اسلام آباد وچ پاکستان دی میزبانی وچ ٹرائیکاپلس دا اجلاس

گوانڈھی ملکاں پاکستان، چین، روس سنے امریکہ دی شرکت، ماضی دیاں غلطیاں توں بچن تے مثبت رابطیاں دے قیام لئی پیغام

چوہدری شاہد اجمل

افغانستان دی صورتحال اُتے اسلام آباد وچ ہون والا ’’ٹرائیکا پلس‘‘اجلاس جتھے افغانستان دی عبوری حکومت لئی مثبت پیغام اے اوتھے ای پاکستان دی میزبانی وچ اجلاس دا انعقاد افغانستان وچ امن و استحکام لئی پاکستان دی سنجیدہ کوششاں دا وی عکاس اے، انج دے حالات وچ جدوں افغانستان معاشی تباہی دے دھانے اُتے کھڑا اے، عالمی برادری نوں چاہیدا اے کہ اوہ افغانستان دے منجمد وسائل تیکر رسائی تے ہنگامی بنیاداں اُتے انسانی امداد دی فراہمی نوں یقینی بنائے، لوڑ ایس امر دی اے کہ عالمی برادری ماضی دی غلطیاں دہران توں بچے تے مثبت رابطے جاری رکھے۔ ’’ٹرائیکا پلس اجلاس وچ امریکا تے افغانستان دے اہم گوانڈھی ملکاں پاکستان چین تے روس نے جتھے ایہہ پیغام دتا اے کہ موجودہ حالات وچ عالمی برادری ولوں افغانستان امداد لئی اگے آنا انتہائی ضروری اے۔ اوتھے اجلاس وچ افغانستان وچ سنگین انسانی تے معاشی صورت حال اُتے گہری تشویش دا اظہار تے افغانستان دے عوام دی مدد دا اعادہ کیتا گیا اے، طالبان حکومت توں وی مطالبہ کیتا گیا اے کہ ساری شہریاں نوں برابری اُتے موقعے فراہم کیتے جان تے خواتین دے حقوق بحال رکھے جان تاکہ خواتین افغانستان دے سارے سماجی معاملات وچ حصہ لے سکن۔ ایسے طرح اجلاس دے شرکاء نے ایہہ مطالبہ وی کیتا اے کہ طالبان دہشت گرد تنظیماں نوں افغانستان دی سرزمین استعمال کرن دی اجازت نہ دین۔ طالبان توں توقع ظاہر کیتی گئی اے کہ افغان سر زمین نوں گوانڈھی ملکاں، خطے تے دنیادے دیگر ملکاں دے خلاف دہشت گرداں دے ہتھوں استعمال نہیں ہون دیاں گے۔ میزبان گوانڈھی ملک پاکستان، چین تے روس اُتے مشتمل ٹرائیکا سنے امریکہ نے وی اجلاس وچ شرکت کیتی۔ اجلاس وچ افغانستان دے حوالے نال موجودہ انسانی تے معاشی صورت حال اُتے تشویش دا اظہار کردے ہوئے عالمی برادری توںامداد دا مطالبہ کیتا گیا۔ اسلام آباد وچ ٹرائیکا پلس دے اجلاس دے بعد جاری اعلامیے دے مطابق افغانستان وچ سنگین انسانی تے معاشی صورتحال پائی جاندی اے۔ افغانستان دی خود مختاری، آزادی تے سرحدی امور متعلق اقوام متحدہ دی مختلف قرار داداں اُتے عمل نوں یقینی بنایا جانا ضروری اے۔ اجلاس وچ افغانستان نوں دہشت گردی تے منشیات جہے جرائم توں پاک کرن تے خطے دی ترقی تے استحکام وچ شامل کرن اُتے زور دتا گیا۔ ٹرائیکاپلس نے طالبان ولوں بیرون ملک جان دے خواہش مند بندیاں نوں اجازت دین دا خیر مقدم کیتا تے تیز رفتار نال ترقی، ملک بھر وچ ایئر پورٹ دی سہولت لئی انتظامات دی حوصلہ افزائی کیتی گئی جس نال تجارت نوں فروغ ملے گا تے ملک وچ پیدا ہون والے بحران اُتے قابو پان وچ مدد ملے گی۔ اعلامیے دے مطابق طالبان نوں افغانستان دے مقامی لوکاں دے نال کم کرن تے جامع حکومت لئی اقدامات اُتےزور دتا گیا تے کہیا گیا کہ سارے شہریاں نوں برابری دی بنیاداُتے موقعے فراہم کیتے جان تے خواتین دے حقوق بحال رکھے جان تاکہ خواتین عہد حاضر دے افغانستان دے سارے سماجی معاملات وچ حصہ لے سکن۔ افغانستان وچ تعلیم نسواں دے سلسلے وچ ملک بھر وچ تعلیم تیکر رسائی دین دے برابر موقع فراہم کرن لئی طالبان اُتے زور دتا گیا کہ ایہناں دی حکومت ایس حوالے نال اقدامات وچ تیزی لیائے۔ اجلاس وچ عالمی برادری ولوں ہنگامی بنیاد اُتے افغانستان دی امداد دا وی خیر مقدم کیتا گیا تے معاشی بحران دے حوالے نال تشویش دا وی اظہار کیتا گیا۔ طالبان اُتے زور دتا گیا کہ اوہ امدادی کماں لئی بلاتفریق موقعے فراہم کرن جس وچ خواتین امدادی کارکناں نوں بلا روک ٹوک امدادی کماں وچ حصہ لین لئی حوصلہ افزائی کیتی جائے۔ اجلاس وچ افغانستان دے حوالے نال اقوام متحدہ تے دیگر اداریاں ولوںخواہش دا اظہار کیتا گیا کہ انج دے پروگرام ترتیب دین جس نال عالمی برادری دے عزم اُتے وی عمل کیتا جا سکے۔
ٹرائیکا اجلاس وچ شامل نمائندیاں نے افغانستان وچ حالیہ دہشت گردی دے واقعات دی مذمت کیتی تے طالبان نوں کہیا کہ اوہ دہشت گرد تنظیماں نال اپنے رابطے ختم کر دین تے واضح طریقے نال ایہناں دا خاتمہ کرن۔ دہشت گرد تنظیماں دے حوالے نال طالبان نال مطالبہ کیتا گیا اے کہ دہشت گرد تنظیماں نوں افغانستان دی سرزمین استعمال کرن دی اجازت نہ دین۔ طالبان توں توقع ظاہر کیتا گیا کہ اوہ افغان سرزمین نوں گوانڈھی ملکاں، خطے تے دنیا دے دیگر ملکاں دے خلاف دہشت گرداں دے ہتھوں استعمال ہون نہیں دین گے۔ اجلاس وچ طالبان نوں کہیا گیا کہ اوہ گوانڈھی ملکاں دے نال دوستانہ رویہ اپنان تے افغانستان دے عالمی سطح اُتے طے شدہ امور، وعدیاں تے معاہدیاں نوں جاری رکھن، عالمی سطح اتےتسلیم شدہ بین الاقوامی قانون تے بنیادی انسانی حقوق تے افغانستان وچ غیر ملکی شہریاں تے اداریاں دے حقوق دا احترام کرن۔ اجلاس وچ بینکنگ دے نظام تیکر رسائی نوں آسان بنان لئی اقدامات دے حوالے نال بین الاقوامی اداریاں دی تشویش دا وی اعتراف کیتا گیا۔ ٹرائیکا پلس اجلاس وچ عالمی برادری توں وی مطالبہ کیتا گیا کہ اوہ افغانستان دی مدد لئی بنیادی اقدامات کرن تے کووڈ-19 دے خلاف مدد وی جاری رکھن۔
وزیر خارجہ مخدوم شاہ محمود قریشی دا تن توں ودھ ملکاں دے ایس اجلاس نال افتتاحی خطاب وچ کہنا سی کہ ٹرائیکا پلس دے نویں اجلاس وچ شرکت لئی رکن ملکاں دے نمائندیاں دی اسلام آباد اک پر امن، مستحکم، متحد ، خود مختار تے خوش حال افغانستان ویکھن دی مشترکہ خواہش دا عکاس اے۔ ٹرائیکا پلس دا اجلاس تن مہینے دے وقفے نال دوبارہ ہو رہیا اے۔ ایس عرصے دے دوران افغانستان بنیادی تبدیلیاں توں لنگھیا اے۔ کابل وچ اک نویں انتظامیہ فعال ہوئی اے، عبوری کابینہ دی تشکیل ہو چکی اے تے عالمی برادری ولوں وڈے پیمانے اُتے انخلا ہویا اے خوش کن پہلو ایہہ سن کہ خون ریزی نہیں ہوئی، مہاجرین دے وڈے پیمانے اُتے ہجرت دے جیہڑے خوفناک اندیشے لاحق سن۔ ایہناں خدشات توں محفوظ رہے۔ مستقبل دے اقدام اُتے طالبان ولوں حوصلہ افزا اعلانات ہوئے تے اہم ترین امر ایہہ وے کہ عالمی برادری نے رابطہ استوار رکھیا اے۔ اوہناں نے کہیا کہ افغانستان دے نال رابطہ نہ صرف بحال رہنا چاہیدا اے بلکہ کئی وجوہات دی بنا اُتے ایس وچ وادھا ہونا چاہیدا اے۔ تاکہ فیر توں ایہہ ملک خانہ جنگی دی نذر نہ ہوئے، کوئی وی دوبارہ انج ہوندے ویکھنا نہیں چاہندا، معاشی انحطاط و انہدام دا وی کوئی خواہاں نہیں جس نال عدم استحکام ودھے گا ہر کوئی ایہہ چاہندا اے کہ ا فغانستان دے اندر دہشت گرد عناصر نوں موثر انداز نال نمبڑیا جائے تے ساڈی سب دی خواہش اے کہ مہاجرین دے اک نویں بحران توں بچیا جائے۔ افغانستان متعلق ساڈی سب دی تشویش و فکر مندی مشترک اے جد کہ اوتھے امن و استحکام ساڈے ساریاں دے مشترکہ مفاد وچ اے۔ ایہناں سب دا حصول ساڈی سب دی مشترکہ ذمہ داری اے۔
شاہ محمود قریشی نے کہیا کہ ایس صورتحال وچ ٹرائیکا پلس نے نمایاں اہمیت حاصل کر لئی اے تے ایس دا کلیدی کردار اے جیہڑا ایہنوں ادا کرنا اے۔ ساڈے اُتے اعتماد اے کہ ٹرائیکا پلس دے نویں افغان حکومت نال امور کار، امن و استحکام دے فروغ، پائیدار معاشی ترقی وچ مددگار ثابت ہون گے تے ایس دے نال نال افغانستان دے اندر سرگرم دہشت گرداں لئی گنجائش مسدود ہوندی چلی جائے گی۔ افغانستان ایس ویلے معاشی تباہی دے دہانے اُتے کھڑا اے۔ عالمی مالی امداد دے نہ ہون نال تنخواہواں دی ادائیگی تیکر وچ مشکلات پیش آ رہیاں نیں بجائے اس دے کہ ترقیاتی منصوبیاں اُتے پیش رفت ممکن ہو سکے۔ عام بندا بدترین قحط دے شدید اثرات دا شکار تے ایس توں متاثر اے۔ صورتحال وچ مزید تنزلی نویں انتظامیہ دی حکومت چلان دی استعداد نوں بُری طرح محدود کر دیوے گی۔ اوہناں نے کہیا کہ لہٰذا ناگزیر اے کہ عالمی برادری ہنگامی بنیاداں اُتے انسانی امداد دی فراہمی نوں یقینی بنان لئی متحرک کرے۔ صحت، تعلیم تے شہری خدمات (میونسپل سروسز ) دی فراہمی نوں فوری توجہ درکار اے۔ افغانستان نوں اپنے منجمد وسائل دی رسائی نال معاشی سرگرمیاں پیدا کرن دی ساڈی کوششاں نوں تقویت ملے گی تے افغان معیشت استحکام تے پائیدار ی ول گامزن ہو پائے گی۔ ایسے طرح اقوام متحدہ تے ایس دے اداریاں اُتے زور دتا جائے کہ اوہ عام افغان شہریاں تیکر رسائی دے طریقے تلاش کرن تے ایس صورتحال وچ ایہناں دی مدد کرن۔ اوہناں نے کہیا کہ افغانستان وچ امن و استحکام قریب ترین گوانڈھی دے طور تے پاکستان دے براہ راست مفاد وچ اے۔ پاکستان تے افغانستان مشترکہ ورثہ تے تاریخ رکھدے نیں۔ اسیں افغانستان دے ہر طبقہ و نسل نوں ملک دی حتمی منزل لئی اہم تصور کرنے آں۔قریبی گوانڈھی ہون دے ناطے اسیں پچھلی چار دہائیاں وچ ، مہاجرین، منشیات تے دہشت گردی دی صورت وچ ایسے تنازعے تے عدم استحکام دا براہ راست نقصان چکیا اے۔
