اقبال دی دور اندیشی
شاعر مشرق ڈاکٹر علامہ محمد اقبال 20 ویں صدی دے معروف مفکر، شاعر، قانون، دان مسلم صوفی، مصنف تے تحریک پاکستان دی اہم شخصیت سن
رابعہ رحمن
مفکر پاکستان شاعر مشرق ڈاکٹر علامہ محمداقبال دا144واں یوم پیدائش اسیں بڑے جوش و خروش نال منایا۔ آزاد ملک دا خواب ویکھن والے، سوئی ہوئی قوم نوں خواب غفلت توں بیدار کرن والے شاعر مشرق ڈاکٹر علامہ محمد اقبال 20 ویں صدی دے معروف مفکر، شاعر، قانون، دان مسلم صوفی، مصنف تے تحریک پاکستان دی اہم شخصیت سن۔ شاہین دا تصور، خودی دا فلسفہ دین دے نال نال نظریاتی انتہا پسندی، فرقہ واریت جہے اہم موضوعات و معاملات اُتے وی اوہناں نے قلم چکیا۔ ایہناں دی تصنیفات وچ بال جبریل، اسرار خودی، بانگ درا، جاوید نامہ، ضرب کلیم، رموز بے خودی، زبورعجم، پیام مشرق، تے ارمغان حجاز جہی معروف کتاباں شامل نیں۔ میں کلیات اقبال چکی ایہہ ویکھن لئی کہ اک صدی پہلے ساڈے کیہ مسائل سن تے اقبال نے ایس دا کیہ حل پیش کیتا سی پر میں ایہنوں پڑھ کے دنگ رہ گئی جیہڑے اج کل کشمیر دے حالات نیں اقبال ایس دے بارے وچ کیہ فرما چکے سن۔
آج وہ کشمیر ہے محکوم و مجبور و فقیر
کل جسے اہلِ نظر کہتے تھے ایران صغیر
مینوں انج لگیا کہ جویں کلیات وچ کوئی ردوبدل کیتا گیا اے پر انج نہیں سی ایہہ حقیقت سی۔ فیر کجھ ورقے پلٹائے تے اج ای دے امیر اسلامی ملک نظر آئے۔
جانتا ہوںمیں یہ امت حاملِ قرآں نہیں
ہے وہی سرمایہ داری بندۂ مومن کا دیں
تھوڑا ہور اگے ودھی تے امریکہ دے الیکشن دا وی تذکرہ ملیا اوہ کجھ انج سی کہ :
تونے کیا دیکھا نہیں مغرب کا جمہوری نظام
چہرہ روشن اندروں چنگیز سے تاریک تر
یونائیٹڈنیشن تے ساڈی ایس نال جڑی توقعات اُتے اک تفصیلی نظم موجود سی جنہوں پڑھ کے میں حیران رہ گئی۔
اس میں کیا شک ہے کہ محکم ہے ابلیسی نظام
پختہ تر اس سے ہوئے خوئے غلامی میں عوام
ہے طواف و حج کا ہنگامہ اگر باقی تو کیا
کند ہو کر رہ گئی مومن کی تیغِ بے نیام
آئی ایم ایف تے موجودہ بینکاری دے نظام دے بارے وچ وی کیہ خوب ایہناں دی نظر سی کہ اوہناں نے فرمایا
تری دوا نہ جنیوا میں ہے نہ لندن میں
فرنگ کی رگِ جاں پنجۂ یہود میں ہے
تے تسیں کیہ سمجھدے او کہ اج کل دے معاملات ایسے طرح رواں دواں نہیں، فیر شام تے فلسطین دا مسئلہ وی اقبال نے اج دی اکھ نال ویکھیا۔
جلتا ہے مگر شام و فلسطیں پہ مرا دل
تدبیر سے کھلتا نہیں یہ عقدۂ دشوار
فیر جہاں اقبال نے امریکہ نال معاہدہ کردے افغان طالبان دا ذکر کیتا اوتھے ادیدھے دے مخالف دھڑاں نوں وی خبردار کردے ہوئے کہیا:
تری بے علمی نے رکھ لی ہے بے علموں کی لاج
عالم فاضل بیچ رہے ہیں اپنا دین ایمان
اپنی خودی پہچان او غافل افغان
تے نیوز چینلرز دے بعد انٹرنیٹ انڈسٹریز دا وی مسئلہ انج بیان کردے نیں۔
ہند کے شاعر و صورت گر و افسانہ نویس
آہ! بیچاروں کے اعصاب پہ عورت ہے سوار
اقبال نے جدوں کسے عورت دے حق وچ گل کیتی تے اوہ مینوں ایس دے سب توں وڈے وکیل لگے پر نال ای ایہناں دی رہنمائی وی خوب کیتی تے کہیا:
وجودِ زن سے ہے تصویرِ کائنات میں رنگ
اسی کے ساز سے ہے زندگی کا سوزِ دروں
تے آخر وچ عورتاں لئی حتمی بیان انج دتا کہ علم ضرور حاصل کرو پر پہلے کیہڑا علم، ایہہ وی اوہناں نے بیان کیتا۔
جس علم کی تاثیر سے زن ہوتی ہے نازن
کہتے ہیں اسی علم کو اربابِ نظر موت
حد تے ایہہ وے کہ اقبال اک تھاں ساڈی یونیورسٹی دا وی نقشہ کھچدے نظر آندے نیں تے ساڈی ذہنی غلامی اُتے طنز کیتے بغیر نہیں رہ سکے۔
محکوم کے حق میں ہے یہی تربیت اچھی
موسیقی و صورت گری و علم نباتات
اقبال یہاں نام نہ لے علم خودی کا
موزوں نہیں مکتب کیلئے ایسے مقالات
ایسے طرح میں کلیات دے صفحے پلٹدی رہی ہر تھاں انج ای محسوس ہویا کہ گویا ایہہ اک صدی پرانی نہیں بلکہ اج دی گل ہوئے فیر مینوں سمجھ آئی کہ ساڈے مسائل تے کمزوریاں سو سال پہلے وی اوہ ای سن جیہڑی اج نیں بلکہ شاید ایہناں وچ کجھ وادھا ای ہویا ہوئے۔ پر اقبال نے اپنی شاعری وچ ایہناں دا حل وی پیش کر دتا سی ۔ اقبال جیہڑے سچائی، بہادری، عدل خودی تے عشق رسول ودین داسبق دے کے گئے نیں ایسے وچ ساڈی کامیابی دا راز مضمر اے۔
سبق پڑھ صداقت کا، عدالت کا، شجاعت کا
لیاجائے گا تجھ سے کام دنیا کی امامت کا
میرے ساتھیو گوگل وچ عربی فونٹ وچ شاعر الہندی ’’محمد اقبال‘‘ لکھو تے سانوں پتہ چلے گا کہ عرب علما اقبال نوں ’’ فیلسوف الاسلام‘‘ ’’شاعر الاسلام ‘‘ مفکراسلامی نابغہ الشرق’’ شاعر الحکیم‘‘ لکھ رہے نیں یوٹیوب اقبال دی توصیف وچ عرب سکالرز دی ویڈیو بھری پئیاں نیں۔
