صوبہ پنجاب سیاحت دا مرکز بن گیا

عامر رفیق بٹ

پاک دھرتی قدرت دے حسین نظاریاں تے دلفریب منظراں دی حامل اے جہڑی اک چمن وانگوں مہک رہی اے۔ پاکستان قدرتی منظراں نال بھریا ملک اے جہڑا سیاحواں لئی مکمل طور تے محفوظ اے۔ پاکستان وچ ریگستان‘ سرسبز و شاداب علاقے‘ میدان‘ پہاڑ‘ جنگل‘ سرد تے گرم علاقے‘ خوبصورت جھیلاں‘ جزیرے تے بہت کجھ اے جہڑے سیاحواں نوں اپنی خوبصورتی ول مائل کردا اے۔ چیتا رہوے کہ پاکستان وچ سیاحت نوں سب توں ودھ فروغ 1970 دی دہائی وچ ملیا جدوں ملک تیزی نال ترقی کر رہیا سی تے دوجی صنعتاں وانگوں سیاحت وی اپنے عروج تے سی۔ باہر دے ملکاں توں لکھاں سیاح پاکستان آندے سن۔ ایس ویلے پاکستان دے سب توں مقبول سیاحتی مقامات وچ درہ خیبر‘ پشور‘ کراچی‘ لہور‘ سوات‘ مری‘گلگت تے کاغات جئے علاقے شامل سن۔ ویلا لنگن دے نال نال ملک دے دوجے خوبصورت علاقے وی دنیا بھر وچ متعارف ہوئے تے سیاحت تیزی نال ودھی۔ ایہو وجہ اے کہ اج ملک وچ سینکڑاں سیاحتی مقامات دی سیر کیتی جاندی اے۔ پاکستانی حکومت تے عوام وی سیاحت دے فروغ لئی خواہاں اے۔ ایہ امرخصوصی اہمیت دا حامل اے کہ سال 2012وچ پاکستان نے اپنے ول 1ملین سیاحواں نوں مائل کیتا جد کہ پاکستان وچ 2018 وچ 66 لکھ افراد نے سیاحتی مقاماں دا رخ کیتا۔ پاکستان دے ثقافتی تے سیاحتی مقاماں اتے سیاحواں دی گنتی وچ پچھلے 5ورھیاں وچ 315 فیصد دا وادھا ہویا اے جہدے وچ پنجاب وچ سب توں ودھ 95فیصد سیاحواں دی آمد ہوئی تے جے ایہو رفتار رہی تے اگلے پنج ورھیاں وچ ایہ گنتی دگنی ہو جاوے گی۔
سیاحت اوہناں شعبیاں وچوں اک اے جہدے وچ موجودہ حکومت دے آن مگروں کافی ترقی ہوئی اے۔ وطن عزیز نوں اللہ پاک نے قدرتی نظاریاں دے نال نال بیش بہا تریخی خزانیاں تے سینکڑاں مذہبی تے مقدس مقامات نال نوازیا اے جہنوں ویکھن باہر دے ملکوں ہزاراں دی گنتی وچ سیاح ہر سال آندے رہندے نیں۔ ایس ضمن وچ حکومت دے کیتے گئے اقدامات دا ذکر کریے تے وزیراعظم عمران خان کئی واری مختلف فورماں اتے ایس گل دا اظہار کر چکے نیں کہ سیاحت ایس حکومت دی پہلی ترجیحاں وچوں اک اے تے اوہ سیاحت دی ترقی تے ترویج لئی ہر ممکن کوشش کرن گے۔ سیاحتی مقاماں اتے بین الاقوامی معیار دی سہولتاں نوں یقینی بنان دے نال نال سیاحت دے حوالے نال زیر التوا معاملات نوں وی ترجیحی بنیاداں اتے حل کیتا جا رہیا اے۔ پچھلے تن ورھیاں وچ سیاحت دے میدان وچ بہت سارے نویں منصوبیاں دا آغاز ویکھن وچ آیااے۔ وزیراعظم دے ایسے وژن نوں پنجاب وچ اگے ودھایا جا رہیا اے جہڑا سیاحت دے حوالے نال دلکش میدانی‘ پہاڑی تے صحرائی علاقیاں نال مالا مال اے۔ وزیراعلیٰ پنجاب سردار عثمان بزدار دی ہدایت تے صوبائی محکمہ سیاحت‘ سیاحتی مقاماں دی ترویج تے ترقی لئی اہم کردار ادا کر رہیا اے۔ پنجاب دی حکومت نے پہل کردیاں ہویاں چالو سال سیاحت لئی دگنے توں وی ودھ بجٹ منظور کیتا اے جد کہا یس سال سوشل میڈیا دے ذریعے سیاحت نوں بھرواں طریقے نال پروموت کیتا جا رہیا اے۔
صوبہ پنجاب دی اصل پہچان ایہدا متنوع ثقافتی ورثہ اے۔ آرکیالوجی ڈائریکٹوریٹ نے ثقافتی ورثہ دی حفاظت‘ بحالی تے لوکاں نوں تفریح فراہم کرن لئی 13مختلف ثقافتی مقاماں جہناں وچ ہرن مینار‘ شالامارباغ‘ جہانگیر دا مقبرہ‘ نورجہاں دا مقبرہ‘ ہڑپہ‘ ٹیکسلا دا عجائب گھر تے مغل گارڈن شامل نیں جد کہ پی ایچ اے دے نال رل کے سارے سیاحتی مقاماں اتے ہارٹیکلچر نوں فروغ دتا جا رہیا اے تاں جے لوکاں نوں خوبصورت مقامات میسر آن تے اوہناں نوں تفریح دا سامان مہیا کیتا جا سکے۔ پنجاب دے مشہور سیاحتی تے تفریحی مقاما وچوں اک ہرن مینار اے جہڑا شیخوپورہ دے مضافات وچ واقع اے۔ ایہ وسیع کمپلیکس کدی مغل شہنشاہ جہانگیر لئی شکار گاہ دے طور تے استعمال کیتا جاندا سی۔ مینار 1606 وچ بادشاہ دے پسندیدہ پالتو ہرن‘ مانسراج دی یاد وچ تعمیر کیتا گیا۔ محکمہ آثار قدیمہ وائلڈ لائف پروٹیکشن اتھارٹی دے تاون نال ہرن مینار وچ اک چھوٹا چڑیا گھر بنایا جاوے گا۔ جنوبی پنجاب دا تریخی شہر ملتان‘ بہاولپور دا صحرائے چولستان تے ضلع ڈیرہ غازیخان دا خوبصورت علاقہ فورٹ منرو وی سیاحتی اہمیت دے حامل نیں۔
پنجاب دا انقلابی سیاحتی بجٹ 2021-2022 وچ 231 فیصد وادھا کیتا گیا اے جہڑا پی ٹی آئی حکومت دی سیاحت دے متعلق دلچسپی نوں ظاہر کردا اے۔ بجٹ وچ سیاحتی تخمینہ تقریباً 2000 ملین رکھیا گیا اے۔ ٹورازم ڈیپارٹمنٹ گورنمنٹ آف پنجاب ولوں دتے گئے اعدادوشمار دے مطابق 120ملین دی لاگت نال پنجاب وچ پہلی واری لہور وچ ٹورسٹ ویلی دا قیام ہووے گا۔جنوبی پنجاب وچ سیاحت دے فروغ لئی 120ملین دے تخمینے نال سیاحتی بساں دا اجرا کیتا گیا اے۔ نال پنجاب وچ سیاحتی سہولتاں لئی رحیم یار خان وچ واٹر سپورٹس تے پارک وے دی تعمیر اتے 35ملین خرچ کیتے جان گے۔ تونسہ بیراج وچ سردار عثمان بزدار ایکوٹورازم پارک تعمیر لئی 100ملین مختص کیتے گئے نیں۔ پنجاب حکومت نے سیاحت دے فروغ لئی بھرواں عملی اقدامات کیتے نیں۔ ٹوارزم سیکٹر دے تریقاتی بجٹ وچ 231فیصد وادھا پنجاب وچ سیاحت نوں نویں بلندیاں تے لے جا رہیا اے۔ ٹورازم ہائی وے دی تعمیر بزدار حکومت دا عوام لئی وڈا تحفہ اے۔ ہائی وے مری نوں کوٹلی ستیاں‘ نڑھ تے پنج پیر دے نویں خوبصورت سیاحتی مقامات تے راولپنڈی نال ملائے گی۔ فورٹ منرو وچ ٹی ڈی سی پی دے ریزارٹ توں پنجاب وچ سیاحت دا نواں باب کھلن جا رہیا اے۔
