وزیراعلیٰ پنجاب دے ثقافت دوست اقدامات نال پنجاب دی ثقافت نوں نویں پہچان ملی
پنجاب دی ثقافت پوری دنیا وچ اپنا اک خاص مقام رکھدی اے
عامر رفیق بٹ
پنجاب فارسی زبان دے دو لفظاں نال مل کے بنیا اے ’’پنج‘‘ جس دے معنی پنج تے ’’آب‘‘ دا معنی اے پانی، یعنی پنج دریاواں دی سرزمین۔ پنجاب پاکستان دا سب توں وڈا صوبہ اے۔ پنجاب اپنی ثقافت دی وجہ نال پہچانیا جاندا اے کسے قوم دی شناخت ایس دی ثقافت نال کیتی جاندی اے۔ کسے قوم دے بندے جدوں مدتاں توں اک سرزمین اُتے مل جل کے رہندے ہون ایہناں دے کول مشترکہ قدراں، رسم و رواج، انداز زندگی، عائلی قوانین، تفریحات، کھیڈ، فنون تے مجلسی زندگی دے اصول ویکھے جا سکدے نیں۔ کسے علاقے وچ رہن والے انساناں دے ارادی تے غیر ارادی افعال دی بدولت پروان چڑھدی اے تے انج ایہناں لوکاں دے عقائد ، رسم و رواج، علم و فنون، قوانین تے معاشرتی رویے ایس وچ شامل ہو جاندے نیں تے ایہو خصوصیات اک قوم نوں دوجی قوم توں مختلف تے ممتاز بناندی اے۔ زندگی دے مختلف پہلو اںوچ لوک اپنی پسند دے مطابق رویاں نوں مستحکم کردے نیں تے فنون لطیفہ یعنی شاعری، مصوری، فن تعمیر، موسیقی ، خطاطی تے زبان نوں پروان چڑھاندے نیں تے بتدریج اپنے رہن سہن، رسومات تے لباس وغیرہ نوں ارادی تے غیر ارادی طور تے اپنی زندگی دا حصہ بنا لیندے نیں۔ ایہہ سارے عناصر مجموعی طور تے اک ثقافت دی شکل اختیار کر جاندے نیں۔ ثقافت دا مسلسل ارتقا ہوندا رہندا اے۔ ایس وچ تبدیلیاں رونما ہوندے رہنا فطری امر اے۔ پس ثقافت ماحول دا اوہ حصہ اے۔ جیہڑا انسان نے آپ تشکیل دتا ہوئے۔
پنجاب اپنی ثقافت، رہن سہن، لباس، زبان، کھان پین دی وجہ نال پہچانیا جاندا اے کیوں جے ثقافت معاشرتی زندگی دی کتاب اے جیہڑی معاشرے دے ہر بندے نوں ملدی اے تے معاشرہ کتاب دا استاد اے تے بندے نوں ایس کتاب دی تعلیم دیندا اے۔ ثقافت سماجی ورثے دا ناں اے۔ ماحول دے انسانی تعمیر دے حصے نوں ثقافت کہیا جاندا اے تے ثقافت ہر ایس شے اُتے مشتمل اے جیہڑی اک نسل توں دوجی نسل تیکر اپڑائی جاندی اے۔ پنجابی ثقافت اک وسیع تر تے جامع تصور اے جس وچ علم، عقیدہ، اخلاق، قانون، رسم و رواج تے دوجی اوہ ساری صلاحیتاں، مادہ ثقافت دے اجزا تے عادات شامل نیں جوایہنوں دوجی ثقافتاں توں نمایا کردا اے۔ جے پنجابی کلچر دی گل کریئے تے ایہہ نواں نہیں بلکہ صدیاں توں اپنی شناخت قائم رکھے ہوئے اے۔
