فیصل مسجد وچ بین الاقوامی اسلامی یونیورسٹی دے وائس چانسلر نے نماز جنازہ پڑھائی
فاخر ملک
محسن پاکستان ڈاکٹر عبدالقدیر خان اج ایس دنیا وچ نہیں رہے پر لا الہ الا للہ محمد الرسول اللہ دی بنیاد اُتے معرض وجود وچ آن والے نظریاتی ملک پاکستان لئی ایہناں دی خدمات رہندی دنیا تیکر یاد رکھیاں جان گیاں۔ ڈاکٹر عبدالقدیر خان نوں پاکستان دی سلامتی دی علامت سمجھیا جاندا اے جد کہ پاکستانی معاشرہ ایہناں نوں بے مثل جوہری سائنسدان تصور کردا اے۔ ایس معاملے وچ کسے نوں ایہناں دے ہم پلہ نہیں سمجھیا جاندا۔ کسے ہور دا ایہناں نال کوئی موازنہ نہیں ہو سکیا، اوہ پاکستان دی سلامتی دی علامت تے جوہری بم دے خالق و بانی سمجھے جاندے نیں۔ سعودی مفتی اعظم نے عبدالقدیر خان نوں ایہناں دی خدمات اُتے اسلامی دنیا دے ہیرو دے اعزاز نال نوازیا جد کہ مغربی دنیا نے پروپیگنڈا دے طور اُتے پاکستانی ایٹم بم نوں اسلامی بم دا ناں دتا۔ ڈاکٹر عبدالقدیر خان دا ناں سب توں پہلے 1974-75 وچ سنن وچ آیا جدوں اوہناں نے پاکستان دے وزیراعظم ذوالفقار علی بھٹو نال ملاقات کر کے پاکستان وچ ایٹم بم بنان دا منصوبہ پیش کیتا۔ ذوالفقار علی بھٹو نے ایس دے عزم نوں ویکھدے ہوئے ایہناں نوں پاکستان اٹامک انرجی کمیشن دے نال کم کرن دی اجازت دے دتی۔ شروع وچ ایس پراجیکٹ اُتے کم کرن والے کجھ لوک ڈاکٹر عبدالقدیر خان دے کم نوں ایس پراجیکٹ وچ معمولی حصہ قرار دیندے رہے پر جویں جویں کم اگے ودھدا گیا پوری دنیا اُتے ایس دی اہمیت آشکار ہوندی گئی۔ ایس گل توں وی کوئی انکار نہیں کر سکدا کہ کہوٹہ وچ ایٹم بم بنان والے پراجیکٹ دے سربراہ ڈاکٹر عبدالقدیر خان سن تے پروجیکٹ دا ناں وی ایہناں دے ناں نال منسوب اے۔ کہوٹہ ریسرچ لیبارٹری KRL(ڈاکٹر اے کیو خان ریسرچ لیبارٹریز) اے۔ اینے وڈے پروجیکٹ اُتے یقینا سینکڑاں سائنسداناں نے کم کیتا تے اپنی قابلیت تے اہلیت دے مطابق ایس وچ حصہ پایا۔ پر کسے وی پراجیکٹ دی کامیابی ایس دے سربراہ دے ناں توں ای جانی جاندی اے۔
ڈاکٹر عبدالقدیر خان نے ایٹم بم بنان وچ جس طرح اک سائنسدان دے طور اُتے حصہ لیا اوہ گل اپنی جگہ اہمیت دی حامل اے جس دا ادراک بوہت گھٹ لوکاں نوں اے۔ اوہناں نے اپنی ذات تے اپنے ادارے دے مشن نوں پاکستان دے عوام وچ ایس طرح مقبول عام کر دتا کہ ایس ادارے لئی کم کرنا لوکاں دے دلاں وچ پاکستان دی بقا لئی انتہائی احترام نال ویکھیا جان لگیا۔ ایس دا فائدہ ایہہ ہویا کہ پاکستان وچ حکمران بدلدے رہے پر ملکی استحکام دا ایہہ مشن بلا تعطل جاری رہیا۔ ڈاکٹر عبدالقدیر خان سماجی سرگرمیاں خاص طور تے صحت تے علیمی سرگرمیاں وچ بوہت دلچسپی لیندے سن۔ ایہہ غالباً 1992 دا ذکر اے کہ اوہ الشفا ء آئی ٹرسٹ ہسپتال وچ ایس دے چیئر مین جنرل جہانداد دی دعوت اُتے ہسپتال دے دورہ اُتے آئے۔ ایہہ دورہ بعد وچ ایہناں دے ناں اُتے بنائے جان والے ہسپتال دا نکتہ آغاز ثابت ہویا۔ اوہ صحت دے حوالے نال تقریبات وچ دلجمعی نال شرکت کردے سن ایس طرح پاکستان میڈیکل ایسوسی ایشن (PMA) نے راولپنڈی وچ گورڈن کالج دے ساہمنے PMA ہائوس وچ لائبریری قائم کرن دا فیصلہ کیتا تے ڈاکٹر عبدالقدیر خان نے نا صرف کتاباں دی خریداری لئی اک وڈی رقم عطیہ کیتی بلکہ ایس دے افتتاح لئی آپ تشریف لیائے۔ ایسے تقریب دا اک اہم پہلو ایہہ وے کہ جدوں اکمقرر نے اپنی تقریر وچ کہیا کہ قائداعظم محمد علی جناح نے پاکستان بنایا تے سانوں آزادی دلوائی جد کہ ڈاکٹر عبدالقدیر خان نے سانوں ایس آزادی دی ضمانت وی فراہم کر دتی اے، ایس اُتے سارے حاضرین نے کھڑے ہو کے ڈاکٹر صاحب نوں خراج تحسین پیش کیتا۔ قارئین نال اک ذاتی واقعہ وی شیئر کر رہیا واں۔ ڈاکٹر عبدالقدیر خان اسلام آباد پریس کلب وچ مدعو سن کلب نوں چارے پاسے توں کمانڈوز نے گھیر رکھیا سی تے درختاں اُتے وی ایہناں دی حفاظت دا خصوصی انتظام سی ایس ویلے کاراں دا جیہڑا قافلہ ایہناں نوں لے کے آیا ایس وچ چار توں ودھ کالے رنگ دی وڈی کاراں سن پر کسے نوں پتہ نہیں سی کہ کیہڑی کار وچ ڈاکٹر عبدالقدیرخان بیٹھے نیں اصل وچ ایہہ حکومت ولوں ایہناں دی حفاظت دے انتظامات سن۔
ڈاکٹر قدیر خان یورپ وچ اعلیٰ تعلیم حاصل کر کے پندرہ ورہے تیکر ریسرچ پروجیکٹس اُتے کم کردے رہے۔ جس دے بعد آپ 1976ء وچ وطن واپس آ گئے۔ ڈاکٹر خان نے ہالینڈ توں ماسٹر آف سائنس جد کہ بیلجئم توں ڈاکٹریٹ آف انجینئرنگ دی سنداں وی حاصل کیتیاں۔ اوہناں نے 31 مئی 1976 نوں انجینئرنگ ریسرچ لیبارٹریز وچ شمولیت اختیار کیتی۔ تجزیہ کاراں دے مطابق بھارتی صحافی جس نے ایہناں دے نال ہون والی گپ شپ نوں خبر دا درجہ دے دتا ایس مبینہ انٹرویو نوں بھارت وچ پاکستان ولوں اک پیغام دے طور لیا گیا، تے آخر کار 1998 وچ پاکستان نے بھارت ولوں ایٹمی دھماکیاں دے تجربے دے بعد کامیابی دے نال ایس دا عملی مظاہرہ وی کر وکھایا۔ مئی 1998 وچ بھارتی ایٹمی دھماکیاں دے تجربے دے جواب وچ وزیراعظم میاں محمد نواز شریف نے چاغی دے مقام اُتے چھ کامیاب تجرباتی ایٹمی دھماکیاں نال ایہناں بھارتی دھماکیاں دا جواب دتا۔ ایس موقعے اُتے محسن پاکستان ڈاکٹر عبدالقدیر خان نے پورے عالم نوں پیغام دتا کہ اسیں پاکستان دا دفاع ناقابل تسخیر بنا دتا اے۔ ایہہ امر قابل ذکر اے کہ کہوٹہ ریسرچ لیبارٹریز نے نہ صرف ایٹم بم بنایا بلکہ پاکستان لئی اک ہزار کلومیٹر دور تیکر مار کرن والے غوری میزائل سنے نکی تے درمیانی رینج تیکر مار کرن والے کئی میزائل تیار کرن وچ وی اہم کردار ادا کیتا ۔ ادارے نے پاک فوج لئی جدید دفاعی آلات دے علاوہ ٹیکسٹائل تے دیگر صنعتاں لئی وی تحقیق دے شعبے وچ خدمات انجام دتیاں۔