کجھ ورھیاں پہلے تک پاکستان وچ جے کسی کولوں سیروسیاحت بارے پچھیا جاندا تے اوہناں دے ذہن وچ صرف پہاڑی علاقے ای اندے سن لیکن ہن سیاحت پہاڑاں دے علاوہ میدانی علاقیاں تے صحراواں وچ وی عود آئی اے۔ جہدا سہرا صوبائی حکومت‘ محکمہ سیاحت تے اوہدے ذیلی اداریاں دے سر اے۔ پنجاب وچ پہلے سیاحت دا شعبہ سپورٹس نال جڑیا سی۔ تاہم پی ٹی آئی دی موجودہ حکومت نے ایس شعبہ دی ترقی لئی اپریل 2020توں اک وکھرا محکمہ بنا دتا اے۔ ایہدے 3شعبے بنائے گئے جہناں وچ ٹورازم ڈویلپمنٹ کارپوریشن آف پنجاب‘ ٹی ڈی سی پی آرکیالوجی ڈائریکٹوریٹ تے ٹورسٹ سروسز شامل نیں۔
صوبے وچ سیاحت نوں فروغ دین لئی حال ای وچ کئی کامیابیاں حاصل کیتیاں نیں جد کہ مستقبل لئی بعض ایسے منصوبے ترتیب دتے نیں جہناں تے جے بلارکاوٹ عمل درآمد ہو گیا تے سیاحت دے شعبے وچ انقلاب ممکن ہووے گا۔محکمہ سیاحت پنجاب صوبے وچ ہن تک سیاحت دے فروغ تے سیاحواں دی سہولت لئی اہم اقدامات کر چکی اے۔جہدے وچ ’’ٹورازم پنجاب‘‘ ایپلیکیشن دا اجرا اے جہڑا کہ صوبہ دے 36اضلاع دے 500توں ودھ سیاحتی مقاماں دی معلومات تے جیو ٹیگنگ فراہم کردا اے۔ ایس ایپلیکیشن دی مدد نال بآسانی اپنے پسندیدہ مقام نوں تلاش کیتا جا سکدا اے۔
پنجاب وچ ٹورازم ڈویلپمنٹ کارپوریشن آف پنجاب (ٹی ڈی سی پی) نے سیاحت دے حوالے نال تن زونز بنائے نیں جہناں وچ نارتھ زون اٹک‘ کوٹلی ستیاں‘کوہ نمک (سینٹرل زون) لاہور‘ چھانگا مانگا قصور( تے سائوتھ زون) بہاولپور‘ کوہ سلیمان‘ چولستان‘ ملتان (دے پراجیکٹس شامل نیں۔ ایہناں تناں زوناں وچ تیزی نال مختلف سہولتاں دی فراہمی اتے کم جاری اے۔ جتھے کوہ سلیمان وچ مختلف ثقافتی سرگرمیاں منعقد کروائی گئیاں نیں اوتھے وادی زون وچ گلیمپنگ پوڈز نصب کرن دے نال نال کھبیکی جھیل ریزورٹ دی تعمیر تے پانی اتے تیرتی جگمگاندی کشتیاں وی چلائی گئیاں نیں جہدے توں ایس وادی وچ سیاحواں دی آمد وچ وادھا وکھن وچ آیا اے۔ ایس دے علاوہ پنجاب وچ مری تے پٹریاٹا دے مقام اتے وی ایہ پوڈز نصب کیتے گئے نیں جد کہ کوٹلی ستیاں تے چھانگا مانگا وچ اجے نصب کیتے جانے نیں۔ پنجاب وچ ایس ویلے مری تے کوٹلی ستیاں‘ جہلم‘ چکوال‘ خوشاب تے میانوالی‘ سائوتھ پنجاب وچ ملتان‘ بہاولپور‘رحیم یار خان تے ڈیرہ غازیخان وچ سیاحتی مقاماں نوں بحال کیتا جا رہیا اے۔
