لہو وی انصاف منگدا اے

مظہر برلاس

جدوں وی لہو وچ نہاندی ہوئی وادی کشمیر نوں ویکھنا واں تے عالمی امن دے ٹھیکیداراں دی دورخی صاف وکھائی دیندی اے۔ ایہدے نال ای مسلم ملکاں دی بے بسی تے بے حسی یا دآ جاندی اے۔ کشمیری وی کمال دے لوک نیں‘ صدیاں توں جبر دے سائے وچ حیاتی گزار رہے نیں‘ آزادی دی جنگ لڑ رہے نیں‘ روز جواناں دے جنازے اٹھدے نیں پر حوصلہ نہیں ہاردے‘ ہمت نہیں ہاردے‘ کشمیریاں دا ایس توں وی وڈا کمال ایہہ وے کہ اوہناں نے اوس دور وچ وی غلامی قبول نہیں سی کیتی جدوں پورا برصغیر اپنے بیرونی آقاواں نوں سلام کر رہیا سی۔ ریاست جموں و کشمیر دی تریخ تے صدیاں پرانی اے پر جدید تریخ دا آغاز 16مارچ 1846ء دے معاہدہ امرتسر توں ہوندا اے جدوں ایسٹ انڈیا کمپنی دے ہتھوں ہار مگروں سکھاں نے ریاست نوں صرف 75لکھ نانک شاہی دے بدلے مہاراجہ گلاب سنگھ نوں ویچ دتا۔ کشمیریاں نے نہ سکھاں دی جابرانہ حکومت نوں قبول کیتا تے نہ ای ڈوگرہ راج نوں منیا۔
کشمیریاں نے سکھاں دے خلاف مزاحمتی تحریک دا آغاز 1827ء وچ اوس ویلے کیتا جدوں اوہناں نے سری نگر دی جامع مسجد دے بوہے بند کیتے۔ اوس ورھے زبردست لڑائی ہوئی۔ 1832ء وچ پونچھ دے سدھن قبیلے دے سرداراں سنے کئی بندیاں دی جیوندے کھل کھچوائی گئی۔ 1846ء دے معاہدہ امرتسر دے بعد ڈوگرہ راج آ گیا۔ ڈوگرہ راج وچ چار حکمران آئے یعنی مہاراجہ گلاب سنگھ‘ مہاراجہ رنبیر سنگھ‘ مہاراجہ پرتاب سنگھ تے مہاراجہ ہری سنگھ۔ ڈوگرہ راج وچ وی کشمیریاں تے ہر طرح دا ظلم و ستم ہوندا رہیا۔ اپریل 1931ء وچ نماز عید دی ادائیگی نوں وی پابندیاں وچ چکڑ دتا گیا۔ جولائی 1931ء دا اک واقعہ ایسا اے جہنوں زمین توں علاوہ اسماناں تے وی فراموش نہیں کیتا جا سکدا۔ ایہ واقعہ سری سنگر دی سنٹرل جیل وچ اک مقدمے دی سماعت ویلے پیش آیا۔ جدوں ظہر دا وقت ہویا تے اک کشمیری نوجوان اذان لئی اٹھیا‘ اللہ تعالیٰ دا ناں بلند کیتا تے اوہنوں اک ڈوگرہ سپاہی نے گولی مار دتی فیر اذان دی تکمیل لئی دوجا جوان کھڑا ہویا اوہنوں وی گولی مار دتی گئی‘ بائی کشمیری نوجواناں نے جاناں دا نذرانہ پیش کرکے اذان مکمل کیتی۔ شہادت دی ایہ داستان قابل فخر وی اے تے قابل ناز وی۔ ریاست جموں و کشمیر وچ مسلماناں دی پہلی نمائندہ سیاسی جماعت آل جموں و کشمیر مسلم کانفرنس اے۔ ایہدا قیام اکتوبر 1932ء وچ عمل وچ آیا۔
