براہوئی اکیڈمی
( براہوئی ادبی بورڈ) دے ناں توں اک تنظیم ، براہوئی زبان تے ادب دی
تاریخ وچ براہوئی زبان تے ادب لئی کم کرن والا پہلا باقاعدہ ادارہ اے
تحریر و تحقیق :ڈاکٹر عبدالرشید آزادؔ
٭ 19مئی 1951ء نوں نور محمد پروانہؔ دِی صدارت وِچ اِک اکھنڈ ہوئیا جدا مقصد براہوئی زبان تے ادب ہور ثقافت نوں نمایاں کرنا سی
ایس مقصد لئی ( پاکستان براہوئی ایسوسی ایشن) دِی نیِ رکھیی گئیی تے نور محمد پروانہ ؔ نوں اِیدا جنرل سیکرٹری بنان دا اعلان کیتا گئیا ۔ایدھی وجہ اے دسی گئیی کہ نور محمد پروانہؔ سندھ تے بلوچستان دے مہان صحافی تے ادبی تنظیماں نال جڑے ہوئے نئیں ایس لئی اُونہاں دا انتخاب اک چنگا قدم اے۔1958,59ء وِچ ایسے کڑی دِی وجہ نال نور محمد پروانہؔ ہراں نواب غوث بخش رئیساڑی نال ملاقات کیتی تے اُونہاں دے اَگے براہوئی زبان دِے اخبار دِی تجویز رکھیی ۔نواب صاحب نے اے تجویز بڑی پسند کیتی او کیونکہ اِک علم دوست انسان سن اُونہاں نے حوصلہ افزائی کیتی تے اخبار لئی اجازت دے دیتی۔
نور محمد پروانہؔ نے( ایلم) دِے ناں توں براہوئی زُبان دِے اَخبار دَا ِاعلان کر دیتا تے اِیس زبان نے لکھاریاں نوں کھٹاکرن دافیصلہ کرلیا اُونہاںنے سید کامل القادری نال مل کے نواب صاحب نال فیر اک میٹنگ رکھی تے دُوجی واری پروفیسر محمد انور رومان ؔ تے رئیس احمد جعفری
نوں وِی نال رَلالیا ۔یعنی اسی کہہ سکدے آں کہ پنج بندیاں نور محمد پروانہؔ، سید کامل القادری، نواب غوث بخش رئیسانڑی ،پروفیسر محمد انور رومانؔ، تے رئیس احمد جعفری اھدئے بانی رکن نئیں ۔
ایس میٹنگ وِچ ( پاکستان براہوئی ایسوسی ایشن ) دا ناں بدل کے ( براہوئی ادبی بورڈ) رکھیا گئیا اثیر عبدالقادر شاہوانڑی ( مرحوم) 10اگست 1994ء نوں ہفت روزہ ’’ایلم ‘‘ مستونگ دے اک خصوصی شمارے وِچ ’’بورڈ ان اکیڈمی اسکان‘‘ لکھدئے نئیں ۔براہوئی دے
خیر خواہ نور محمد پروانہؔ نوجواناں تے بچیاں نوں براہوئی زبان دے اتحاد تے اتفاق نال کم کرن تے خدمت کرن دی غرض نال 4نومبر دے دن ( براہوئی ادبی بورڈ) دے ناں توں اک تنظیم کھڑی کیتی۔
ایس دے حوالے نال براہوئی زبان تے ادب دی تاریخ وچ براہوئی زبان تے ادب لئی کم کرن والا پہلا باقاعدہ ادارہ اے ایس دے اُوس زمانے دے عہدیداراں دے بارے وِچ عبدالرحمن کرد ( ثقافت ہور ادب وادی بولان میں ) لکھدئے نئیں کہ اک عرصہ توں براہوئی زبان لئی کم کرنے لئی اک ادارے دی کمی دا شدت نال احساس ہورہیا سی ایس لئی ( براہوئی ادبی بورڈ) دے ناں توں اے ادارہ قائم کیتا گئیا جیدے صدر سردار نواب غوث بخش رئیسانڑی سن ۔ جت کہ جنرل سیکرٹری براہوئی نور محمد پروانہؔ سن ۔ فیر 1966ء دے شروع دناں وچ ایس ادارے دا ناں اک واری فیر بدل کے ( براہوئی ادبی دیوان ) کیتا گئیا ۔