پھر تیری قیادت کو ترستا ہے زمانہ محمد علی جناحؒ۔۔۔ اک عظیم راہنما

قائداعظم محمد علی جناح جدوں لندن وچ قانون دی تعلیم حاصل کردے سن تے
اوس ویلے تو ںایہناں نوں قومی مسائل تے قومی سیاست نال دلچسپی پیدا ہو گئی سی

از حکیم راحت نسیم سوھدروی

قائد اعظم محمد علی جناح اسلامیان برصغیر دے ای نہیں بلکہ پوری ملت اسلامیہ دے اوہ عظیم راہنما نیں جنہاں اُتے عالم اسلام نوں ہمیشہ ناز رہے گا۔ ایہناں دا کارنامہ دنیا دا جغرافیہ بدل کے تاریخ دے دھارے دا رخ بدلنا ای نہیں بلکہ آئینی تے جمہوری طریقے نال اوس ویلے دی سب توں وڈی مملکت اسلامی پاکستان قائم کر کے ملت اسلامیہ دی نشاستہ ثانیہ دا سامان کرنا اے جس نال مسلمان دنیا وچ فیر توں سربلند ہو کے پورے عالم اسلام نوں نویں زندگی بخش سکدے نیں۔ قائداعظم نے تعلیمی، معاشی تے سیاسی طور تے پسماندہ نیز منتشر تے انتشار دا شکار قوم نوں متحد و منظم کر کے جس طرح دوبالادست قوتاں انگریز تے ہندو نوں شکست دتی تے بغیر اسلحہ و فوج دے جنگ جتی تاریخ ایس دی مثال پیش کرن توں قاصر اے۔ ایس طرح ایہہ گل واضح ہو جاندی اے کہ جے قیادت بیدار مغز، دیانت دار تے مخلص ہوئے تے منزل و مقاصد صاف ہوئے تے ایس دی حقانیت اُتے یقین کامل ہوئے تے توحید خداوندی از خود شامل ہو جاندی اے جس نال کامیابی مقدر بن جاندی اے۔
قائداعظم محمد علی جناح جدوں لندن وچ قانون دی تعلیم حاصل کردے سن تے اوس ویلے تو ںایہناں نوں قومی مسائل تے قومی سیاست نال دلچسپی پیدا ہو گئی سی تے اوہ اکثر فارغ ویلے وچ پارلیمنٹ ہائوس جا کے رواء سن دے جدوں تعلیم مکمل کر کے واپس ہندوستان آئے تے وکالت دے نال نال سیاست وچ وی حصہ لینا شروع کر دتا تے اوس ویلے واحد سیاسی جماعت کانگریس نال وابستہ ہو گئے۔ ایس طرح ایہناں دی سیاسی زندگی دا آغاز اک وسیع المشرب مسلمان دی حیثیت نال ہویا۔ اوہ اوس ویلے گوکھلے تے دادا جی نوروبھاء توں بوہت متاثر سن۔ کانگریس دے ایہناں دناں جان والے اجلاساں وچ وقف الاسلام تے تعلیمی مسائل اُتے ایہناں دے خطبات نے ایہناں دی سیاسی فراست تے خطبات دی داد بٹھا دتی۔کجھ ای عرصے بعد آل انڈیا مسلم لیگ سیاسی میدان وچ فعال ہو گئی تے قائداعظم نے کوشش کیتی کہ ہندو تے مسلمان مل کے آزادی وطن دی جدوجہد کرن تے دونواں اقوام وچ بقائے باہمی دی بنیاد اُتے مفاہمت لئی ایہناں دی کاوشاں نال میثاق لکھنو معرض وجود وچ آیا۔ قائداعظم دے چودہ نکات نوں بہت پذیرائی ملی۔ ایہناں کاوشاں دی وجہ نال قائداعظم نوں ہندو مسلم اتحاد دا سفیر آکھیا جان لگیا۔ لارڈولنگنڈن دے خلاف مظاہرہ دی قیادت تے فیر ایس مظاہرہ دی یاد وچ بمبئی وچ قائداعظم نال منسوب حال اج وی اوس دور دی یاد دلاندا اے۔ مفاہمت دی فضا وچ دونویں اقوام آزادی لئی اگے ودھ رہیاں سی کہ تحریک خلافت شروع ہو گئی۔