جون 1947ء وچ تقسیم برصغیر دے منصوبے دا اعلان ہویا۔ جموں و کشمیر وچ مسلماناں دی اکثریت سی پر ایتھوں دا ڈوگرہ حکمران مہاراجہ ہری سنگھ مذہبی بنیاد تے ہندوستان دا حمایتی سی ایسے لئی 19جولائی 1947ء نوں سری نگر وچ سردار ابراہیم دی آبی گزر تے قائم رہائش تے جموں و کشمیر مسلم کانفرنس دا کنونشن ہویاجہدے وچ اک قرارداد منظور کیتی گئی قرارداد ایہہ سی: مسلم کانفرنس دا ایہ کنونشن بڑے غوروخوض دے بعد ایس نتیجے تے اپڑیا اے کہ جغرافیائی‘ اقتصادی‘ لسانی تے مذہبی اعتبار نال ریاست دا پاکستان نال الحاق بڑا ضروری اے کیوں جے ریاست دی آبادی دا 80فیصد حصہ مسلماناںتے مشتمل اے تے پاکستان دے سارے وڈے دریا جہناں دی گزرگاہ پنجاب اے دے منبع وادی کشمیر وچ نیں ریاست دیاں سرحداں تے پاکستان دیاں سرحداں نال پہلاں ای ملدیاں نیں تے ریاست دے لوک وی پاکستان دے نال مذہبی‘ ثقافتی تے اقتصادی رشتیاں وچ مضبوطی نال بجھے ہوئے نیں ایس لئی ضروری اے کہ ریاست دا الحاق پاکستان نال کیتا جاوے۔ ایہ کنونشن مہاراجہ کشمیر توں پرزور مطالبہ کردا اے کہ کشمیری لوکاں نوں داخلی طور تے خودمختاری دتی جاوے تے مہاراجہ ریاست دے آئینی سربراہ دی حیثیت اختیار کردے ہوئے ریاست وچ اک نمائندہ قنون ساز اسمبلی شکیل دین‘ تے دفاع‘ مواصلات تے امور خارجہ دے محکمے پاکستان دی دستورساز اسمبلی دے حوالے کیتے جان۔ بعد وچ مزدور کسان کانفرنس تے کشمیر سوشلسٹ پارٹی نے وی قرارداد الحاق پاکستان منظور کیتی۔ ریاست جموں و کشمیر دے حکمران مہاراجہ ہری سنگھ دی سوچ مسلماناں دے خلاف سی ایس لئی اوہ کسے وی صورت وچ کشمیر دا الحاق پاکستان نال نہیں سی چاہندا اوہنے اپنی پولیس تے فوج توں مسلماناں نوں کڈھوانا شروع کیتا۔ اوہنے مسلماناں توں اسلحہ وی اکٹھا کرناشروع کر دتا۔ مہاراجہ دے ایہناں اقدامات دی وجہ نال ریاست جموں و کشمیر دے لوکاں نے محسوس کیتا کہ مہاراجہ پاکستان دی تھاں ہندوستان ول راغب اے۔ ایس مرحلے تے اوہناں نے ڈوگرہ حکومت دے خلاف مسلح جدوجہد دا فیصلہ کیتا۔ ایس سلسلے وچ 15اگست 1947ء نوں راولاکوٹ وچ اجلاس ہویا۔ 17اگست نوں راولا کوٹ وچ ای ریلی ہوئی۔ 23اگست نوں نیلہ بٹ وچ اجلاس ہویا۔ 26 اگست نوں باغ سنے کشمیر دے دوجے علاقیاں وچ اکٹھ ہوئے جہدے بعد ڈوگرہ حکومت دے خلاف مسلح جدوجہد دا آغاز کیتا گیا۔ 6ستمبر 1947ء نوں باغ وچ متحرک رہنما سید خادم حسین شاہ نوں پھڑ کے شہید کر دتا گیا۔ اگست‘ ستمبر تے اکتوبر دے مہینیاں وچ ایس طرح دے کئی واقعات ہوئے ڈوگرہ فوج تے مقامی مجاہداں وچکار جھڑپاں ہوئیاں۔