اُوس ویلے دے ارکان اے سن ۔نواب غوث بخش رئیسانڑی،عبدالقادر اثیر شاہوانڑی، سردار میر دوست محمد خان ساتکزئی، پیر محمد زیبراڑی، نور محمد رئیسانڑی ، محمد خان مینگل ، حکیم خدائے رحیم مینگل ، محمود علی پندرانڑی ،رئیس نبی داد لانگو، غلام سرور سرپرہ، یار محمد حزیں، رحمت اللہ شاہوانڑی ،یوسف عزیز شاہوانڑی ہور میر احمد شاہ لہڑی شام سن۔ ایس ناں دِی تبدیلی توں اینہاں بندیاں وِچ اختلاف ہوگئیا (45) دناں بعد 7جولائی 1966ء نوں ایس ناں نوں فیر اک واری بدل کے ( براہوئی اکیڈمی ) رکھیا گئیا۔ اختلاف رکھن والیاں وِچ مبین اعظم، امان اللہ رند، نبی داد لانگوتے غلام حیدر حسرتؔ شام سن
ایس توں بعد دوناں گروپاں وِچ صلح کرائی گئیی تنظیم داناں اک واری فیر 14اگست 1969ء نوں ( براہوئی ادبی تنظیم) رکھ دیتا گئیا تے ایدے عہدیداراے منتخب ہووئے ۔
صدر میر عبدالرحمن کرد
نائب صدر( اول)
غلام حیدر حسرتؔ
نائب صدر ( دوم) میر احمد شاہ لہڑی
جنرل سیکرٹری۔۔۔عبدالقادر شاہوانڑی
جوائنٹ سیکرٹری۔۔۔ پیر محمد زیبرانڑی
جوائنٹ سیکرٹری دوم ۔۔۔محمد یوسف ثانی
فنانس سیکرٹری۔۔۔براہوئی نور محمد پروانہؔ
پبلسٹی سیکرٹری ۔۔۔یوسف عزیز شاہوانڑی
پر شاہوانڑی صاحب دے مضمون دے پڑھن توں بعد پتہ چلدا اے کہ دِلاں وِچوں کرود صاف نئیں ہوئیا سی کجھ دناں بعد فیر ایس دا ناں بدل کے ( براہوئی ادبی اکیڈمی) رکھ دیتا گئیا۔ 1973ء وِچ ایس ادارے دااک دستور العمل بنایا گئیا اُوس وِچ ( براہوئی ادبی اکیڈمی ) نوں ( براہوئی اکیڈمی ) کر دیتا گئیا یء ایدھے عہدیداراں دا اعلان ہوئیا جیدے مطابق ۔
صدر میر عبدالرحمن کرد
سینیئرنائب صدر براہوئی نور محمد پروانہؔ
جونئیر نائب صدر محمد اکبر آزادؔ
جنرل سیکرٹری۔۔۔غلام حیدر حسرتؔ
جوائنٹ سیکرٹری ۔۔۔عبدالخا لق
پبلسٹی سیکرٹری ۔۔۔حکیم خدائے رحیم
فنانس سیکرٹری۔۔۔رئیس نبی داد
اک عرصہ میر عبدالرحمن کرد ،نور محمد پروانہؔ، تے کئی ہور ممبراں نوں اے بہانہ بنا کے اکیڈمی توں دور رکھیا گئیا کہ اے ارکان سیاست وِچ نئیں
فیر آخر 1989ء وِچ اینہاں نوں واپس اکیڈمی وچ شامل کیتا گئیا تے نوئے انتخابات کرائے گئیے جیدے وِچ اے بندے کامیاب ہوئیے۔
صدر ۔۔۔غلام حیدر حسرتؔ
نائب صدر ۔۔۔ڈاکٹر عبدالرحمن براہوئی
جنرل سیکرٹری ۔۔۔نادر قمبرانی
جوائنٹ سیکرٹری۔۔۔اثیرؔعبدالقادر شاہوانڑی
خزانچی۔۔۔عبدالرزاق رئیسانڑی
پریس سیکرٹری ۔۔۔میر محمد اُلفت
1994ء دے شروع وِچ جیدوں اکیڈمی دے سارے ممبراں نے انتخابات لئی صدر تے زور پایا تے اُو 2مارچ 1994ء نوں براہوئی اکیڈمی دِی اک میٹنگ وِچ نہ صرف اپنے عہدے توں بلکہ براہوئی اکیڈمی دِی بنیادی رُکنیت توں وِی مسعتفی ہوگئیے۔ 18مارچ 1994ء نوں اکیڈمی دے فیر انتخابات ہوئیے تے اے عہدیداران منتخب ہوئیے ۔