پنجاب دے کلچر دا دائرہ کار، تاریخ تے ثقافت بوہت وسیع اے۔ پنجابی کلچر اپنے اندر بوہت ساری خصوصیات نوں سمائے ہوئے ہے۔ جویں کہ پنجابی کھابے، فلسفہ، شاعری، اداکاری، فن مصوری، روایات، رسم و رواج وغیرہ۔ پنجاب تاریخی و جغرافیائی تبدیلیاں پاروں ایس دے چھ وڈے لہجے یا بولیاں نیں جنہاں نوں مختلف ناواں نال موسوم کیتا جاندا اے۔ ماجھی ،پوٹھوہاری، چھاچھی، سرائیکی تے شاہ پوری۔ماجھی لہجہ معیاری لہجہ سمجھیا جاندا اے جیہڑا لہور تے ایس دے آلے دوالے دے علاقے وچ مروج اے۔ پنجابی زبان دے علم و ادب دی نشاندہی محمود غزنوی دے زمانے توں ہوندی اے۔ پنجاب ادب دے لحاظ نال وسیع ترین اے تے پنجابی صوفی شعراء ای اصل وجہ نیں۔ پنجابی شاعری خوبصور ت الفاط تے منفرد لغت نال بھرپور اے۔ پنجابی شاعری دنیا وچ اینی پسند آ گئی کہ ایس دا ترجمہ مختلف زباناں وچ کیتا گیا۔ پنجاب دی ثقافت صوفی شعراء دی شاعری نال بھرپور اے جنہاں وچ حضرت بابا فرید گنج شکرؒ،سلطان باہوؒ، بلھے شاہؒ،مادھو لال حسینؒ سر فہرست نیں۔ پنجابی شاعری وچ داستان گوئی وی اک خصوصی مقام رکھدی اے جنہاں شعرا نے پنجابی دی لوک داستان نوں منظور کیتا ایہناں وچ و ارث شاہ دا قصہ ، ہیر رانجھا، ہاشم شاہ، وغیرہ شامل نیں۔ایہناں قصیاں وچ اعلیٰ درجے دی شاعری دے علاوہ اوس ویلے دی پنجاب دی تعریف تے معاشی، مذہبی تے معاشرتی زندگی دی بھرپور جھلک وی وکھائی دیندی اے۔ پاکستانی عوام دے لباس وچ بڑا تنوع اے۔ ہر صوبے تے علاقے دے لوک اپنی روایات دے مطابق لباس زیب تن کردے نیں پنجاب دے دیہی تے شہری علاقیاں وچ مختلف لباس پائے جاندے نیں۔ پاکستان دے لباس موسمی تے مذہبی ضرورت دے پیش نظر تیار کیتے جاندے نیں۔ سر اُتے پگڑی پانا پسند کیتا جاندا اے۔ جیہڑی موسمی شدت توں وی بچاندی اے۔ دیہی علاقیاں وچ مرد دھوتی، کرتا تے پگڑی استعمال کردے نیں ہن شلوار دا وی رواج ودھدا جا رہیا اے۔ عورتاں دوپٹہ، شلوار تے کرتا پسند کردیاں نیں۔ پنجاب دے شہری علاقیاں وچ شلوار قمیض، پینٹ کوٹ شیروانی تے واسکٹ دا رواج اے جے پنجابی کلچر وچ کھیڈاں دی گل کیتی جائے تے ایہہ کہنا بے جا نہ ہوئے گا کہ پنجاب وچ مختلف قسم دے کھیڈ کھیڈے جاندے نیں۔ پنجابی کبڈی دے بوہت شوقین نیں۔ کبڈی دے علاوہ باکسنگ وی پنجاب دے مختلف ضلعیاں وچ شوق نال کھیڈی جاندی اے جیہڑی کہ بین الاقوامی سطح اُتے وی کھیڈی جاندی اے۔
