مشرقی پاکستان بچان لئی صاحبزادہ یعقوب دی تجویز

محمد اسلم خان

کیہ شیخ مجیب الرحمن پاکستان دے غدار سن متحدہ پاکستان نوں پہلے دن توں توڑنا چاہندے سن یاں فیر 70ء دے انتخابات دے نتیجے نہ منے جان تے مایوس ہو کے علیحدگی دی راہ تے ٹر پئے سن۔ جنرل صاحبزادہ یعقوب خان دے 3 تے 4مارچ دے صدر یحییٰ خان دے ناں ہنگامی ٹیلی گرام شیخ مجیب الرحمن دے سیاسی کردار ب ارے نویںکہانی سناندی اے کہ آخری لمحے تک شیخ مجیب متحدہ پاکستان دے منتخب وزیراعظم بننا اہندے سی اوہ غصے وچ بھاشانی‘ کمیونسٹاں تے عوامی لیگ دے انتہاپسنداں توں جان چھڑان لئی یحییٰ خان دی فوجی جنتا توں مدد دی التجا کر رہے سن پر اوہناں دی فریاد بیکار گئی تے عقل و دانش دے سارے راہ بند ویکھ کے 5مارچ 71ء نوں ایسٹرن کمانڈ دے جنرل صاحبزادہ یعقوب خان وی مستعفی ہو گئے۔ شیخ مجیب الرحمن 23مارچ 1971ء دے اعلان بغاوت توں صرف 25 دن پہلاں تک جنرل صاحبزادہ یعقوب خان اگے درخواست کردے رہے کہ مولانا بھاشانی‘ کمیونسٹاںتے عوامی لیگ دے انتہاپسنداں نال مقابلے لئی اوہناں دے ہتھ مضبوط کیتے جان۔ شیخ مجیب نے تجویز پیش کیتی سی کہ 1962ء دے دستور دے تحت صدارتی حکم دے راہیں عبوری حکومت قائم کر دتی جاوے کیوں جے دستور ساز اسمبلی دے اجلاس وچ تاخیر ہو سکدی اے ایسے طرح مولانا بھاشانی دی آگن جالوآگ لگا دو تحریک دا زور توڑن لئی صدر یحییٰ خان فوراً ڈھاکہ دا دورہ کرن تے 7مارچ 1971ء نوں اپنی تقریر وچ ایہناں اقدامات دا اعلان کرکے انتہاپسند بندیاں دے عزائم نکام بنا دین۔
4مارچ 1971ء دے آخری ٹیلی گرام وچ وی صاحبزادہ جنرل یعقوب سیاسی تصفیے تے زور دیندے رہے پر جنرل یحییٰ خان نے ڈھاکہ آن توں صاف انکار کر دتا تے 5مارچ 1971ء نوں کور کمانڈر جنرل صاحبزادہ یعقوب مستعفی ہو گئے تے مشرقی پاکستان بچان دی آخری کوشش نکام ہو گئی۔ لیفٹیننٹ جنرل صاحبزادہ یعقوب خان دے تن تے چار مارچ 1971ء نوں چیف مارشل لاء ایڈمنسٹریٹر دے پرنسپل سٹاف افسر لیفٹیننٹ جنرل ایس جی ایم پیرزادہ نوں درج ذیل آخری ٹیلی گرام گھلے سن جہدے وچ دسیا گیا سی کہ مجیب دی تجویز ایہہ وے کہ 1962ء دے دستور دے فریم ورک دے اندر صدارتی حکم دے تحت چھیتی توں چھیتی عبوری حکومت دی اجازت دتی جاوے کیوں جے زیرالتوا آئین نوں حتمی شکل دین وچ ڈھیر وقت چاہیدا ہووے گا۔ ملک کمیونسٹاں دی ودھدی قوت پاروں کسے تاخیر دا متحمل نہیں ہو سکدا۔ بھاشانی دی تحریک روکن لئی مجیب دی بھرویں درخواست اے کہ صدر اگلے کجھ دیہاڑیاں وچ ڈھاکہ آن تاں جے صدر دی اصولی منظوری نال اوہ ایہناں تجویزاں دا اپنی ست مارچ دی تقریر وچ اعلان کرن جہدے نال مخالفین دے مقابلے وچ اوہناں دے ہتھ مضبوط ہو جان گے۔
میرے خیال وچ مجیب دیاں گلاں وچ کسے حد تک سچائی ہو سکدی اے پر اصل نکتہ ایہہ وے کہ اوہدی جماعت اقتدار دی بھکھی اے تے اوہنوں دبائو وچ لیا رہی اے۔ ایس توں علاوہ شیخ مجیب دا دعویٰ اے کہ اوہ ترقیاتی کم بڑی تیزی نال کران دی اہلیت رکھدا اے تاں جے اپنی حمایت نوں برقرار رکھن لئی اوہ لوکاں نوں ترقی وکھا سکے۔ مجموعی تجویزاں دی پس منظر وچ ایس تجویز وچ وزن اے جہدے وچ اہم ترین تجویز ایہ وی شامل اے کہ ایہدے تے عمل کرن نال دستور سازی لئی دبائو ختم ہو جاوے گا۔ اسیں ایس نکتے دے حمایتی آں کیوں جے موجودہ حالات وچ حکومت لئی مشرقی پاکستان وچ کسے سیاسی حمایت دے بناں کم کرنا بڑا اوکھا اے۔ ایس لئی ساڈی سفارش اے کہ ایس تجویز تے چھیتی غور کیتا جاوے۔ اگلے کجھ دیہاڑیاں وچ اپنی آمد تے صدر بذات خود ایہدے تے مجیب نال گل بات کر سکدے نیں تاں جے ست مارچ توں پہلاں مجیب نوں صدر دا اصولی فیصلہ مل جاوے۔ ایہدے نال اگلے دیہاڑے چار مارچ نوں آخری ہنگامی ٹیلی گرام گھلیا گیا سی جہدے بعد پنج مارچ نوں مکمل نکامی دے بعد جنرل صاحبزادہ یعقوب مستعفی ہو گئے سن۔ لیفٹیننٹ جنرل صاحبزادہ یعقوب خان دے چار مارچ 1971ء نوں چیف مارشل لاء ایڈمنسٹریٹر تے صدر یحییٰ خان دے پرنسپل سٹاف افسر لیفٹیننٹ جنرل ایس جی ایم پیرزادہ نوں گھلے گئے ٹیلی گرام وچ زور دتا سی کہ ایس قسم دی صورتحال وچ پہلی ترجیح ایہہ وے کہ ایہدا خاتمہ طاقت دے استعمال نال ممکن نہیں بھاویں اوہ کنی ای شدید یاں وسیع کیوں نہ ہووے کیوں جے ایہدے مضر اثرات ای نکلن گے۔ سانوں نہیں بھلنا چاہیدا کہ اسیں بنیادی مقصد کیہ حاصل کرنا چاہ رہے آں میں ہن وی پراعتماد آں کہ ویلے سر تے جرأت مندانہ سیاسی اقدامات نال اسیں اوہ کم کر سکنے آں جہدے نال صورتحال وچ مثبت تبدیلی آ سکے پر ہر لمحہ تے دن قیمتی اے۔ ایس لئی میری بھرویں سفارش اے کہ صدر چھیتی توں چھیتی دورہ کرن تاں جے ست مارچ دے اعلان نال مجیب دا اثر ختم کیتا جا سکے پر کجھ وی نہ ہو سکیا تے ڈھاکہ خون دے سیلاب وچ ڈب گیا۔٭