ہندوستان دے شہر بھوپال وچ پیدا ہون والے ڈاکٹر خان نے اک کتابچے وچ آپ لکھیا اے کہ پاکستان دے ایٹمی پروگرام دا سنگ بنیاد ذوالفقار علی بھٹو نے رکھیا تے بعد وچ آن والے حکمراناں نے ایہنوں پروان چڑھایا۔ پاکستان آمد دے بعد ڈاکٹر عبدالقدیر خان اُتے ہالینڈ دی حکومت نے اہم معلومات چران لئی الزامات دے تحت مقدمہ وی دائر کیتا پر ہالینڈ، بیلجیئم، برطانیہ تے جرمنی دے پروفیسرز نے ایہناں الزامات دا جائزہ لے کے ایہناں نوں بری کرن دی سفارش کیتی تے ہالینڈ دی عدالت عالیہ نے ایہناں نوں باعزت بری کر دتا سی۔ ڈاکٹر قدیر خان نے سیچٹ Sachet دے ناں توں اک این جی او وی بنائی جیہڑی تعلیمی تے دیگر فلاحی کماں وچ سرگرم اے۔ ڈاکٹر عبدالقدیر خان نوں مختلف حکومتاں دے ادوار وچ 13 طلائی تمغے ملے۔ اوہناں نے 150 توں ودھ سائنسی تحقیقاتی مضامین وی لکھے نیں۔ ایہناں نوں پاکستان دے عوام نے عزت و منزلت دے کے زندگی وچ ای محسن پاکستان دا اعزاز دتا۔ 1993 وچ کراچی یونیورسٹی نے ڈاکٹر عبدالقدیر خان نوں ڈاکٹر آف سائنس دی اعزازی سند نال نوازیا۔ 14 اگست 1996 وچ صدر پاکستان فاروق لغاری نے ایہناں نوں پاکستان دا سب توں وڈا سول اعزاز نشان امتیاز دتا جد کہ 1989 وچ ہلال امتیاز دا تمغہ وی ایہناں نوں عطا کیتا گیا۔ ایہہ سب اگرچے ایس وطن لئی ایہناں دی خدمات دا اعتراف اے پر ایس دوران ایہناں اُتے پین والی افتادان دے عزم و حوصلے نوں کدی ماند نہ کر سکی۔ جدوں جنرل پرویز مشرف دے دور وچ امریکہ نے پاکستان دے خلاف محاذ کھول رکھیا سی ڈاکٹر عبدالقدیر خان نوں ایٹمی ٹیکنالوجی دے پھیلائو دے ذمہ دار ٹھہرایا گیا۔حالانکہ ایہناں اُتے الزامات دا مقصد ایہناں نوں ایہناں دے پراجیکٹ اُتے کم توں روکنا سی۔ ایس الزام نوں ڈاکٹر عبدالقدیر نے ملک دی خاطر سینے نال لایا تے نظر بند رہے۔ بعدازاں عدالت نے نظر بندی ختم کر کے ایہناں دی محدود آزادی بحال کیتی۔ جس دے بعد اوہ آخری ساہ تیکر ایسے طرح ملک و قوم دی بہتری، ترقی تے خوشحالی لئی سینہ سپر رہے۔ اج اوہ ساڈے وچکار موجود نہیں پر ایہناں دے قائم کردہ ادارے تے ملک نوں ناقابل تسخیر بنان وچ ایہناں دا کردار پاکستان دی تاریخ تے ایس ملک دے عوام دے دلاں وچ ہمیشہ ہمیشہ زندہ رہے گا بلکہ عالم اسلام دی تاریخ وچ سنہرے لفظاں وچ لکھیا جائے گا۔