ایہناں ساری کھیڈاں دے علاوہ کرکٹ باکسنگ ، گھوڑ سواری، ہاکی تے فٹ بال مقبولیت دے حامل نیں جوکہ قومی، صوبائی تے ایتھوں تیکر کہ بین الاقوامی سطح اُتے وی کھیڈے جاندے نیں۔ کئی دوجے کھیڈ کھیڈن دا وی رواج اے یعنی گلی ڈنڈا، یسو پنجو، لڈو، لُکن میٹی وغیرہ۔ پنجاب وچ بوہت سارے انج دے تہوار نیں جیہڑے کہ پنجابی لوک بوہت شوق، جوش و جذبے تے مذہبی عقیدت نال مناندے نیں۔ جنہاں وچ عید میلاد النبی ﷺ، عید الفطر، عیدالاضحی،جمعہ مبارک تے لیلۃ القدر سرفہرست نیں۔اولیائے کرام دے عرس مبارک تے میلے مذہبی عقیدت نال منائے جاندے نیں۔ زندہ دلان لہور جنہوں باغاں دا شہر کہیا جاندا ، تہوار منان وچ اپنی مثال آپ اے۔ لہور پورے ملک وچ اپنی زندہ دلی دے حوالے نال مشہور اے۔ سارے تہواراں نوں خوش دلی تے جوش و جذبے نال منائے جاندے نیں۔ زندہ دلان لاہور وچ موسم بہار وچ بسنت بوہت شوق نال منائی جاندی سی پر ہن ناخوشگوار واقعات پیش آن دی وجہ نال حکومت نے بسنت اُتے مکمل پابندی لا دتی اے۔ پنجاب بھر وچ شادی بیاہ دی تقریبات اپنی مثال آپ نیں۔ جیہڑے پنجابی کلچر دی عکاسی کردے نیں۔ پنجابی شادیاں، جوش، موسیقی نال بھرپور رنگ برنگے تے قیمتی ملبوسات نال بھرپور ہُندیاں نیں۔ پنجاب دے پنڈاں وچ رسم و رواج نوں گرم جوشی نال پورا کیتا جاندا اے جد کہ اج کل شہراں وچ لوک ماڈرن طرز زندگی اپنائے ہوئے نیں۔
پنجاب وچ فنون لطیفہ تے دستکاری دا بوہت رواج اے۔ پنجاب دی دستکاری نہ صرف ملکی بلکہ بین الاقوامی سطح اُتے اک مقام رکھدی اے تے ایہہ ملک دے کونے کونے وچ پسند کیتی جاندی اے جس وچ ہتھ نال بنے ہوئے مٹی دے برتن، ٹوکریاں، کپڑا، سٹیل دے برتن وغیرہ دے ناں سرفہرست نیں تے ایہو وجہ اے کہ ایہناں سارے بیان کردہ خصوصیات وچ پنجاب اپنی مثال آپ اے۔ پنجابی کلچر دنیا بھر وچ پسند کیتا جاندا اے جس دا اندازہ ایس گل نال لایا جا سکدا اے کہ پنجابی تہواراں نوں منان لئی لوک دوجے ملکاں توں آندے نیں۔
پنجاب حکومت پنجاب دی شناخت نوں قائم رکھے ہوئے وے تے ایس دی خوبصورتی تے پہچان نوں برقرار رکھدے ہوئے ایس دی خوشحالی و ترقی لئی روز بروز نویکلے اقدامات کر رہی اے تاکہ ایس دی چمک دھمک ماندنہ پئے جے پچھلی حکومتاں دی گل کیتی جائے تے ایہہ کہنا غلط نہ ہوئے گا کہ اوہناں نے پنجابی کلچر دے فروغ لئی کجھ وی نہ کیتا تے نہ ای انج دی پالیسی بنائی کہ پنجابی کلچر نوں پروموٹ کیتا جائے پر وزیراعلیٰ سردار عثمان بزدار نے ایس گل نوں ضروری سمجھیا کہ جویں دوجے منصوبیاں تے پروگراماں لئی اہم اقدامات کیتے جا رہے نیں تے پنجابی کلچر لئی وی کجھ خاص کیتا جائے تاکہ پنجاب دا کلچر اپنی شناخت برقرار رکھے۔ حکومت پنجاب نے پنجابی کلچر نوں مزید خوبصورت بنان تے ایس دی ساخت نوں قائم ودوائم رکھن لئی پہلی ثقافتی پالیسی 2021 دی منظوری دتی اے۔ پنجابی کلچر وچ ایس پالیسی دے تحت اوہ منصوبے مکمل کیتے جا رہے نیں۔ موجودہ حکومت نے ایس کلچر پالیسی نوں منظور کر کے پنجابی کلچر نوں نویں جہت دتی۔ ایس دا مقصد مستقبل وچ کلچر نوں فروغ دینا جس وچ رقص موسیقی تے دوجے اجزاء یعنی آرٹ، لباس زبان، مذہب ، رسم و رواج ادب اک نسل توں دوجی نسل تیکر اپڑانا تے ایس دی بقا نوں قائم رکھنا اے۔پنجاب کلچر پالیسی وچ لائبریریاں، بک ریڈنگ دے کلچر نوں شامل کیتا اے تاکہ ساڈی اج کل دی نسل جو موبائل ، ٹیبلٹ وچ کھو چکی اے۔ وزیراعلیٰ پنجاب سردار عثمان بزدار نے کلچر دے فروغ وچ دلچسپی لئی تے بلوچی ڈے سندھی ڈے پنجاب وچ منان لئی انتھک کوشش کیتی جس دا مقصد باقی صوبیاں دے نال بھائی چارہ تے اعتماد قائم رکھنا اے۔ پنجاب حکومت دا اہم اقدام پنجاب کلچر ڈے منانا اے۔
پنجاب حکومت اپنی گڈ گورننس تے فریم ورک آف انسٹی ٹیوشن دے ذریعے پنجابی کلچر دی حفاظت تے ترقی کرنا چاہندی اے۔ پنجاب حکومت نے صحت مندانہ تے ادبی ماحول نوں فروغ دین لئی جامع اقدامات کیتے نیں۔پنجاب کلچر پالیسی ایہناں سارے ہیروز دا ناں وی نمایاں کردی اے جو کہ تاریخ وچ تے موجودہ دور وچ اپنی مثال آپ اے۔ پالیسی دے تحت فنکاراں نوں سوشل سیفٹی نیٹ ورک وچ لیایا جائے گا۔ صوبے وچ فلم، اکانومی نوں فروغ ملے گا۔ فلم دی بحالی لئی اقدامات ممکن ہون گے۔ پنجاب وچ ثقافتی پالیسی مرتب کرن اُتے صوبائی وزیر احمد کاسترو تے سیکرٹری محکمہ اطلاعات و ثقافت دی کاوشاں قابل تحسین نیں۔ قیام پاکستان دے بعد پنجاب وچ پہلی ثقافتی پالیسی پیش کرن دا اعزاز پاکستان تحریک انصاف دی حکومت نوں حاصل ہویا اے۔ ثقافتی سرگرمیاں دے ذریعے امن تے بھائی چارے نوں فروغ دتا جائے گا۔ فنون دے فروغ تے اکانومی دے ذریعے معیشت دی سپورٹ وی ثقافتی پالیسی دا حصہ اے۔ پنجاب وچ فلم دی بحالی لئی اقدامات ممکن ہو گئے نیں۔ دنیا بھر وچ پاکستان دی پہچا ن بن رہی اے۔قدیم ترین مستند چارثقافتی ورثے پنجاب وچ شامل اے۔ یونیسکو دے ذریعے مزید 9 ثقافتی مقامات نوں کلچر ہیریٹیج وچ شامل کیتا جا رہیا اے۔ سرزمین پنجاب نوں پر امن، ترقی تے ثقافتی لحاظ نال مرکز بنایا جا رہیا اے۔ پنجاب وچ ثقافتی ورثے دے تحفظ نال سیاسی،معاشرتی تے ثقافتی سرگرمیاں نوں فروغ ملے گا۔ فروغ ثقافت تے ثقافتی ورثے دی حفاظت لئی فول پروف میکنیزم واضح کیتا جا رہیا اے۔ وزیراعلیٰ پنجاب نے کہیا کہ ادب، ثقافت تے لوک موسیقی اہل پنجاب دی پہچان اے۔ فروغ ثقافت دی تحریک وچ صنفی مساوات نوں مدنظر رکھیا جائے گا۔ پنجاب وچ بصری تے ڈیجیٹل آرٹ دے فروغ لئی مربوط کاوشاں کیتی جا رہیاں نیں۔