قائد ایس توں لاتعلق سن گاندھی نے ایس اُتے قبضہ کرن لئی تحریک عدم تعاون شروع کر دتی تے فیر عدم تشدد دے ناں اُتے تحریک روک دتی جس نال مسلماناں نوں بہت نقصان ہویا تے ایس دے بعد ہندو مسلم فسادات شروع ہو گئے۔شدھی و سنگھٹن دی تحریکاں شروع ہوئیاں تے ہندو مسلماناں وچ دوری ہو گئی ایس دے بعد بھٹو رپورٹ تے صائمن کمیشن نے قائداعظم نوں مکمل مایوس کر دتا تے اوہ واپس لندن چلے گئے ایسے دور وچ علامہ اقبال نے آل انڈیا مسلم لگ دے سالانہ اجلاس منعقدہ آلہ آباد وچ ہندوستان مسلماناں دے مسائل دا واحد حل جداگانہ مملکت نوں قرار دتا تے قائداعظم نوں وی اپنی رائے توں متفق کرن لئی کم شروع کر دتا۔ علامہ نے قائداعظم نوں خط لکھیا کہ برصغیر دے مسلماناں دے مسائل دے حل لئی آپ دی قیادت ضروری اے تے آپ ای اوہ واحد شخصیت نیں جیہڑے مسلماناں نوں مشکلات توں کڈ سکدے نیں۔ ایس اواز نے قوم وچ یقین دی لہر دوڑ ادتی تے قائداعظم نے واپس آ کے مسلم لیگ دی قیادت سنبھال لئی۔ 1937 وچ لیگ دا اجلاس عام ہویا تے لیگ نوں عوامی سیاسی تنظیم بنان دا فیصلہ ہویا۔ ایس طرح ایہہ اجلاس لیگ دی تاریخ وچ سنگ میل دی حیثیت رکھدا اے۔ مولانا ظفر علی خان نے اپنی تنظیم مجلس اتحاد ملت ایسے اجلاس وچ لیگ وچ ضم کر کے ابتداء دے رکن فراہم کیتے۔
1935ء ایکٹ دے تحت صوبائی انتخابات ہوئے تے کانگریس نے چھ صوبیاں وچ حکومتاں بنا لیاں تے ایس دے نتیجے وچ کانگریس دی مہا سبھا ذہنیت ساہمنے آ گئی کیوں جے کانگریس نے ہندو ہندی تے ہندوستان دے منصوبہ اُتے کم شروع کر دتا۔انج دی تعلیمی پالیسی دتی جنہوں تعلیمی وردھیا مندر اسکیم دا ناں دتا گیا ایس دے تحت مسلماناں دا قومی تشخص ختم کرنا سنسکرت نوں ہندوستانی زبان، بنانا تے بندے ماترم نوں سکولاں دا ترانہ رائج کرنا سی۔جس نال مسلماناں وچ تشویش دی لہر دوڑ گئی۔ دوجے پاسے مسلماناں نوں مطمئن کرن دی بجائے نہرو نے ایہناں نوں کانگریس وچ شامل کرن دی رابطہ عوام مہم شروع کر دتی تے طاقت دے نشے وچ اعلان کیتا کہ ہندوستان وچ دو ہی طاقتاں نیں اک انگریز تے دُوجی کانگریس جس اُتے قائداعظم نے ترکی بہ ترکی جواب دتا کہ تیسری طاقت مسلمان وی نیں۔ قائد دی کاوشاں تے گاندھی دے فلسفہ رام راج نے مسلماناں نوں لیگ دے پلیٹ فارم اُتے متحد کر دتا۔ ایسے اثنا وچ پیرپور کمیٹی دی رپورٹ اُتے کانگریسی صوبائی حکومتاں ختم کر دتی گئیاں جس اُتے قائداعظم دی اپیل اُتے مسلماناں نے یوم نجات منایا۔ مسلمان ایہناں حالات وچ الگ وطن نوں ای اپنے مسائل دا حل سمجھن لگے۔ 23 مارچ 1940 نوں لیگ دا سالانہ اجلاس اقبال پارک (مینار پاکستان) اُتے ہویا جس وچ ہندوستان مسلماناں دے مسائل دا حل تقسیم ہند نوں قرار دتا گیا۔ ایس اجلاس دے بعد دنیا نے ویکھیا کہ مسلمان برصغیر دے ساہمنے واضح نصب العین سی تے سارے مکاتیب فکر دے مسلمان قائد دی قیادت وچ یک جا ہو کے منزل ول چل پئے۔ 1946 دے انتخابات لیگ نے قیام پاکستان دے مطالبہ اُتے لڑے تے قوم نے قائد دی قیادت تے پاکستان دے مطالبہ دی تائید وچ ووٹ دتے ہندو نوں یقین ہو گیا کہ مسلمان قوم ہن مطالبہ پاکستان لئی قائداعظم دی قیادت وچ متحد آ چکی اے تے قائد نوں وزارت عظمیٰ دا لالچ دتا گیا مصالحت دی اپیلاں کیتیاں گئیاں پر قائد نوں قدرت نے عزم و ہمت تے فراست نال مالا مال کیتا سی تے ایہناں دے کسے دان وچ نہ آئے اوہ جان دے سن کہ ایہناں دا مقصد لیگ تے مسلماناں نوں منتشر کرنا تے مطالبہ پاکستان توں ہٹانا اے۔
قوم نے 23 مارچ 1940 نوں جس سفر دا آغاز کیتا سی ٹھیک 7 سال بعد 14 اگست 1947 بمطابق 27 رمضان المبارک یوم جمعہ الوداع تے نزول قرآن دی مبارک ساعتاں شب نزول قرآن وچ اوس ویلے دی سب توں وڈی مملکت اسلامی پاکستان حاصل کر لئی۔ ایہہ وطن سورئہ رحمن دی تفسیر اے۔ قائداعظم نے ناممکن نوں ممکن بنا کے وکھا دتا۔ قائد اعظم دی سب توں وڈی خوبی ایہہ سی کہ لیگ دے پلیٹ فارم اُتے سب مکاتیب فکر متحد سن کوئی وہابی سی نہ ، کوئی سنی، کوئی شیعہ سی نہ دیوبندی کوئی علاقایت سی نہ کوئی پنجابی بنگالی سی بلکہ مسلمان تے ملت واحد دا حصہ سن۔
ہندوستان دے آخری وائسرائے ہند لارڈمائونٹ بیٹن جنہاں دے قائداعظم دے بارے کدی تاثرات خوش گوار نہیں سن تے تقسیم ہند دے ویلے ناانصافیاں کر کے مسلماناں نوں ناقابل تلافی نقصان اپڑایا جس دے نتیجے وچ مسئلہ کشمیر اج تیکر معلق اے تے دونویں ملک تن جنگاں لڑ چکے نیں تے اج وی امن دی راہ وچ سب توں وڈا تنازعہ اے ۔ اپنی موت توں پہلاں 1975 وچ بی بی سی نوں اک انٹرویو وچ کہیا کہ عمر دے ایس حصے وچ آں کہ نہیں پتہ کدوں بلاوا آ جائے ایس لئی کوئی گل غلط نہیں کراں گا۔ میں اپنی زندگی وچ سب توں زیادہ محمد علی جناحؒ توں متاثر ہویا واں۔ اوہ پہاڑ وانگوں اپنے مقام اُتے سخت تے مستحکم سن پر ایس دے نال نال بڑے ٹھنڈے دل و دماغ دے بندے سن۔ جناح وچ ضد تے سی پر منافقت نہیں سی۔ سدھا چلن والے تے سچی گل منہ اُتے آکھن والے تے ظاہر و باطن وچ یکساں۔۔۔ نجیف جسم و جان دے نال اک وار سب بندے اُتے جیت! اسلامیان ہند نوں صرف اک ایہہ بندا بام عروج اُتے لے گیا۔
افسوس کہ قیام پاکستان دے بعد صرف اک سال وچ قائداعظم دنیا توں رخصت ہو گئے تے ایہناں دے بعد سانوں ایہناں جہیا قائد نہ مل سکیا تے پاکستان بحراناں دا شکار ہو گیا۔ علامہ شبیر احمد عثمانی نے خوب کہیا کہ اورنگزیب دے بعد ہندوستان نے اینا وڈا مسلمان پیدا نہیں کیتا جس دے عزم و ہمت نے 10 کروڑ بندیاں دی مایوسیاں نوں کامیابیاں وچ بدل دتا۔ پاکستان دے بعد متعدد مسلمان ملک آزاد ہوئے تے غلامی دے نال ختم ہوئے۔