6اکتوبر 1947ء نوں مہاراجہ ہری سنگھ نے ریاست دی بائونڈری فورس تے پولیس دے سربراہ پاول دی تھاں اک ہندو نوں لا دتا تاں جے کشمیری مسلماناں تے ظلم ودھایا جا سکے۔ 17اکتوبر 1947ء نوں صحافتی پابندیاں لا دتیاں گئیاں تاں جے ریاست دے الحاق تے ظلم و ستم دی کوئی خبر لوکاں تک نہ اپڑے۔ ایس پابندی توں پہلاں مہاراجہ ہری سنگھ نے ہندوستان ولوں بائونڈری کمیشن دے اک رکن مہرچند مہاجن نوں جموں و کشمیر دا وزیراعظم متھ دتا تاں جے ریاست دا ہندوستان نال الحاق یقینی بنایا جا سکے۔ (جاری)
14اکتوبر 1947ء نوں اکالی دل تے راشٹریہ سیوک سنگھ دے کارکناں نے جموں و چ مسلماناں نوں شہید کرکے پورا پنڈ ساڑ دتا۔ 17اکتوبر 1947ء نوں بریگیڈیئر این ایس راوت نوں جموں بریگیڈ دا چارج دتا گیا۔ اوسے دن سری نگر وی ہندوستانی فوج دے حوالے کیتا گیا کہ بقول محسن نقوی:
آوارگی میں محسن اس کی بھی ہنر جانا
اقرارِ وفا کرنا پھر اس سے مکر جانا
کشمیری ورھیاں توں پرامن آواز بلند کردے رہے فیر 11فروری 1984ء نوں کشمیری رہنما مقبول بٹ نوں ہندوستان نے تہاڑ جیل دہلی وچ پھاہے لا دتا۔ مقبول بٹ شہید دی میت نوں وی اوتھے دفن کر دتا گیا۔ بھارتی حکومت دے ایس اقدام دے بعد کشمیر وچ احتجاج دا سلسلہ شروع ہو گیا۔ ایہ اوہناں دیہاڑیاں دی گل اے جدوں ہندوستان تے جواہرلعل نہرو دی دھی اندراگاندھی دی حکومت سی اوہنے اوہناں دیہاڑیاں سکھاں نوں وی تنگ کر رکھیا سی۔ 11فروری 1984ء نوں آزادی پسند کشمیری رہنما مقبول بٹ نوں پھاہے لا کے اندراگاندھی نے پرامن کشمیریاں نوں احتجاج دا راہ وکھایا۔ یاد رہوے کہ مقبول بٹ شہید اردو دے ممتاز شاعر احمد فراز دے کلاس فیلو سن۔ اک کشمیری رہنما نوں پھاہے لا کے وی اندراگاندھی دا کلیجہ ٹھنڈا نہ ہویا تے اوہنے جون 1984ء وچ خالصتان دی تحریک نوں مدھن لئی گولڈن ٹیمپل امرتسر وچ اپریشن بلیوسٹار شروع کیتا۔ ایس اپریشن وچ بھارتی فوج دی 9ویں ڈویژن دے دس ہزار فوجی‘ پیراشوٹ رجمنٹ تے آرٹلری یونٹس دے 175‘ فورتھ سی آر پی ایف بٹالین دے 700 تے پنجاب پولیس دے ڈیڑھ سو سکیورٹی اہلکاراں توں علاوہ بی ایس ایف دی ستویں بٹالین نے حصہ لیا۔ ایس اپریشن دوران چھ جون نوں 37سالہ بہادر خالصتانی رہنما سنت جرنیل سنگھ بھنڈرانوالہ نوں موت دے گھاٹ اتار دتا گیا۔ سنت جرنیل سنگھ بھنڈرانوالہ دے مرن مگروں سکھاں دی کمان جنرل شاہ بیگ سنگھ نے سانبھی۔ اوہناں نوں وی مار دتا گیا۔ یاد رہوے کہ جنرل شاہ بیگ سنگھ بھارتی فوج وچ جنرل رہ چکے سن تے مکتی باہی دے قیام وچ اوہناں دا اہم کردار سی۔ ایس مقصد لئی اوہناں دا انتخاب انڈین آرمی چیف جنرل مانک شاہ نے کیتا سی کیوں جے ایہ اوہناں دے علاقے امرتسر توں سن پر جدوں جنرل شاہ بیگ سنگھ خالصتان تحریک نال جڑے تے اکثر کہندے سن مینوں افسوس اے کہ میں دہلی تے بھارتی فوج دی ریاستی دہشت گردی وچ اپنا حصہ پایا تے مینوں ایہدا پچھتاوا مرن تک رہوے گا۔ اپریشن بلیو سٹار دوران امرتسر توں علاوہ وی پورے ہندوستان وچ سکھاں لئی زمین تنگ کر دتی گئی۔ سکھاں دا قتل عام کیتا گیا۔ ایسے ورھے یعنی 1984ء نوں اکتوبر دی آخری تریخ سی کہ اندراگاندھی دے سکھ باڈی گاڈاں نے اپنی وزیراعظم نوں گولیاں نال بھن کے رکھ دتا۔ ایہدے بعد بھارت نے ریاستی دہشت گردی کردے ہوئے 1984ء توں 1994ء تک دس لکھ سکھ نوجوان موت دی نیند سلا دتے۔
تسیں وی سوچ رہے ہوو گے کہ تحریک آزادی کشمیر دا تذکرہ کردے ہوئے خالصتان دا قصہ کیوں چھڑ گیا۔ ایہدیاں دو تن وجوہات نیں۔ 1984ء وچ مقبول بٹ نوں پھاہے لایا گیا۔ 1984ء وچ ای اپریشن بلیو سٹار کیتا گیا تے سنت جرنیل سنگھ بھنڈرانوالہ سنے بہت سارے سکھاں نوں موت دے گھاٹ اتار دتا گیا۔ 1984ء وچ ای اندراگاندھی سکھاں دے ہتھوں قتل ہوئی۔ گولڈن ٹیمپل امرتسر جتھے اپریشن بلیو سٹار کیتا گیا سی اوس گوردوارے دا سنگ بنیاد حضرت میاں میرؒ نے رکھیا سی۔ میں دسمبر وچ ایہ کالم لکھ رہیا واں تے دو مہینے بعد سنت جرنیل سنگھ بھنڈرانوالہ دی سالگرہ دا دن اے۔ سکھ قوم دا آزادی پسند بہادر سنت جرنیل سنگھ بھنڈرانوالہ 12فروری 1947ء نوں ضلع موگاہ دے پنڈ روڈا وچ پیدا ہویا سی۔
1984ء وچ مقبول بٹ دی شہادت دے بعد کشمیر وچ بھارت نوں نفرت دی نگاہ نال ویکھن وچ شدت آ گئی۔ ایس شدت دی حدت نوں محسوس کردے ہوئے 1987ء وچ ریاستی اسمبلی دے انتخابات وچ مسلم متحدہ محاذ دے امیدواراں نوں ریاستی جبر نال الیکشن تو ںباہر کر دتا گیا۔ 1989ء وچ تحریک آزادی دا پیغام شہراں چوں نکل کے ریاست دے ہر پنڈ تک کھلر گیا۔ ایس پیغام دا کشمیری نوجواناں دے دِلاں تے ایناں اثر ہویا کہ اوہ سب کجھ چھڈ کے تحریک نال جڑ گئے۔ ایس دوران بھارتی کرکٹ ٹیم لئی دہلی وچ ٹریننگ کیمپ جاری سی بھارتی کرکٹر مدن لال ٹریننگ دے رہے سن ایس کیمپ نوں کشمیری نوجوان چھڈ کے ٹر گئے۔ مدن لال نے سری نگر نال تعلق رکھن والے فاسٹ بائولر عبدالحمید لون دے بڑے ترلے کیتے کہ تسیں نہ جائو‘ تہاڈے ورگا بائولر سانوں کتھے ملے گا؟ پر عبدالحمید لون ٹریننگ کیمپ چھڈ کے آزادی دی تحریک نال جڑ گئے۔ ایتھے اک گل تہانوں دسدا جاواں کہ بھارت وچ صرف سبزیاں کھان پاروں ہندوئواں وچ فاسٹ بائولر بڑے گھٹ ہوندے نیں فاسٹ بائولنگ دا زیادہ حصہ گوشت خور مسلماناں دے حصے وچ آئوندا اے۔
مسئلہ کشمیر تے پاکستان تے ہندوستان وچ مذاکرات دا مڈھ بجھیا تے را نے پارلیمنٹ تے حملہ کروا کے مذاکراتی عمل ختم کروا دتا۔ کشمیریاں تے جبروستم جاری رہیا۔ ایس دوران 2009ء وچ انسانی حقوق دی اک تنظیم نے مقبوضہ کشمیر وچ گمنام اجتماعی قبراں دا سراغ لایا۔ ایس ویلے تک چھ ہزار توں ودھ گمنام قبراں دی نشاندہی ہو چکی اے۔ 2013ء وچ پارلیمنٹ حملہ کیس دافیصلہ سنایا گیا تے بناں کسے ثبوت دے محمدافضل گورو نوں پھاہے لا دتا گیا۔ افضل گورو شہید نوں وی مقبول بٹ شہید وانگوں تہاڑ جیل وچ ای دفن کر دتا گیا۔ 2015ء وچ بی جے پی دے اقتدار دے نال ظلماں وچ وادھا کر دتا گیا۔ گاں دے گوشت دے ناں تے زندگی تنگ کر دتی گئی۔ جولائی 2016ء وچ متحرک کشمیری نوجوان برہان وانی دی شہادت دے بعد تقریباً ڈیڑھ سو بندے شہید کر دتے گئے تے پندرہ ہزار بندیاں نوں پیلٹ گناں تے مہلک ہتھیاراں نال پھٹڑ کر دتا گیا۔
پنج اگست 2019ء نوں ہندوستانی حکومت نے مقبوضہ کشمیر دی خصوصی حیثیت ختم کرکے اوہنوں دو حصیاں وچ ونڈ دتا۔ آرٹیکل 35 اے ختم کرکے مقبوضہ کشمیر وچ مسلم اکثریت نوں اقلیت وچ بدلن دے منصوبے تے کم شروع کر دتا گیا۔ مسلماناں نوں سرکاری عہدیاں توں برطرف کرکے اہم سرکاری عہدیاں تے غیرریاستی بندے تعینات کیتے جا رہے نیں۔ مقبوضہ کشمیر نوں جیل بنا کے رکھ دتا گیا اے۔ مسلماناں دے مذہبی اجتماعات تے پابندیاں نیں۔ تحریک حریت دے سینئر رہنماواں محمد اشرف صحرافی تے آل پارٹیز حریت کانفرنس دے چیئرمین سید علی گیلانی نوں طبی سہولتاں توں محروم رکھ کے ماورائے عدالت قتل کر دتا گیا۔ شہادت دے وقت اوہ زیرحراست سن۔ ہندوستان دا ظلم و جبر جاری اے پر ایہناں ساریاں ظالمانہ کاروائیاں دے سامنے کشمیریاں دا اک ای نعرہ اے۔ ہندوستان سے لیں گے آزادی۔ اج وی کشمیری نوجوان پرجوش انداز وچ سیدعلی گیلانی دا نعرہ بلند کردے نیں۔ ہم پاکستانی ہیں‘ پاکستان ہمارا ہے۔
