ساڈے منتظر خزانے

اشرف شریف

فائدہ تے منافع ساڈے راہواں وچ جگمگاندے جواہرات وانگوں کھلریا پیا اے اسیں آں کہ پتھر اکٹھے کرن تے لگے آں۔ پتھر‘ روڑے نما انسان تے کچرا نما مراسم نال ریاست نوں الجھاندے رہنے آں۔ ای سی او ملکاں دا بلاک جنوبی ایشیا دے سارک توں ودھ فائدہ مند ہو سکدا اے کیوں جے ایس بلاک وچ کوئی بھارت نہیں۔ پاکستان پر سست روی دا شکار‘ نوے دے عشرے وچ وسط ایشیا دے نال تجارت دے جہڑے خواب اکھ دا سرمہ بنائے اوہناں نوں دہشت گردی دے خلاف جنگ دے اتھرو بہا لے گئے۔ نویاں حقیقتاں سامنے کھڑیاں نیں۔ جنوبی ایشیا امریکہ نے بھارت نوں دے دتا‘ ایتھے پاک بنگلہ شراکت داری ہو سکدی اے پر کدوں ہووے؟ ایس عرصے دا تعین اجے تک ممکن نہیں۔ پاکستان‘ افغانستان‘ آذربائیجان‘ ایران‘ قازقستان‘ کرغزستان‘ تاجکستان‘ ترکی‘ ترکمانستان تے ازبکستان ای سی او دا حصہ نیں۔ ایہنوں جغرافیائی طور تے ایس طرح پڑھ لوو کہ پاکستان توں تجارتی مال ٹرکاں تے لد کے نکلو افغانستان توں تاجکستان‘ ترکمانستان‘ آذربائیجان تے ازبکستان تک ٹر جائو اک راہ گوادر توں اے جو وسط ایشیائی ریاستاں تک اپڑا دیندا اے۔تریجا راہ بلوچستان توں ایران تے اوتھوں وسط ایشیائی ملکاں تک جاندا اے۔ راہ وچ کوئی رکاوٹ نہیں۔ افغانستان والے راہ وچ اشرف غنی شمالی اتحاد بھارت تے امریکہ بیٹھے سن۔ ہن ایہ بارودی سرنگاں وی طالبان نے صاف کر دتیاں نیں فیر پاکستان ای سی او ملکاں نال تجارت وچ 17 کروڑ ڈالر خسارے دا شکار اے۔
سی پیک نے ای سی او ملکاں نوں تجارت لئی اہم انفراسٹرکچر دتا اے خنجراب توں گوادر تک سڑکاں تے صنعتی زون بنائے جا رہے نیں۔ سڑکاں بن گئیاں ہن صنعتی و اقتصادی زون بن رہے نیں پر کجھ سست رفتاری نال۔ پاکستان سی پیک منصوبیاں وچ توانائی نوں اہمیت دے رہیا اے۔ چین تک تیل پائپ لائن وچھان دا منصوبہ اہم اے ترکمانستان تے تاجکستان توں سستی بجلی حاصل کیتی جا سکدی اے۔ گیس پائپ لائناں وِچھان دا کم اے۔ ایہناں سارے منصوبیاں نال ارباں روپیے دا منافع جڑیا ہویا اے۔ میرین جنرل کیتھ مکنزی افغانستان وچ امریکی سنٹرل کمانڈ دے سربراہ سن۔ اوہناں نے انخلاء ویلے اپنے فوجیاں نوں ہدایت کیتی کہ افغانستان چوں نکلن ویلے حساس جنگی آلات جہازاں تے مشیناں نوں ناقابل استعمال بنا دین۔ امریکی فوجیاں نے تھرمیٹ گرنیڈ استعمال کیتے۔ ایہ گرنیڈ پھٹن دے بعد چار ہزار ڈگری درجہ حرارت پیدا کردے نیں۔ امریکی دستیاں نے ٹرن ویلے 73 جہاز 23 حموی گڈیاں تے دوجی مشینری تباہ کیتی۔ جنرل مکنزی دا کہنا سی کہ جہڑے جہازاں نوں توڑیا گیا اے اوہ کدی وی پرواز دے قابل نہیں ہو سکن گے۔ بہت سارا سامان امریکی فوجی اپنے نال لے کے کجھ چیزاں رازداری برقرار رکھن لئی محدود سطح دے دھماکہ خیز مواد نال نکارہ بنائیاں گئیاں۔ بہت سارے جھوٹے دعویاں وانگوں امریکہ دی فوج نے سامان نوں نکارہ بنان دے معاملے وچ وی کئی غلط بیانیاں کیتیاں۔