صدر۔۔۔میر محمد صلاح الدین مینگل
نائب صدر ۔۔۔براہوئی نور محمد پروانہؔ
جنرل سیکرٹری۔۔۔عبدالقادر شاہوانڑی
جوائنٹ سیکرٹری ۔۔۔پروفیسر عبدالرزاق صابرؔ
فنانس سیکرٹری۔۔۔محمد اعظم مشتاق لہڑی
پبلسٹی سیکرٹری ۔۔۔میر محمد الفت
ایس دوران براہوئی اکیڈمی وِ انقلابی بنیا داں تے کم کیتا جاندارہیا ہور صلاح الدین مینگل دِی کوششاں نال براہوئی اکیڈمی ولوں ’’عالمی براہوئی سیمینار‘‘ منعقد کیتاگئیا جیدے وِچ بار دے ملکاں توں مندوباں نے وِی شرکت کیتی تے کتاباں دِی چھپائی دِے نال نال براہوئی زبان تے ادب لئی ریڈیو ،ٹیلی ویژن میڈیا تے کئی ہور شعبیاں ،تعلیمی اداریاں ،مقابلے دے امتحاناں وِچ شامل ہون یعنی ہر سطح تے کم ہوندا رہیا اے دور براہوئی اکیڈمی دا سہنرا دوکہیا جاندا اے ایس توں بعد 19اکتوبر 1999ء نوں براہوئی اکیڈمی دے انتخابات ہووئے جیدے وِچ اے نووئے عہدیدار منتخب ہوئوے۔
سرپرست اعلیٰ ڈاکٹر عبدالرحمن براہوئی
صدر ۔۔۔محمد صلاح الدین مینگل
نائب صدر ۔۔۔بابو عبدالرحمن کرد
جنرل سیکرٹری۔۔۔پروفیسر سوسن براہوئی
جوائنٹ سیکرٹری۔۔۔افضل مینگل
خزانچی۔۔۔میر محمد الفتؔ
پبلسٹی سیکرٹری ۔۔۔محمد عظیم ذاکر براہوئی
ایگزیکٹو باڈی دے ممبران سن ْ
پروفیسر نادر قمبرانی، اثیر ؔ عبدالقادر شاہوانڑی، عبدالقیوم بیدار ؔ، پروفیسر عزیز مینگل، حاجی عبداللطیف بنگلزئی ہور پروفیسر عظیم جان محمد شہی۔
ایس دوران براہوئی اکیڈمی خضدار ،براہوئی اکیڈمی سوراب، براہوئی اکیڈمی قلات، براہوئی اکیڈمی نوشکی ، براہوئی اکیڈمی فرید آباد برانچاں قائم ہوئیاں تے اینج براہوئی اکیڈمی دے پلیٹ فارم توں ہر سال 12توں 20 کتاباں چھپ رہیاں نئیں ۔ 2015ء وِچ براہوئی اکیڈمی دِی نئی کابینہ کجھ اینج بنی۔
چیرمین ۔۔۔ڈاکٹر ایم صلاح الدین مینگل ۔
وائس چیرمین ۔۔۔محمد افضل مینگل۔
سیکرٹری جنرل ۔۔۔پروفیسر سوسن براہوئی۔
جوائنٹ سیکرٹری۔۔۔پروفیسر نیلم مومل براہوئی ۔
فنانس سیکرٹری ۔۔۔زاہد براہوئی ۔
پریس سیکرٹری ۔۔۔ پروفیسرزاہد انجم براہوئی
آفس سیکرٹری۔۔۔محبوب صیادؔ
ایگزیکٹو کمیٹی دے ممبراں دا ناں اے۔
میر محمد الفت، نور احمد پرکانی، سرور فاروق ، سیف اللہ سیف ، عبداللہ فہارؔ، اسد زیبؔ براہوئی، عادل نسیم تے سلام صابرؔ ساڈی دُعا اے کہ اللہ پاک اینہاں نوں اکھنڈ دئیوئے تے اپنی زبان تے ادب لئی کم کر دے رہن ۔ امین۔
ڈاکٹر عبدالرشید اذاد صاحب نوں لکھ واری سلام
سید کامل القادری رحمت اللہ علیہ نے براہوی ادبی بورڈ بنایا اور یہ سارے کام انہوں نے ہی کیے یہاں تک کہ ایلم کے اداریے بھی انہوں نے ہی لکھے لیکن ان کی خدمات کو از طرف تعصب کم کیا گیا ہے ۔۔ لیکن آپ پھر بھی خراج تحسین کے مستحق ہیں کہ آپ نے حق سچ لکھا ۔۔