وزیراعلیٰ پنجاب دے مشیر برائے سیاحت آصف محمود دے مطابق چالو مالی سال دے دوران تونسہ ٹورازم پارک‘ پنج پیر پہاڑی سلسلہ ویو پوائنٹ‘ ولیج ریزارٹس لہور‘ واٹر سپورٹس ٹوورازم رحیم یار خان‘ ڈیزرٹ سفاری چولستان و تھر‘ ٹورسٹ پولیس دا قیام‘ ملتان میوزیم دے قیام نوں عملی جامہ پہنایا گیا جد کہ لہور‘ٹیکسلا عجائب گھراں دی تعمیر و آرائش و تزئین سنے دوجے منصوبیاں اتے کم جاری اے تاں جے پاکستان خاص طور تے پنجاب وے سیاحت نوں فروغ دتا جا سکے۔ سالٹ رینج وچ کئی پرانے تریخی مقامات نیں جتھے سیاحواں دی رسائی نہ ہون دے برابر اے۔ اوتھوں تک سڑکاں دی تعمیر تے سہولتاں دی فراہمی کیتی جا رہی اے۔ سالٹ رینج وچ واقع تلوجہ فورٹ تے ملوٹ مندر دا تحفظ تے بحالی تے 42ملین لائے جان گے۔ انسٹیٹیوت آف ٹورازم اینڈ ہوٹل مینجمنٹ لہور وچ فاضل سہولتاں دی فراہمی تے ٹورازم کمپلیکس کی توسیع تے 95 ملین دی رقم خرچ کیتی جاوے گی۔ علاوہا زیں‘ریزارٹس دی آن لائن بکنگ دا سلسلہ وی چھیتی شروع کیتا جاچکیا اے۔ فورٹ منرو ریزارٹ دی بحالی‘ چولستان‘ چکوال تے دھرابی وچ نویں ریزارٹس بنائے جا رہے نیں۔ 4سرکاری ریسٹ ہائوس سیاحواں لئے دستیاب نیں۔ نندنافورٹ‘ اچ شریف دے مزارات‘ ٹلہ جوگیاں تے روہتاس قلعہ دے سیاحتی مقاماں دی تعمیر تے بحالی دا عمل جاری اے۔
مری نوں پاکستان دے مرکزی سیاحتی مقام ہون دا اعزاز حاصل اے۔ کہوٹہ تے کوٹلی ستیاں وچ وی دلفریب قدرتی مناظر سیاحواں نوں اپنے ول کھچدے نیں ۔ سیاحواں دی بہت وڈی گنتی مری دا رخ کردی اے۔ جہدے وچ ستیاں نوں وی مری دی طرز تے سیاحتی مرکز دے طور تے ڈویلپ کیتا جا رہیا اے۔ نویں ٹورازم سنٹر نال سیاحت نوں فروغ ملے گا۔ علاقے وچ ترقی تے خوشحالی آوے گی تے مقامی لوکاں لئی روزگار دے وماقع پیدا ہون گے۔ وزیراعلیٰ عثمان بزدار مری وچ کوہسار یونیورسٹی تے دوجے منصوبیاں دا وی سنگ بنیاد رکھ چکے نیں۔ کوہسار یونیورسٹی تے ایس نال جڑے سٹڈی سنٹر دے قیام نال ٹورازم اینڈ ہوٹل کیرئیر ڈویلپمنٹ مینجمنٹ کلاساں شروع کیتیاں جان گئیاں۔ تحصیل کہوٹہ‘ کوٹلی ستیاں‘ کلر سیداں دے بوائز اور گرلز کالجاں دی اپ گریڈیشن دا وی سنگ بنیاد رکھیا جا چکیا اے۔ تحریک انصاف دی حکومت مری تے آسے پاسے سیاحواں نوں بہترین سہولتاں فراہم کرن لئی کوشاں اے۔ ٹورازم دے فروغ لئی مری دے ترقیاتی منصوبیاں اتے مجموعی طور تے 7ارب 80کروڑ روپے لاگت آوے گی تے ایہناں پراجکٹاں دی تکمیل نال نہ صرف سیاحواں بلکہ مری دے رہائشیاں نوں سہولت ہووے گی۔ سیاحت دے فروغ تے بزدار حکومت دی پوری توجہ اے۔ عوام دے دیرینہ مطالبے اتے میونسپل کمیٹی مری نوں میونسپل کارپوریشن دا درجہ دتا گیا اے۔ تحصیل مری دی تریخ وچ نویں بلڈنگ بائی لاز نافذ کیتے جا رہے نیں تے نویں تعمیرات اتے عائد پابندی وی چک لیتی گئی اے۔ مری دے پہاڑی علاقیاں دے عوام نوں صحت دی بہترین فراہم کرنا وزیراعلیٰ پنجاب عثمان بزدار دی اہم ترجیحات وچ شامل اے۔ پچھلے ورھیاں وچ مری وچ سیاحواں دے پارکنگ دا وی بہت وڈا مسئلہ رہیا اے۔ ایس مسئلے دے حل لئی سیاحواں دی سہولت لئی جھیکا گلی وچ پی پی پی موڈ پارکنگ پلازہ بنایا جا رہیا اے تاں جے روڈ سائیڈ پارکنگ دی وجہ نال سیاحواں نوں کسی قسم دی دشواری دا سامنا نہ ہووے۔مزید برآں مری تے ایہدے مضافات وچ پانی دی فراہمی تے نکاسی آب دے مسئلے لمے عرصے توں حل طلب نیں تے ایسے طرحاں ٹریفک دا مسئلہ وی نظرانداز نہیں کیتا جا سکدا۔
عوام تے سیاحواں دی ضروریات نوں مدنظر رکھدیاں ہوئیاں ٹورسٹ ہائی ویز تے فراہمی تے نکاسی آب دے پراجیکٹ وی متعارف کروائے جان گے۔ مری دے مضافاتی علاقیاں وچ سہولتاں دی فراہمی نوں یقینی بنایا جا رہیا اے تاں جے ایہناں نوں سیاحتی مقام دے طور تے ترقی دتی جا سکے۔ ایسے ویژن دے تحت وزیراعلیٰ فراہمی تے نکاسی آب دے ترقیاتی منصوبے مکمل کرن دا عزم رکھدے نیں۔ ٹریفک دی آمدروفت نوں بہتر بنان لئی دھنوئی توں نارڑ (پنج پیر پہاڑیاں)توں رابطہ سڑک بناواں گے تے دوجے ٹورسٹ ہائی وے وی بنائی جان گئیاں جہناں وچ لوئر ٹوپہ مری تے بوستان آباد جئی روڈ وی شامل ہون گئیاں۔مری دے داخلی تے خارجی رستے ٹریفک لئی ناکافی ثابت ہوندے نیں۔ ٹورسٹ ایریا وچ ٹریفک دی آسانی نال آمدروفت یقینی بنان لئی نویں داخلی تے خارجی روٹ بنان دی تجویز نوں قابل عمل بنان تے وی کم ہو رہیا اے۔ گویا وزیراعلیٰ پنجاب عثمان بزدار آن والے ویلیاں وچ راولپنڈی تے مری سنے پنجاب دے چھوٹے وڈے شہراں لئی ہور ترقیاتی منصوبے لیان نوں تیار اے۔
وزیراعلیٰ پنجاب عثمان بزدار دا مشن عوام دی خدمت تے فلاح و بہبود اے تے وزیراعظم عمران خان دی قیادت وچ بزدار حکومت اپنے مشن نوں جاری رکھے ہوئے اے۔ پنجاب وچ 6سیاحتی مقاماں اتے سڑکاں بہتر بنان دے منصوبے دا سنگ بنیاد رکھیا جا چکیا اے۔ وزیراعلیٰ پنجاب دی خصوصی کاوشاں نال پنجاب حکومت نے صوبے وچ سیاحت دے فروغ دا اہم منصوبہ شروع کیتا اے۔ سیاحت دے اہم منصوبے ٹورازم فار اکنامک گروتھ پراجیکٹ دا آغاز کردیاں ہوئیاں صوبے دے 6 سیاحتی مقاماں اتے روڈ انفراسٹرکچر نوں بہتر بنان لئی منصوبے دا سنگ بنیاد وی رکھیا جا چکیا اے۔ پہلے مرحلے وچ کوٹلی ستیاں‘ چکوال‘ جہلم‘ سون ویلی‘ میانوالی‘ اٹک‘ فورٹ منرو تے کوہ سلیمان وچ نویں سیاحتی مراکز متعارف کرائے جان گے جد کہ سیاحتی مراکز متعارف کران نال پنجاب دا قدرتی حسن‘ قدیم تہذیب تے ثقافتی ورثہ دنیا بھر وچ اجاگر کرن وچ مدد ملے گی جہدے لئی وزیراعلیٰ پنجاب نے خصوصی کاوشاں کیتیاں۔ دوجے پاسے پنجاب حکومت دا صوبے وچ سیاحت دے فروغ لئی تریخی مذہبی مقاماں دی تزئین و آرائش لئی پالیسی بنان دا فیصلہ وی کیتا گیا اے جہدے تحت گورنرپنجاب نے متعلقہ محکمے نوں پالیسی بنان دے حوالے نال ہدایات وی جاری کر دتیاں نیں۔ گورنر پنجاب چودھری سرور ہڑپہ وچ 30ملین روپے دی لاگت نال آڈیٹوریم دا باقاعدہ افتتاح کر چکے نیں۔ تریخی مقاما اتے سیاحواں لئی ہوٹل سنے دوجی سہولتاں دی فراہمی پہلی ترجیح اے۔ ملک وچ سیاحت دے فروغ نال سالانہ 4توں 5ارب ڈالر زحاصل ہو سکدے نیں۔ صوبہ پنجاب وچ سیاحت دے فروغ لئی 2ہزار ہوٹل‘ 3ہزار ریسٹورنٹ تے 14ہزار ٹریول ایجنسیاں دی رجسٹریشن نوں وی یقینی بنایا جا رہیا اے۔
ٹورازم ڈویلپمنٹ کارپوریشن آف پنجاب (ٹی سی پی) کوٹلی ستیاں تے نژھ دے سیاحتی مقاماں نوں پروموٹ کرن لئی آن والے دناں وچ انقلابی اقدامات کرن جا رہیا اے۔ کوٹلی ستیاں وچ سیاحواں دی سہولت لئی سائن بورڈدی تنصیب دے نال نال ویو پوائنٹس دی نشاندہی تے اوتھے بنیادی سہولتاں دی فراہمی نوں ممکن بنایا جا چکیا اے۔ ایسے طرح لیہ وچ ڈیزرٹ سفاری‘ واٹر سپورٹ وریارٹ دی تعمیر لئی 30 ملین دے اخراجات دا تخمینہ لایا جاوے گا۔ پنجاب وچ سیاحواں دی حفاظت تے رہنمائی لئی ٹورسٹ سکواڈ دا اعلان کیتا گیا جہنوں120ملین دی لاگت نال پایہ تکمیل تک پہنچایا جاوے گا۔وادی سون وچ ایڈونچر پارک تے پارک وے منصوبے دے اجرا تے 100ملین دی خطیر رقم دا بجٹ رکھیا گیا اے۔ مقبرہ علی مردان لہور دے بحالی تے تحفظ اتے 50جدکہ مقبرہ عبدالنبی گوجرانوالہ دی حفاظت لئی 55ملین دی بھاری رقم مختص کیتی گئی اے۔ ملتان تے ہڑپہ وچ عجائب گھر دے قیام تے 160ملین دے اخراجات آن گے۔ ایسے حصولے تے عزم دے نال بزدار حکومت بتدریج کامیابی حاصل کر رہی اے۔ اج صوبہ پنجاب دا کوئی اک وی محکمہ ایسا نہیں جہدی ترقی تے خوشحالی نوں پچھلی حکومتاں دی کارکردگی دے مقابل رکھیا جاوے تے موازنہ کیتا جاوے۔ الحمداللہ۱ اج پنجاب ترقی دے لحاظ نال سارے صوبیاں وچ پہلے نمبر تے اے۔