موجودہ صورتحال ایس لمبے تنازعے تے لڑائی دے خاتمے دا اک نادر موقع اے۔ ایس سمت وچ اسیں پہلے ای متعدد اقدامات کیتے نیں تاکہ افغانستان وچ عام بندے نوں سہولت ملے۔ وزیر خارجہ نے کہیا کہ افغانستان وچ کساناں دی مدد لئی کھان پین دیاں شیواں نوں کسٹم ڈیوٹی توں استثنیٰ قرار دے دتا اے۔ انسانی ہمدردی دی بنیاد اُتے امداد دی فراہمی ہونی چاہیدی اے پیدل آمد و رفت دی سہولت دتی گئی اے اسیں کرونا وبا دے دوران سرحد نوں کھولے رکھیا بیماراں تے علاج لئی آن والیاں نوں ایہناں دی آمد اُتے ویزا دی فراہمی دی سہولت دتی گئی اے۔ 15 اگست دے بعد توں مختلف ملکاں دے اپنے متعدد اسیں مناصب دی میزبانی کیتی اسیں افغانستان دے گوانڈھی ملکاں دے شکر گزار آں کہ اوہناں نے ساڈی علاقائی پلیٹ فارم دی تشکیل دی تجویز دی حمایت کیتی تاکہ تشویش دے مشترک نکات تے موقعیاں اُتے گل بات ممکن ہو سکے۔ دو اجلاساں توں ٹھوس نتیجے برآمد ہو ئے نیں تے مستقبل دی راہ عمل دی حامل دستاویزات میسر آئیاں نیں۔ پاکستان تے بیرون ملک ایہناں سارے رابطیاں دے دوران عالمی برادری تے نویں افغان حکومت نوں ساڈا ہمیشہ ایہہ پیغام رہیا اے کہ رابطے استوار رکھے جان تے باہمی اتفاق نال اگے دی راہ تلاش کیتی جائے۔ پچھلے مہینے کابل دا میرا دورہ ایسے سلسلے دی کڑی اے۔ ایس نال سانوں ایہہ موقع میسر آیا کہ طالبان قیادت نوں اسیں اپنی رائے توں آگاہ کریئے تے عالمی برادری دی ایہناں نال توقعات نوں اجاگر کریئے۔ اسیں سمجھنے آں کہ طالبان رابطے وچ دلچسپی رکھدے نیں کیوں جے اوہ چاہندے نیں کہ دنیا ایہناں نوں تسلیم کرے تے ایہناں دی مدد کرے۔ تاں ایہہ کلیدی امر اے کہ عالمی برادری ماضی دیاں غلطیاں دوہران توں بچے تے مثبت رابطہ جاری رکھے۔ اپنے حصے دے طور تے میں امن، ترقی تے خوشحالی دے رستے اُتے افغانستان دی مدد کرن دے وزیراعظم پاکستان دے عزم دا اعادہ کرنا واں۔
وزارت خارجہ وچ وزیر خارجہ مخدوم شاہ محمود قریشی نے ٹرائیکا پلس، اجلاس وچ شرکت لئی آئے ہوئے نمائندگان خصوصی دے نال غیر رسمی گل بات وی کیتی ایہناں نمائندگان خصوصی وچ پاکستان دے نمائندہ خصوصی برائے افغانستان ایمبیسڈر محمد صادق، امریکی اسٹیٹ ڈیپارٹمنٹ دے نمائندہ خصوصی برائے افغانستان، ڈپٹی اسسٹنٹ سیکرٹری، تھامس ویسٹ، روس دے خصوصی ایلچی برائے افغانستان، ضمیر کابلوف، چین دے نمائندہ خصوصی برائے افغانستان، یاو یاو یانگ شامل سن۔وزیر خارجہ نے ٹرائیکا پلس اجلاس وچ شرکت لئی آئے ہوئے نمائندگان خصوصی نوں پاکستان آمد اُتے خوش آمدید کہیا تے افغانستان وچ ابھردے ہوئے معاشی بحران نال نمبڑن لئی، لائحہ عمل دی تشکیل لئی ٹرائیکا پلس دے اجلاس نوں انتہائی اہمیت دا حامل قرار دتا۔ اجلاس دے بعد میڈیا ٹاک کردے ہوئے وزیر خارجہ نے کہیا کہ میں اجلاس دے شرکا نوں دسیا کہ افغانستان دی صورتحال دے حوالے نال پاکستان نے ذمہ دارانہ رویہ اختیار کیتا اے۔ پاکستان نے افغانستان دے سارے گوانڈھی ملکاں سنے روس نوں وی مدعو کیتا تے ہن اسیں چین ول جا رہے آں۔ وزیر خارجہ نے کہیا کہ اسیں فیصلہ کیتا اے کہ جیہڑی اسیں آپس وچ گلاں کر رہے آں، اسیں کس نوں قائل کر رہے آں جس نوں قائل کرنا اے جدوں تیکر اوہ میز اُتے نہیں ہون گے تے ایہہ محض گپ شپ دے مترادف اے، ایس لئی اگلی نشست وچ طالبان نوں ہونا چاہیدا اے۔ اوہناں نے کہیا کہ بیجنگ اجلاس وچ طالبان نوں دعوت دیاں گے تاکہ ایہناں دے تحفظات نوں وی سنیا جا سکے۔ اوہناں نے کہیا کہ پاکستان اک ذمہ دار ملک اے تے ایہناں دے تحفظات اسیں دنیا دے نال شیئر کراں گے۔ وزیر خارجہ نے کہیا کہ جے افغانستان وچ امن قائم ہوندا اے تے ایس دے گلوبل تے علاقائی فائدے ہون گے تے جے وگاڑ پیدا ہویا، پاکستا ن متاثر تے ہوئے گا پر تسیں وی بچ نہیں پائو گے۔ ایہہ کہنا کہ یورپ دور اے تے محفوظ اے۔ اوہناں نے کہیا کہ نہ بھُلو تے تاریخ توں سبق سکھو، اسیں تاریخ توں سبق سکھ لیا اے۔
ایدھے پاکستان دے دورے اُتے آئے ہوئے، افغانستان دی عبوری حکومت دے قائم مقام وزیر خارجہ امیر کان متقی نے وزیر خارجہ مخدوم شاہ محمود قریشی دے نال وزارت خارجہ وچ وفود دی سطح اُتے مذاکرات کیتے۔ وفاقی وزیر ہوا بازی غلام سرور خان ، مشیر خزانہ شوکت ترین، مشیر تجارت رزاق داؤ د وی وزیر خارجہ مخدوم شاہ محمود قریشی دے نال ایہناں مذاکرات وچ شریک سن۔ سیکرٹری خارجہ سہیل محمود،افغانستان لئی پاکستان دے نمائندہ خصوصی ایمبیسڈر محمد صادق،افغانستان وچ پاکستان دے سفیر ایمبیسڈر منصور احمد خان تے وزارت خارجہ دے سینئر افسران وی ایس موقعے اُتے موجود سن۔ ایس موقعے اُتے گل بات کردے ہوئے شاہ محمود قریشی نے کہیا کہ پاکستان، افغانستان وچ امن و استحکام دا خواہاں اے۔ پاکستان ، قریبی گوانڈھی ہون دے ناطے افغانستان وچ پچھلے 40 ورہے توں جاری جنگ وجدل تے بدامنی توں شدید متاثر ہویا اے۔ جنہوں 30 لکھ افغان مہاجرین دی میزبانی کرنی پئی اے۔ افغانستان نوں معاشی تے انسانی بحران توں کڈن لئی، پاکستان مسلسل عالمی برادری توں فوری امداد تے مثبت کردار دا تقاضا کردا آ رہیا اے۔ مخدوم شاہ محمود قریشی نے کہیا کہ پاکستان، محدود وسائل دے باوجود، افغان بھراواں دی انسانی معاونت، ادویات تے خوراک دی فراہمی لئی حتی المقدور کاوشاں بروئے کار لیا رہیا اے۔ وزیر خارجہ نے ایس نازک موڑ اُتے افغانستان دے اندر تے باہر امن مخالف عناصر اُتے کڑی نظر رکھن دی تاکید کیتی۔ اوہناں نے کہیا کہ ساڈی خواہش اے کہ افغانستان دے گوانڈھی ملکاں دے اگلے اجلاس وچ افغانستان دی عبوری حکومت دے نمائندگان نوں وی مدعو کیتا جائے۔ وزیر خارجہ نے افغان وفد نوں پاکستان تے افغانستان دے وچکار تجارتی رابطے، تجارتی راہداری وچ فراہم کردہ سہولت تے انسانی معاونت لئی چکے گئے اقدامات توں وی آگاہ کیتا۔ افغانستان دی عبوری حکومت دے قائم مقام وزیر خارجہ امیر خان متقی نے افغانستان لئی کردار ادا کرن اُتے وزیر خارجہ مخدوم شاہ محمود قریشی تے پاکستانی قیادت دا شکریہ ادا کیتا۔