفیہ بیدار

اصناف سخن دی سب توں اوکھی صنف مینوں ’’قصیدہ‘‘ لگدی اے جو اپنے پرشکوہ تکلم دے باوجود بے بسی دے حروف وچ پروئی ہوئی لگدی ہوئی اے۔ سب توں ودھ دکھ غالب دے قصید ے نوں پڑھ کے ہوندا اے اک خاندانی عہد رفتہ دی شناخت رکھن والا شاہانہ نوابین دے مراتب توں گزریا بندہ اپنی انا دی سردارکھ تے شہنشاہ و استاد شہد توں معذرت خواہانہ شعر کہندا اے ملک شعروسخن اک شکست خوردہ بادشاہ دے حضور مع اوہدے ثناء خواں اپنے آپ نوں اذن کماں توں تہی قرار دیندا اے تے دکھ میرے زمانے تک وی اپڑدا اے۔…
ایہ تریخی حقیقت وکھری اے کہ کمزور بادشاہواں نوں کنے قصیدے چاہیدے ہوندے نیں پر قدرت نے جہدے ہتھاں وچ حقیقی قلم دتا اے اوہ معذرت وچ وی کم وکھا جاندا اے۔ آخری بادشاہ بہادرشاہ ظفر نوں ابتلائے حکومت شرکت اقتدار تے فرنگی ودھدے ہوئے اقتدار وچ اپنا ڈبدا ہویا لال قلعہ نظر آ رہیا سی پر اوہ شادیاں تے شادیاں کر کے واجدعلی خان والئی اودھ (لکھنو) وانگوں غم غلط کر رہے سن پیرانہ سالی وچ پندرہ دی زینت محل نال ویاہ تے پُتر ہو جانا آپ اک فتح دا مقام سی مرزا فخرو جہناں نوں شاہ عالم ثانی وی کہیا جاندا سی کہ شبیہ مکمل مہابلی بہادرشاہ ظفر تے پئی سی اوہ وی کوئی اینے بے خبر تے بے نیاز نہیں سن علم موسیقی صرف و نحو علوم نجوم زباں بندی شعر سازی ورگے فنون نال لیس سن ایہ اوہو مرز فخرو سن جہناں نے منفرد شاعر داغ دہلوی دی والدہ وزیر بیگم نال ویاہ کیتا تے مع داغ قلعہ معلی وچ لے آئے۔
مرزا فخرو انگریزاں نال معاملے تے متکاف نال سخن سازی کر کے اپنا ولی عہد ہونا پکا کر آئے سن۔ اثنائے حکومت وچ کہ جو بہت مختصر رہ گیا سی ساریاں نے بساط تے کاوش دے گھوڑے دوڑا رکھے سن اجہے وچ جوان طاقتور شہزادیاں دی موجودگی وچ ملکہ زینت محل اپنے کم عمر شہزادے لئی بھج نس کر رہیاں سن کئی واری انگریز کمشنر و اعلیٰ عہدیدار اوہناں دی نہ صرف بیگمات نوں تحفے دے رہی سی سگوں پوری طرح محلاتی سازشاں وچ غرق سن شہزادہ دی منکوحا تے دوجی حرم وچ ملکہ زینت نوں سبقت حاصل سی شہزادے جواں بخت دی شادی دے موقعے تے بڑے اہتمام ہوئے بادشاہ و ملکہ زینت محل دی حاضری وچ مرزا غالب نے سہرا نذر کیتا…
خوش ہو اے بخت کہ ہے آج ترے سر سہرا
باندھ شہزادہ جواں بخت کے سر پر سہرا
رخِ روشن کی دمک گوہر غلطاں کی چمک
کیوں نہ دکھلائے فروغِ مہ و اختر سہرا
لمی مبالغہ ارائی تے مجبوری پرو کے آخر وچ غالب نے خودستائی دا وی حق ادا کردے ہوئے لکھیا…
ہم سخن فہم ہیں غالب کے طرفدار نہیں
دیکھیں اس سہرے سے کہدے کوئی بہتر سہرا
بادشاہ نے خیال کیتا کہ ایہدے وچ چشمک اے یعنی ایس سہرے دے برابر کوئی سہرا نہیں کہہ سکدا تے شاہ دے استاد ذوق دا مقام صرف بادشاہ دی کم فہمی پاروں اے… بادشاہ نے استاد ذوق نال تبادلہ رائے کر کے سہرا لکھن دا کہیا تے ایسے نشست وچ سامنے سہرا لکھوایا…
معاصرانہ چشمک اپنی تھاں پر کم ابراہیم ذوق نے وی نہ لکھیا سگوں تکنیکی اعتبار نال بڑا جڑائو تے مرصع سہرا لکھیا
اے جواں بخت مبارک تجھے سر پر سہرا
آج ہے یمن و سعادت کا ترے سر سہرا
آج وہ دن ہے کہ لائے در انجم سے فلک
کشتی زد میں مہ نو کی لگا کر سہرا
جس کو دعوے ہے سخن کا یہ سنا دے اس کو
دیکھ اس طرح سے کہتے ہیں سخنور سہرا
جواب سہرا شب بھر وچ مشتہر کرا دتا گیا بادشاہ تے اپنے طور تے اظہار ناراضی کر چکے پر سمجھن والے دا وی کمال اے کہ مرزا نے فوراً قطعہ در معذرت کلام لکھیا اجہی معذرت جہدے وچ چراغ نہیں دل دے داغ جلدے نیں مجبوریاں دی طشتری وچ رکھ کے پوری شعر سازی دی صنعت نوں ای اڑا کے رکھ دتا…
منظور ہے گزارش احوال واقعی
اپنا بیان حسن طبیعت نہیں مجھے
سوپشت سے ہے پیشہ آبا سپہ گری
علم و کمال و فضل سے نسبت نہیں مجھے
آزاد روہوں اور میرا ملک ہے صلح کل
ہرگز کبھی کسی سے عداوت نہیں مجھے
میں کون اور ریختہ ہاں اس سے مدعا
جز انبساط خاطر حضرت نہیں مجھے
سہرا لکھا گیا زرھِ امتثال امر
دیکھا کہ چارہ غیر اطاعت نہیں مجھے
مطلع میں آ پڑی ہے سخن گسترانہ بات
مقصود اس سے قطع محبت نہیں مجھے
روئے سخن کسی کی طرف ہو تو روسیاہ
سودا نہیں جنوں نہیں وحشت نہیں مجھے
ذوق گہری رنگ دوہری جلد تے مٹدے ہوئے چیچک دے داغاں توں متصور کیتے گئے نیں‘ تے معذرت دے ایہ تابڑ توڑ حملے انداز چشمک وی اجہی طرح داری وی ادبی و منفرد تے وضع داری سبحان اللہ۔
ایہ سب کجھ لکھن دا مقصد ایہ سی کہ قارئین دور حاضر دے خوشامدی معاونین درباری تے اوہناں دی معاصرانہ چشمک تے ایہدے لئی منتخب کردہ زبان دا اندازہ کر لین۔ کیسی عمدگی توں کیسی تنزلی ول سفر اے ایہ وی طے ہوندا اے کہ اختلاف تے تھلڑے معیار دی دشمنی وچ فرق ہوندا اے۔ اپنے آپ نوں پڑھا لکھا ڈگری یافتہ ہون دے دعوے دار اک پاسے تے پنڈورا لیکس و پانامہ دے غلام نیں دوجے پاسے الزام و جرائم دی صفائی سامنے والی دی صفات و بدوعیوب و محاسن نال دیندے نیں۔٭٭