افغانستان وچ موجود ذرائع دس رہے نیں کہ جدید ٹیکنالوجی نال آراستہ کئی جنگی آلات محفوظ حالت وچ ملے نیں۔ کئی طرح دے حساس آلات اوہناں افغان فوجیاں نے طالبان دے حوالے کیتے نیں جو آخری دن ہتھیار سٹ کے طالبان دے نال آ رلے۔ ایہو وجہ اے کہ انخلاء کرن والی امریکی فوج دے کول ایس گل دے ٹھیک اعدادوشمار نہیں کہ طالبان دے کول کہڑے آلات‘ طیارے تے گڈیاں نیں تے اوہناں دی گنتی کیہ اے۔ امریکی فوجی حکام کہندے نیں کہ انخلاء ویلے اوہناں دی ترجیح سامان نہیں انسانی جاناں بچانا سی۔ انخلاء توں پہلاں طالبان تے امریکہ وچکار مذاکرات توں سانوں ہر ویلے آگاہ کرن والے دوست دسدے نیں کہ انخلاء دے بعد افغان شہراں وچ سڑکاں دے کنڈھے تے جنگی آلات تے اسلحہ دے ڈھیر لگ گئے۔ ازبکستان ول جان والی سڑک تے فوجی گڈیاں دی لمی قطار لگی سی۔ اسالٹ رائفل توں لے کے بلیک ہاک ہیلی کاپٹر تک بیش قیمت سامان افغانستان وچ رہ گیا۔ طالبان نے امریکی جنگی ہیلی کاپٹر اڑا کے وکھایا کہ ایہ سامان بیکار نہیں حموی گڈی پنجاہ لکھ ڈالر دی ملدی اے اجہیاں سینکڑوں گڈیاں چالو حالت وچ نیں توپاں تے رات نوں ویکھن والیاں عینکاں طالبان دے ہتھ لگیاں نیں۔
امریکہ جان دا اے کہ طالبان کول جو ہتھیار آ گئے نیں اوہ کنے خطرناک نیں۔ ایس لئی اوہ ہن تک طالبان نوں مشتعل کرن توں گریز کر رہیا اے طالبان امریکی اسلحہ و ہتھیار ایران‘ چین‘ روس یاں فیر پاکستان نوں ویچ سکدے نیں۔ اوہناں نوں کسے حملہ آور نال لڑن لئی صرف بندوق دی لوڑ اے۔ کارآمد جہازاں‘ گڈیاں‘ توپاں تے آلات دی قدر پنجاہ ارب ڈالر تک ہو سکدی اے۔ پاکستان چاہے تے اپنیاں کئی ضرورتاں ایس اسلحے توں پوری کر سکدا اے۔ افغانستان وسط ایشیا تک اپڑن دی راہداری اے ایس راہداری توں سانوں بہت کجھ مل سکدا اے۔ تجارتی قافلیاں نوں تحفظ وی‘ ای سی او ملکاں توں تیل ‘ گیس‘ ریشم‘ چمڑے‘ کپڑے‘ غذائی اجناس تے کیمیکلز دے لین دین نوں ودھایا جا سکدا اے۔ مشرق وسطیٰ دی انرجی مارکیٹ تے امریکہ دا کنٹرول ہون نال پاکستان لئی مسئلے پیدا ہو سکدے نیں۔ عرب ملکاں نال برادرانہ تعلقات وچ تبدیلی آ رہی اے۔ مفت تے ادھار تیل دین والے ہن پاکستان نوں مہنگی شرح سود تے قرض دے رہے نیں۔ ایس صورتحال وچ وسط ایشیائی بلاک نال اقتصادی رابطے ودھانا ضروری ہو گیا اے۔
ای سی او دا اک مثبت پہلو ایہہ وے کہ چین اوہدا مخالف نہیں۔ پاکستان نے ای حال وچ اردن نوں حلال گوشت دی پہلی کھیپ گھلی اے۔ پاکستان دے تجارتی رابطے عام طور تے سعودی عرب تے عرب امارات تک محدود رہے نیں۔ اردن‘ قطر تے بحرین وچ متبادل فائدے ساڈا انتظار کر رہے نیں۔ چین پہلے ای پاکستان توں ویہہ ارب ڈالر دا حلال گوشت ہر ورھے لین دا کہہ چکیا اے۔ سانوں بس اپنی لائیوسٹاک صنعت نوں ترقی دینی اے۔ بلوچستان تے سندھ دے صحراواں تے بے آباد وسیع چراگاہواں وچ کروڑاں جانور پالے جا سکدے نیں۔ مقامی آبادی نوں روزگار دی فراہمی ممکن ہو سکے گی تے پاکستان نوں چین‘ اردن تے دوجے ملکاں نوں گوشت سپلائی کرکے ارباں ڈالر دا زرمبادلہ حاصل ہووے گا۔ ویکھن دی استعداد ودھانی اے سانوں راہ وچ پئے کئی خزانے مل جان گے۔ ٭٭