بھارتی سرکار سکھ کساناں دے سامنے ہتھیار سٹ کے کساناں بارے قنون واپس لے چکی اے۔ سنیا اے کہ ایسے دسمبر وچ کشمیر بارے 370 وی واپس لے لیا جاوے گا۔ دوہاں دی آزادی دی منزل نیڑے اے۔ یعنی خالصتان وی آزاد ہون والا اے تے کشمیری وی اپنے اصل دیس پاکستان دے نال ملن والے نیں۔ بقول اقبال
توڑ اس دست جفا کِش کو یا رب جس نے
روحِ آزادی کشمیر کو پامال کیا

14اکتوبر 1947ء نوں اکالی دل تے راشٹریہ سیوک سنگھ دے کارکناں نے جموں و چ مسلماناں نوں شہید کرکے پورا پنڈ ساڑ دتا۔ 17اکتوبر 1947ء نوں بریگیڈیئر این ایس راوت نوں جموں بریگیڈ دا چارج دتا گیا۔ اوسے دن سری نگر وی ہندوستانی فوج دے حوالے کیتا گیا کہ بقول محسن نقوی:
آوارگی میں محسن اس کی بھی ہنر جانا
اقرارِ وفا کرنا پھر اس سے مکر جانا
کشمیری ورھیاں توں پرامن آواز بلند کردے رہے فیر 11فروری 1984ء نوں کشمیری رہنما مقبول بٹ نوں ہندوستان نے تہاڑ جیل دہلی وچ پھاہے لا دتا۔ مقبول بٹ شہید دی میت نوں وی اوتھے دفن کر دتا گیا۔ بھارتی حکومت دے ایس اقدام دے بعد کشمیر وچ احتجاج دا سلسلہ شروع ہو گیا۔ ایہ اوہناں دیہاڑیاں دی گل اے جدوں ہندوستان تے جواہرلعل نہرو دی دھی اندراگاندھی دی حکومت سی اوہنے اوہناں دیہاڑیاں سکھاں نوں وی تنگ کر رکھیا سی۔ 11فروری 1984ء نوں آزادی پسند کشمیری رہنما مقبول بٹ نوں پھاہے لا کے اندراگاندھی نے پرامن کشمیریاں نوں احتجاج دا راہ وکھایا۔ یاد رہوے کہ مقبول بٹ شہید اردو دے ممتاز شاعر احمد فراز دے کلاس فیلو سن۔ اک کشمیری رہنما نوں پھاہے لا کے وی اندراگاندھی دا کلیجہ ٹھنڈا نہ ہویا تے اوہنے جون 1984ء وچ خالصتان دی تحریک نوں مدھن لئی گولڈن ٹیمپل امرتسر وچ اپریشن بلیوسٹار شروع کیتا۔ ایس اپریشن وچ بھارتی فوج دی 9ویں ڈویژن دے دس ہزار فوجی‘ پیراشوٹ رجمنٹ تے آرٹلری یونٹس دے 175‘ فورتھ سی آر پی ایف بٹالین دے 700 تے پنجاب پولیس دے ڈیڑھ سو سکیورٹی اہلکاراں توں علاوہ بی ایس ایف دی ستویں بٹالین نے حصہ لیا۔ ایس اپریشن دوران چھ جون نوں 37سالہ بہادر خالصتانی رہنما سنت جرنیل سنگھ بھنڈرانوالہ نوں موت دے گھاٹ اتار دتا گیا۔ سنت جرنیل سنگھ بھنڈرانوالہ دے مرن مگروں سکھاں دی کمان جنرل شاہ بیگ سنگھ نے سانبھی۔ اوہناں نوں وی مار دتا گیا۔ یاد رہوے کہ جنرل شاہ بیگ سنگھ بھارتی فوج وچ جنرل رہ چکے سن تے مکتی باہی دے قیام وچ اوہناں دا اہم کردار سی۔ ایس مقصد لئی اوہناں دا انتخاب انڈین آرمی چیف جنرل مانک شاہ نے کیتا سی کیوں جے ایہ اوہناں دے علاقے امرتسر توں سن پر جدوں جنرل شاہ بیگ سنگھ خالصتان تحریک نال جڑے تے اکثر کہندے سن مینوں افسوس اے کہ میں دہلی تے بھارتی فوج دی ریاستی دہشت گردی وچ اپنا حصہ پایا تے مینوں ایہدا پچھتاوا مرن تک رہوے گا۔ اپریشن بلیو سٹار دوران امرتسر توں علاوہ وی پورے ہندوستان وچ سکھاں لئی زمین تنگ کر دتی گئی۔ سکھاں دا قتل عام کیتا گیا۔ ایسے ورھے یعنی 1984ء نوں اکتوبر دی آخری تریخ سی کہ اندراگاندھی دے سکھ باڈی گاڈاں نے اپنی وزیراعظم نوں گولیاں نال بھن کے رکھ دتا۔ ایہدے بعد بھارت نے ریاستی دہشت گردی کردے ہوئے 1984ء توں 1994ء تک دس لکھ سکھ نوجوان موت دی نیند سلا دتے۔
تسیں وی سوچ رہے ہوو گے کہ تحریک آزادی کشمیر دا تذکرہ کردے ہوئے خالصتان دا قصہ کیوں چھڑ گیا۔ ایہدیاں دو تن وجوہات نیں۔ 1984ء وچ مقبول بٹ نوں پھاہے لایا گیا۔ 1984ء وچ ای اپریشن بلیو سٹار کیتا گیا تے سنت جرنیل سنگھ بھنڈرانوالہ سنے بہت سارے سکھاں نوں موت دے گھاٹ اتار دتا گیا۔ 1984ء وچ ای اندراگاندھی سکھاں دے ہتھوں قتل ہوئی۔ گولڈن ٹیمپل امرتسر جتھے اپریشن بلیو سٹار کیتا گیا سی اوس گوردوارے دا سنگ بنیاد حضرت میاں میرؒ نے رکھیا سی۔ میں دسمبر وچ ایہ کالم لکھ رہیا واں تے دو مہینے بعد سنت جرنیل سنگھ بھنڈرانوالہ دی سالگرہ دا دن اے۔ سکھ قوم دا آزادی پسند بہادر سنت جرنیل سنگھ بھنڈرانوالہ 12فروری 1947ء نوں ضلع موگاہ دے پنڈ روڈا وچ پیدا ہویا سی۔
1984ء وچ مقبول بٹ دی شہادت دے بعد کشمیر وچ بھارت نوں نفرت دی نگاہ نال ویکھن وچ شدت آ گئی۔ ایس شدت دی حدت نوں محسوس کردے ہوئے 1987ء وچ ریاستی اسمبلی دے انتخابات وچ مسلم متحدہ محاذ دے امیدواراں نوں ریاستی جبر نال الیکشن تو ںباہر کر دتا گیا۔ 1989ء وچ تحریک آزادی دا پیغام شہراں چوں نکل کے ریاست دے ہر پنڈ تک کھلر گیا۔ ایس پیغام دا کشمیری نوجواناں دے دِلاں تے ایناں اثر ہویا کہ اوہ سب کجھ چھڈ کے تحریک نال جڑ گئے۔ ایس دوران بھارتی کرکٹ ٹیم لئی دہلی وچ ٹریننگ کیمپ جاری سی بھارتی کرکٹر مدن لال ٹریننگ دے رہے سن ایس کیمپ نوں کشمیری نوجوان چھڈ کے ٹر گئے۔ مدن لال نے سری نگر نال تعلق رکھن والے فاسٹ بائولر عبدالحمید لون دے بڑے ترلے کیتے کہ تسیں نہ جائو‘ تہاڈے ورگا بائولر سانوں کتھے ملے گا؟ پر عبدالحمید لون ٹریننگ کیمپ چھڈ کے آزادی دی تحریک نال جڑ گئے۔ ایتھے اک گل تہانوں دسدا جاواں کہ بھارت وچ صرف سبزیاں کھان پاروں ہندوئواں وچ فاسٹ بائولر بڑے گھٹ ہوندے نیں فاسٹ بائولنگ دا زیادہ حصہ گوشت خور مسلماناں دے حصے وچ آئوندا اے۔
