رئیس الاحرار مولانا محمد علی جوھر

حکیم راحت نسیم

برصغیر پاک وہند دے اوہ عظیم المرتبت افراد جنہاں دی حیاتی دے دن رات ملت اسلامیہ دی عظمت رفتہ دی بحالی تے فرنگی حکمراناںتوں آزادی دی جدوجہد وچ لنگھی۔ فرنگی قہر مانیت جہناں دے پائے استقلال وچ لغزش پیدا نہ کر سکی اوہناں وچ رئیس الاحرار مولانا محمد علی جوہر دا نام بھت نمایاں اے۔
ملت اسلامیہ دا ایہ عظیم فرزند بلند پایہ شاعر‘ شعلہ نوا مقرر‘ انگریزی تے اردو دا مایہ ناز انشا پرداز‘ صحافی‘ ادیب تے نڈر عوامی رہنما 1878وچ رام پور دے اک قبیلہ دا کاز دے دینی گھرانے وچ پیدا ہوئے۔ بچپن وچ والد دا انتقال ہو گیا تے انج والدہ نے پرورش کیتی جہڑی تحریک خلافت وچ بی اماں دے نام نال معروف ہوئیاں تے دوران تحریک ایہ شعر زبان زدوخاص وعام ہویا۔
بولی اماں محمد علی کی
جان بیٹا خلافت پہ دے دو
تحریک خلافت پاروں ساڈے ایتھے فرنگی حکمراناں دے خلاف جذبہ جہاد پیدا ہویا۔ سیاسی بیداری دی لہر اٹھی تے سیاسی کارکناں دی وڈی گنتی میسر ہوئی۔ مولانا محمد علی جوہر تے اوہناں دے برادر مولانا شوکت علی تحریک دے سرخیل سن تے دونویں بھراں علی برادران دے نام نال معروف عالم ہوئے تے اج تک ایسے نام نال یاد کیتے جاندے نیں۔ ایہو اوہ تحریک اے جہنے تحریک پاکستان لئی ابتدا سیاسی کارکن فراہم کیتے۔ مولانا محمد علی جوہر اسلام نال والہانہ محبت رکھدے سن تے جذبہ آزادی نال سرشار سن۔ علی گڑھ توں تعلیم یافتہ سن۔ اوہناں نے مسلماناں دی جداگانہ حیثیت دا علم اچا کیتا ۔ اوہ اسلام ازم دے علمبردار سن تے عالم اسلام دے مسلماناں دے مسئلیاں نوں اپنے مسئلے سمجھدے سن۔ مسلماناں اتے کوئی مصیبت آندی تے مولانا دا قلم تے زبان طاغوتی طاقتاں دے خلاف اگ برساندا۔ جدوں سامراج نے مسلماناں دی مرکزیت خلافت ختم کرن لئی ریشہ دوانیاں شروع کیتیاں تے مولانا نے پورے برصغیر وچ تحریک چلا کے خوابیدہ ملت نوں بیدار کر دتا۔ ایہ تحریک خلافت دے نام نال ساڈی ملی تریخ دا عنوان جلی اے۔ ایہناں دناں وچ مولانا نے اپنے اخبار کامریڈ وچ ترکی دے موقف دی حمایت وچ اک مقالہ چوائس آف ترکیہ لکھیا جہدی روداد خود اوہناں دی زبانی سنیے۔
’’میںایہ مضمون 40گھنٹہ دی محنت شاقہ مگروں لکھیا اے تے ایس سارے عرصہ وچ اک منٹ وی نہیں ستا تے جدوں لکھدے لکھدے تھک جاندا تے اپنے اسسٹنٹ ایڈیٹر نوں خود بولدا تے اوہناں نوں لکھوانا جدانا۔ ایس طرحاں 40گھنٹے نہ صرف سون توں محروم رہیا بلکہ خوراک وی چاہ دی کجھ پیالیاں نال مشکل ای اگے ودھی:
ایہ تہاڈی اسلام نال والہانہ محبت تے خلوص نیت دا ثبوت اے۔ مولانا نے ہمدرد تے کامریڈ دے نام نال اردو تے انگریزی اخبار جاری کیتے۔ ایہ ایس قدر اعلیٰ درجہ دے سن کہ جدوں انگریز واپس برطانیہ جاندا تے کامریڈ دے شمارے اپنے عزیزاں تے سنگیاں لئی تحفہ دے طور تے لے جاندے۔ برصغیر دی صحافت وچ مسلماناں دی بیداری لئی الہلال‘ زمیندار تے کامریڈ تے ہمدرد دا کردار کدی نظر انداز نہیں کیتاجا سکدا اے۔
مولانا محمد علی جوہر ساری عمر فرنگی حکمراناں نوں للکار تے ہندوئوں دی اسلام دشمنی نوں وی بے نقاب کیتا۔ نامور انگریز مصنف جی ایچ ویلز نے آکھیا کہ
محمد علی وچ نیپولین دا دل تے میکالے دا قلم سی:
ایہ درست اے کہ اوہناں دی حیاتی وچ وطن آزادا نہیں ہو سکیا مگر اوہناں دی جدوجہد ساڈی آزادی تحریک دا روشن باب اے تے اوہناں دے ذکر بغیر سادی ملی تریخ دا باب آزادی مکمل نہیں ہو سکدا۔1935 وچ جدوں لندن وچ ہندوستان دے سیاسی مسئلیاں دے حل لئی گول میز کانفرنس ہووے تے باوجود بیماری دے ہور نہیں چل سکن دے باوجود ویل چیئر تے گئے تے تریخی خطاب فرمایا جہدے توں اوہناں دے حریت پرور جذبیاں دا تے تصورات دا بخوبی اندازہ ہو جاندا اے۔ فرماندے نیں۔
میں درجہ نو آبادیات دا قائل نہیں آں‘ میں تے آزادی کامل نوں اپنا مسلک قرار دے چکیا واں۔ برطانیہ دا سب توں وڈا گناہ ایہ اے کہ ایہنے ہندوستان نوں نامرد تے بزدل بنا دتا اے لیکن ہن 22کروڑ انساناں نے مر جان دی ہمت پیدا کر لیتی اے۔ ایہناں نوں مار دینا آسان نہیں اے۔ میں مریض آں تے بستر مرگ توں آیا واں۔ ہن میں اوس ویلے تک اپنے غلام ملک واپس نہیں جاواں گا جدوں تک اپنے ہمراہ پروانہ روح آزادی لے کے نہ جاواں۔ جے تسیں ہندوستان نوں آزادی نہ دتی تے فیر مینوں قبر لئی دو گز تھاں دینا ہووے گی:
عزم دے پکے تے قول دے سچے انسان نے کجھ دناں مگروں ایس غلام ملک توں دوردراز فضاواں وچ ہزاراں میل دور اپنی جان دے دتی جہدے تے کسی نے خوب آکھیا۔
مارا دیار غیر میں مجھ کو وطن سے دور
رکھ لی میرے خدا نے میری بے بسی کی لاج
مولانا جوھرکے بھاء مولانا شوکت علی نے کھا
ہن میں کلا رہ گیا واں مگر خدا اتے بھروسہ اے کہ اوہ دین مقدس دی حفاظت لئی ہزاراں محمد علی پیدا کرے گا
دل توں اٹھی ہو تے بارگاہ الٰہی وچ مقبول ہو تے محمد علی جوہری دی تھاں محمد علی جناحؒ نے لے لیتی تے ٹھیک 17سال مگروں اوس ویلے دی سب توں وڈی مملکت اسلامی پاکستان قائم کر کے دنیا دا جغرافیہ بدل دتا۔
مولانا محمد علی جوہر نوں خراج عقیدت پیش کردیاں ہویاں ارتھرمور نے آکھیا
اوہ اک شیر دل سپاہی سن
مفتی اعظم فلسطین امین الحسینی نے آکھیا کہ محمد ان لوکاں وچوں سن جنہاں نے اپنا سب کجھ ملت ‘ ملک تے اسلام لئی وقف کردتا۔
مولانا محمد علی جوہر نوں بیت المقدس وچ دفن کیتا گیا۔
حکیم راحت نسیم سوھدروی
سنیئر نائب صدر پاکستان ایسوسی ایشن فار ایسٹرن میڈیسن