اصل قصوروار کون؟

سعد اللہ شاہ

کس جہاں کی فصل بیچی کس جہاں کا زر لیا
ہم نے دنیا کی دکاں سے کاسہ سر بھر لیا
لوگ فہم و آ گہی میں دور تک جاتے مگر
اے جمال یار تونے راستے میں دھر لیا
ایہہ شعر مینوں اک شعر لئی لکھنے پئے کہ جو بہت زیادہ وائرل ہویا تے میں خوش ہویا کہ لوک بھاویں اوہ عام ای ہون اوہ ایس تلازمے نوں سمجھدے نیں جو جو شعر دی جان ہوندا اے پر ایتھے شعر دی تفسیر ضروری نہیں صرف شعر دی کاٹ محل نظر اے۔ کنی عجیب گل اے کہ جنہوں اسیں دھوکھا تے فریب کہنے آں کجھ لوکا دے نیڑے ایہ فن تے آرٹ اے۔ اصل وچ پچھلے دیہاڑے اک فکری محفل سی جہدے وچ اپنے پڑھن والیاں نوں شریک کرنا چاہنا واں۔ اللہ دے اوس فرمان تے گل ہوئی جہدا مفہوم اے کہ اللہ نے ساری کائنات بے مقصد پیدا نہیں کیتی‘ نہ ایہ حادثاتی یاں غیرارادی اے۔ ایہ جہڑیاں گہرائیاں‘ وصعتاں تے پہنائیاں نیں تے بے انت حساب و کتاب جو حضرت انسان نوں پریشان کردا اے ایہ تے دعوت فکر دیندا اے۔ حمیدحسین صاحب نے بڑے چنگے انداز وچ تھیسز بیان کیتا کہ خالق کل دی ایس کائنات تے غور وفکر کرن دی لوڑ اے تے ایہدا انحصار ذکر تے فکر اُتے اے۔ ایہ دوویں عمل بڑے بلیغ نیں۔ اک مثال اقبال دی اے کہ جنہے سخن کا ایک جہاں آباد کر دیا۔ ایس معجزبیانی وچ سانوں اوہناں وڈے لوکاں دا تذکرہ ملے گا جو عمل پیرا ہوئے تے کشتیاں وی ساڑ دتیاں۔ اللہ کہندا اے کہ اوہنے ایویں ای تے سب کجھ پیدا نہیں کیتا کہ بابر بعیش کوش کہ عالم دوبارہ نیست والا معاملہ اے۔ ایہ زندگی اک امتحان تے سزا جزا دا معاملہ اے پر ایس توں وی پہلاں ایس وسیع و عریض کائنات نوں مسخر کرن دی ترغیب اے‘ ایہدے توں ڈرن دی نہیں سگوں نیڑے ہون لئی کہیا گیا اے ایہ سب کجھ حضرت انسان لئی اے۔ پہلی گل تے ایہو کہ ایناں وڈا نظام جہدے وچ شمسی نظام ورگے پتہ نہیں کنے نظام ہون گے ایہ خودکار تے بالکل وی نہیں‘ کسے بے پناہ طاقت نے ایہناں نوں سنبھال رکھیا اے کہ سب حکم دے تابع اپنے اپنے کم تے جٹے ہوئے نیں۔ ایسے لئی کہیا جاندا اے کہ سائنس نال جڑنا چاہیدا اے کہ اللہ دی منشا نوں سمجھیا جا سکے۔ ایس حوالے نال مولانا مودودی دی کتاب تفہیمات پڑھن نال تعلق رکھدی اے۔ گل چلی سی ذکر و فکر توں کہ ایہناں وچ اعتدال ضروری اے کہ افراط و تفریط نتیجے پیدا نہیں کردی۔ ذکر توں مراد صرف اللہ‘ اللہ کرنا یاں تسبیح کرنا نہیں سگوں حق تے سچ دا ہر عمل ای ذکر اے کہ جو عمل اللہ نوں محبوب اے اوہو خوبصورتی تے سچ اے‘ اوہو روشنی تے ہدایت اے۔ایہ ایتھے ظاہر و باطن اک ہوندا اے جیویں قول و فعل دی طرح گل اے اجہے ماحول وچ جدوں لو اللہ نال لائی جاوے گی اوہدی رضا تے خوشنودی لئی ہر عمل ہووے گا تے اوہدے وچ نہ صرف برکت آوے گی سگوں انسان اوہدے وچ ہدایت وی پاوے گا۔ لوک تے ہسدے سن کہ حضرت نوح کشتی کیوں بنا رہے نیں‘ اللہ دی نگرانی وچ کشتی تیار ہو رہی سی‘ گل تے ساری یقین دی اے۔ جدوں ذکر وفکر کرن والا سوچ وچار وچ منہاج نوں چھوئے گا تے اوہ آپ ای پکار اٹھے گا کہ نہیں نہیں ایہ کائنات ایویں ای وجود وچ نہیں آئی ایہدا وجود تے بڑے عظیم مقصد رکھدا اے۔ اک اک چیز تے سوچن والا سو سو واری سبحان اللہ کہوے گا۔ اک کیڑی دی کائنات ای انسان نوں ششدر کر دین لئی کافی اے ایہ ننھی جہی جان ای اپنے آپ وچ اک جہان رکھدی اے جہدے تے تحقیق ہوندی جا رہی اے۔ اک ذرہ وی خورشید اے‘ سائنس داناں نے ایہدا دل چیر کے ویکھ لیا اے۔ جدوں انسان نوں اپنا آل دوالا سمجھ وچ آن لگے تے فیر اوہ رب کائنات دے بارے یقینا سوچے گا کہ تخلیق کار نے نال ای اپنا نظام وی اتاریا اے کہ ذکرک کہدا کرنا اے تے فکر کیویں کرنا اے اوہدے دسے ہوئے انداز وچ زندگی کیویں گزاری اے فیر ای دنیا دین بنے گی اعتدال تے عدل فیر قرآن کھلدا جاوے گا۔ مولانا حمید حسن نے اک بڑی پیاری گل سمجھائی کہ قرآن وچ جو ایہ کہیا گیا اے کہ قرآن نوں اتارنا چاہیا تے پہاڑاں تک نے معذرت کر لئی پر انسان ایس بھار نوں اٹھا لیایا۔ قرآن نے ظلموما جہولا کہیا اے یعنی انسان ظالم تے جاہل اے۔ پتہ لگا کہ ایہ گل تے انسان دے حق وچ اے کہ ظلمت تے جہالت تے ایس گل دا پتہ دیندی اے کہ انسان روشنی تے علم حاصل کرن دی صلاحیت رکھدا اے۔ ایہ گل کسے کندھ بارے تے کہی نہیں جا سکدی ایس لئی انسان نوں اوہ طاقت تے خصوصیت بخشی گئی اے کہ اوہ ایس خزانے نوں سانبھ سکے۔
دونوں جہاں کہاں تری وسعت کو پا سکے
یہ دل ہی وہ جگہ ہے جہاں تو سما سکے
میر دا اک خوبصورت شعر وی قرآن دے حوالے نال پڑھ لوو:
سب پہ جس با ر نے گرانی کی
اس کو یہ ناتواں اٹھا لیا
میں ایہ وی دسدا جاواں کہ ایہ شاندار محفل ملک شفیق صاحب دے گھر وچ سی جتھے سعید ملک صاحب نے بڑا ودھیا پربندھ کیتا ہویا سی۔ ایس فکری محفل وچ کئی دانشور دوست اکٹھے سن۔ حالات حاضرہ تے وی گل ہوئی تے خوب ہوئی۔ اک پاسیوں کہیا گیا کہ اسیں دوجیاں تے الزام دھرنے آں جد کہ اسیں آپ قصوروار آں۔ دوجے دھڑے دا موقف سی کہ نہیں اوہ قصوروار نہیں جو ساڈا نظام چلا رہے۔ محفل وچ مولانا جامی دی فارسی دی نعت سنائی گئی۔
نسیما جانب بطحا گزر کن
زاحوالم محمدؓ را خبر کن
ایتھوں گل شروع ہوئی کہ اک سازش دے تحت فارسی نوں ختم کیتا گیا تے ایس ویلے وی ایہناں چیزاں نوں سلیبس چوں کڈھیا جا رہیا اے جو ساڈی پچھان نیں۔ آخر وچ حمید حسن صاحب نے نتیجہ خیز گلاں کیتیاں کہ دوویں اپنی تھاں ٹھیک نیں۔ استحصال کرن والے تے اسیں جہناں دا استحصال ہو رہیا اے پر ایہناں دوہاں توں ودھ اوہ قابل گرفت نیں جو استحصال کرن والیاں دے آلہ کار نیں۔ یعنی وچارے عوام یاں عام بندہ تے مجبور اے۔ اہل دانش دا کم اے کہ اوہ ایس معاملے تے قلم اٹھان تے دسن کہ ایہ اوہناں نال کیہ ہو رہیا اے۔ اک شعر دے نال اجازت:
میں جانتا تھا آگ لگے گی ہر ایک سمت
مجھ سے مگر چراغ بجھایا نہیں گیا