مسئلہ کشمیر تے پاکستان تے ہندوستان وچ مذاکرات دا مڈھ بجھیا تے را نے پارلیمنٹ تے حملہ کروا کے مذاکراتی عمل ختم کروا دتا۔ کشمیریاں تے جبروستم جاری رہیا۔ ایس دوران 2009ء وچ انسانی حقوق دی اک تنظیم نے مقبوضہ کشمیر وچ گمنام اجتماعی قبراں دا سراغ لایا۔ ایس ویلے تک چھ ہزار توں ودھ گمنام قبراں دی نشاندہی ہو چکی اے۔ 2013ء وچ پارلیمنٹ حملہ کیس دافیصلہ سنایا گیا تے بناں کسے ثبوت دے محمدافضل گورو نوں پھاہے لا دتا گیا۔ افضل گورو شہید نوں وی مقبول بٹ شہید وانگوں تہاڑ جیل وچ ای دفن کر دتا گیا۔ 2015ء وچ بی جے پی دے اقتدار دے نال ظلماں وچ وادھا کر دتا گیا۔ گاں دے گوشت دے ناں تے زندگی تنگ کر دتی گئی۔ جولائی 2016ء وچ متحرک کشمیری نوجوان برہان وانی دی شہادت دے بعد تقریباً ڈیڑھ سو بندے شہید کر دتے گئے تے پندرہ ہزار بندیاں نوں پیلٹ گناں تے مہلک ہتھیاراں نال پھٹڑ کر دتا گیا۔
پنج اگست 2019ء نوں ہندوستانی حکومت نے مقبوضہ کشمیر دی خصوصی حیثیت ختم کرکے اوہنوں دو حصیاں وچ ونڈ دتا۔ آرٹیکل 35 اے ختم کرکے مقبوضہ کشمیر وچ مسلم اکثریت نوں اقلیت وچ بدلن دے منصوبے تے کم شروع کر دتا گیا۔ مسلماناں نوں سرکاری عہدیاں توں برطرف کرکے اہم سرکاری عہدیاں تے غیرریاستی بندے تعینات کیتے جا رہے نیں۔ مقبوضہ کشمیر نوں جیل بنا کے رکھ دتا گیا اے۔ مسلماناں دے مذہبی اجتماعات تے پابندیاں نیں۔ تحریک حریت دے سینئر رہنماواں محمد اشرف صحرافی تے آل پارٹیز حریت کانفرنس دے چیئرمین سید علی گیلانی نوں طبی سہولتاں توں محروم رکھ کے ماورائے عدالت قتل کر دتا گیا۔ شہادت دے وقت اوہ زیرحراست سن۔ ہندوستان دا ظلم و جبر جاری اے پر ایہناں ساریاں ظالمانہ کاروائیاں دے سامنے کشمیریاں دا اک ای نعرہ اے۔ ہندوستان سے لیں گے آزادی۔ اج وی کشمیری نوجوان پرجوش انداز وچ سیدعلی گیلانی دا نعرہ بلند کردے نیں۔ ہم پاکستانی ہیں‘ پاکستان ہمارا ہے۔
بھارتی سرکار سکھ کساناں دے سامنے ہتھیار سٹ کے کساناں بارے قنون واپس لے چکی اے۔ سنیا اے کہ ایسے دسمبر وچ کشمیر بارے 370 وی واپس لے لیا جاوے گا۔ دوہاں دی آزادی دی منزل نیڑے اے۔ یعنی خالصتان وی آزاد ہون والا اے تے کشمیری وی اپنے اصل دیس پاکستان دے نال ملن والے نیں۔ بقول اقبال
توڑ اس دست جفا کِش کو یا رب جس نے
روحِ آزادی کشمیر کو پامال کیا