بے نظیرمسلسل جدوجہد دی تصویر

ڈاکٹر سعادت علی ثاقب

بے نظیر بھٹو دی سیاسی زندگی انتہائی مشکل پیچیدہ تے مصیبت بھری سی۔ اوہ بھاویں اک جاگیردارانہ ماحول وچ پروان چڑھی، اُتوں اوہدے پیو نوں حکومت مل گئی، پر بے نظیر نے حکومت دے ایس دورانیے وچ کافی سیاسی سوجھ بوجھ حاصل کر لئی۔ اوہدے غم، دُکھ تے جدوجہد دا مُڈھ اودوں بجھا جدوں جنرل ضیاء نے ذوالفقار علی بھٹو دی حکومت دا تختہ الٹ کے ملک وچ مارشل لاء نافذ کر دتا۔ بھٹو دی حکومت دا تختہ اُلٹے جان توں بعدخاص طور تے اوہدے اتے ظلماں دے پہاڑ توڑ دتے گئے۔ ذوالفقار علی بھٹو دی قید دے دوران بے نظیر نے پاکستان پیپلز پارٹی نوں نہ صرف متحرک رکھیا سگوں پورے ملک وچ ضیاء آمریت دے خلاف اک بھرویں جدوجہد دا آغاز کیتا۔ ضیاء نے سیاسی جماعتاں تے سیاسی سرگرمیاں اُتے پابندی لائی ہوئی سی۔ اوہنے غیر آئینی طور تے غیر جماعتی الیکشن کرا کے اپنی آمریت ہیٹھاں لولی لنگڑی جمہوریت وی قائم کیتی ہوئی سی۔ ایسے دوران اوہنے ذوالفقار علی بھٹو نوں پھانسی دے تختے تے چڑھا دتا جیہدے خلاف پورے ملک وچ غم و غصے دی لہر دوڑ گئی۔ بے نظیر اُتے وی ایہ اک اوکھا ویلا سی۔ باپ دے قتل دے بعد اک طویل سیاسی جدوجہد دا آغاز تے گیاراں سال تک اک ظالم تے سفاک قاتل دے ظلم وستم دا نشانہ بننا۔ لیکن اوس نے بڑی ہمت نال اپنی جدوجہد جاری رکھی۔ اسیں موروثی سیاست دے بھاویں خلاف آں پر بے نظیر نے صرف بھٹو دی دھی بن کے ای نہیں سگوں اک لمے عرصے تک ضیاء الحق ورگے ظالم تے بے رحم انسان دا مقابلہ کر کے اپنے آپ نوں منوایا سی۔
ضیاء الحق نے 1985ء وچ غیر جماعتی انتخابات کرائے۔ حکومت توڑن دا اختیار اپنے کول رکھیا تے اپنی بنائی اسمبلی اُتے سنگین الزامات لا کے صرف دو سال بعد ہی اسمبلی توڑ کے دوبارہ غیر جماعتی انتخابات دا اعلان کر دتا۔ ضیاء الحق دی ہوائی حادثے وچ موت توں بعد عدلیہ نوں وی سکھ دا ساہ ملیا تے سپریم کورٹ نے بے نظیر بھٹو دی پیٹشین اتے فیصلہ کردتا کہ آن والے الیکشن (انتخابی مہم جاری سی کیوں جے ضیا نے غیر جماعتی انتخابات دا اعلان کیتا ہویا سی) جماعتی یعنی آئینی بنیاداں اتے ہون گے۔ بے نظیر تے اوہدی جماعت پیپلز پارٹی بھاویں ہن اک زخمی شیر وانگوں میدان وچ آچکی سی پر جنرل ضیاء دے پالے ہوئے نام نہاد سیاستدان تے اوہناں دے سرپرست وڈی تعداد وچ حالی موجود سن۔بس فیر 1988ء دے انتخابات وچ وڈے پیمانے اتے جعلی ووٹ پا کے نواز شریف نامی دو نمبر سیاستدان نوں جتان دی کوشش کیتی گئی پر ارشاد احمد حقانی مرحوم دے بقول ایہناں نے ہر حلقے وچ تن توں چار ہزار ووٹ جعلی پائے سن پر پیپلز پارٹی دے امیداوار ایہناں دی سوچ توں وی کتے ودھ ووٹ لے گئے۔ ایس طرح بے نظیر دی پارٹی اک اکثریتی جماعت دے طور تے سامنے آئی۔ غیر جمہوری قوتاں نے اک توں ڈیڑھ مہینے تک قومی اسمبلی دا اجلاس ای نہیں بلایا۔ کیوں جے اسٹیبلشمنٹ دا ای نمائندہ اسحاق خاں بطور صدر کم کررہیا سی۔ جدوں نواز شریف تے آصف وردگ روپئیاں دے اٹیچی کیس بھر بھر کے ایم کیو ایم ،اے این پی تے جمعیت علمائے اسلام کول گئے پر ناکامی دا منہ ویکھنا پیا تے اخیر صدر اسحاق نے اسمبلی دا اجلاس بلا لیا۔ بے نظیر نوں حکومت بنان دی دعوت دتی گئی۔ خفیہ ہتھاں نے اپنے دوجے ایجنٹ نواز شریف نوں پنجاب اتے قبضہ کرن دا آکھیا تے اوس نے پنجاب اسمبلی دے سارے ممبر چھانگا مانگا لے جا کے اک لحاظ نال قید کردتے۔ اوتھے خرید وفروخت تے عہدیاں، پیسیاں، ٹھیکیاں دے لالچ دے کے ممبراں نوں نال رلایا تے اجلاس والے دن اپنیاں بساں وچ بٹھا کے پنجاب اسمبلی لیاندا گیا، انج پنجاب تے میاں نواز دا قبضہ پکا ہو گیا۔
ایتھوں بے نظیر دی دوجی ازمائش دا آغازہوندا اے۔ بھاویں اوہنوں مرکز وچ حکومت بنان دا موقع دے دتا گیاسی پر اوہنوں لولی لنگڑی حکومت دتی گئی۔ سارا اسینٹ ضیاء الحق میڈ تے وڈا صوبہ پنجاب ضیاء الحق دے منہ بولے پتر دے قبضے وچ۔ فیر وی بے نظیر نے وطن دی خاطر کجھ نہ کجھ کرن لئی دوبارہ جدوجہد دا آغاز کیتا۔ غیر جمہوری قوتاں نے جتھے اسمبلی، سینٹ ورگے وڈے اداریاں نوں مضبوط نہ ہون دتا اوتھے حکومت وچ آن توں بعد بے نظیر دے خلاف سازشاں دا اک جال وچھا دتا۔ خود بے نظیر نے لوڑ پاروں چھوٹیاں جماعتاں نوں نال ملا کے حکومت بنائی سی تے اوہناں دے مطالبے وی مننے پیندے سن۔ اتوں حکومت دا پاس کیتا ہویا قانون سینیٹ وچوں بڑے آرام نال مسترد ہوجاندا سی۔ دوجے پا سے پنجاب وچ نواز شریف نے اعجاز الحق (ضیاء الحق دے پتر) نال رل کے وکھری ات چکی ہوئی سی۔ روز دیہاڑے ہڑتالاں۔ جلوس حتیٰ کہ اندر گتی سازشاں نال صرف دو ورھیاں بعد اسمبلیاں توڑ دتیاں گئیاں تے بے نظیر حکومت نوں رخصت کردتا گیا۔ ایس دا عوام نوں ڈاڈھا دکھ سی تے پی پی پی نے وی اک واری فیر جدوجہد دا مڈھ بنھ دتا۔ انتخابات ہوئے تے اسٹیبلشمنٹ تے اچھی خاصی دھاندلی کر کے نواز شریف نوں جتادتا۔ بے نظیر کیوں جے جمہوری عمل نوںچلدا ویکھنا چاہندی سی ایس لئی اوہنے انتخابی دھاندلیاں دے خلاف جدوجہد دا آغاز کرن دے باوجود اسمبلی دے اجلاس وچ رلت کیتی تے اپوزیشن وچ بیٹھنا قبول کر لیا۔ بے نظیر دی صلح جوئی لئی ایہ کافی سی کہ اوہنے اپنے باپ دے قاتل جنرل ضیاء تے قتل وچ شریک دوجے ملزماں نوں بالکل معاف کرکے پاکستان لئی کجھ کرن دا عہد کیتا سی۔ ایس دی مثال ایہ وی سی کہ اوہ اک واری لاہور آئی تے نواز شریف (جیہڑا اپنی سفلی فطرت پاروں وزیراعظم نوں پروٹوکول وی نہیں دیندا ہوندا سی)۔ نوں فون کر کے آکھیا کہ میں تیرے نال ملاقات کرنا چاہنی آں۔ وزیراعظم سی، ایس لئی اوہ انکار نہ کرسکیا تے شام دی چاء تے بلا لیا۔ جدوں شام نوں بے نظیر اوہدے گھر اپـڑی تے نواز نے کمرے وچ سامنے دیوار سائز دی ضیاء الحق دی تصویر لائی ہوئی سی۔ بے نظیر نوں صدمہ تے کافی ہویا ہووے گا پر اوہنے ایہ وی برداشت کرلیا تے نواز شریف نوں آکھیا کہ ہن تیری وی اک سیاسی جماعت بہرحال بن چکی اے تے پیپلزپارٹی تے چر توں سیاسی جماعت اے۔ آئو ہُن رل کے ملک لئی کم کرئیے، نواز شریف من گیا۔ سویرے اخباراں وچ آگیا کہ نواز بے نظیر دی صلح ہوگئی اے پر جدوں صحافیاں نے پچھیا کہ میاں صاحب تسیںبے نظیر نال صلح کرلئی اے تے اوس نے آکھیا کہ کدے ہو ای نہیں سکدا، میں تے زندہ ای لڑائی دی وجہ توں ہاں۔ خیر بے نظیر بھٹو وی اک باہمت تے حوصلہ مند سیاست دان سی۔ اوس نے وی جدوجہد دا دامن ہتھوں نہ چھڈیا۔ اوہ تے اوہدے کارکن گلی گلی وچ نواز شریف دے خلاف باہر آئے ہوئے سن۔ سندھ وچ اوہدی حکومت سی پر اوہنے لونگ مارچ دا اعلان لاہور توں کیتا۔ چنانچہ 1993ء وچ نہ صرف وزیراعظم (نواز شریف) نوں استعفیٰ دینا پیا سگوں او س ویلے دے صدر (غلام اسحاق خان) نوں وی صدارت دی کرسی چھڈنی پئی۔ 1997ء وچ جدوں دوجی واری نواز شریف وزیراعظم بن گیا تے میں اپنے اک واقفِ کار ڈاکٹر جاوید کول بیٹھیاں گل کیتی کہ ویکھو جی ہن فیر نواز شریف نوں وزیراعظم بنادتا گیا اے۔ تے اوہناں بڑا اچھا جواب دتا فکر نہ کرو! جی اوہ وی بے نظیر اے۔ جدوں اسلام آبادجاندی اے تے کٹھے دو دو استعفے لے کے مڑدی اے۔
نواز شریف بھاویں اپنیاں سازشاں دے ذریعے بے نظیر نوں دو سال دے اندر اندر حکومت چوں کڈھ وگاندا سی پر پیسے دی آکڑ تے طاقت دے نشے وچ اوہ خود وی اسٹیبلشمنٹ نال اجیہے پنگے لیندا کہ آپوں وی دو سال ای حکومت وچ رہندا۔ جدوں اوہ دوجی وری وزیر اعظم بنیا تے اوس ویلے دے آرمی چیف نال اجیہا لما پھڈا پایا کہ ملک اک واری فیر مارشل لا دی لپیٹ وچ آگیا۔ دس سال تک جنرل مشرف حکومت کردا رہیا۔ بے نظیر نے مشرف نوں جماعتی بنیاداں تے انتخابات کران لئی رضا مند کر لیا تے اوہنے خود انتخابی مہم وچ حصہ لینا شروع کر دتا۔ ایس انتخابی مہم دے دوران ای راولپنڈی دے اک جلسے وچ ان دیکھے ظالم ہتھاں نے بے نظیر دے جلسے وچ خود کش دھماکا کر دتا۔ جیہدے سٹے وچ پاکستان لئی کجھ سرگرمیاں دا عزم سینے وچ لے کے مسلسل جدوجہد دی اوہ تصویر ہمیش لئی اکھاں توں اوہلے ہوکے اپنے رب کول چلی گئی۔ اج وی اوس بے نظیر بی بی دا غم اوویں ای محسوس کیتا جاندا اے۔ میاں محمد بخش دا ایہ شعر خورے بے نظیر بھٹو لئی ای لکھیا گیا سی:
اک بُلبل اس باگے اندر آہلنا رہی سی بناندی
اجے نہیں چڑھیا توڑ محمد اُڈ گئی کُرلاندی