صدارتی یاں جرنیلی نظام؟

تنویر ظہور

صدارتی نوں جرنیلی نظام کہیا جاندا اے۔ مولانا فضل الرحمن نے صدارتی نظام نوں خلائی نظام نال تشبیہہ دتی اے۔ سعیدآسی نے اپنے کالم وچ لکھیا خدارا زہر نوں تریاق بنا کے پلان توں ہن گریز کرو کہ ساڈے کول کھوہن واسطے بچیا ای کیہ اے۔ صدارتی نظام نوں جرنیلی نظام ایس لئی کہیا جاندا اے کہ جنرل ایوب خان‘ جنرل یحییٰ خان‘ جنرل ضیاء الحق تے جنرل پرویزمشرف صدور مملکت رہے۔ صدارتی نظام یعنی عسکری آمریت وچ جنے وی صدور رہے اوہناں نے تقریباً دس ورھے حکومت کیتی جد کہ جمہوریت یعنی منتخب وزیراعظم نوں اقتدار سنبھالے دو تن ورھے ای ہوندے کہ اوہناں دیاں لتاں کھچنا شروع ہو جاندیاں۔ صدر جنرل ایوب خان نے تے باقاعدہ دس سالہ جشن وی منایا۔ سب توں پہلا مارشل لاء جنرل اعظم دا مارشل لاء کہلاندا اے۔
ایہدے بعد منیرکمیٹی بنی جنہے پنجاب دی بدامنی بارے اپنی رپورٹ دتی۔ جے اوہ رپورٹ تسیں پڑھو تے ظاہر ہووے گا کہ علماء اوہناں دے سامنے گواہی دے طور تے پیش ہوئے سن۔ اوہناں دا آپس وچ لفظ مسلم دی تشریح تے اختلاف سی۔ ایس کمیٹی وچ جسٹس منیر توں علاوہ جسٹس کیانی وی بیٹھے ہوندے سن۔ دو ممبراں نے منیرکمیٹی دی رپورٹ تیار کیتی یعنی ایس موقعے تے اسیں پہلی واری اسلام نوں بطور سیاسی حربے دے استعمال کیتا تے نتیجہ مارشل لاء سی۔ جدوں ایوب خان میدان وچ آیا تے مارشل لاء لایا تے 1956ء دے آئین نوں کالعدم قرار دے دتا گیا۔ آمریت دا دور شروع ہوندا اے۔ ایوب خان دی آمریت نوں قنونی طور تے تحفظ دتا گیا۔ ایوب خان اکتوبر 1958ء توں 1962ء مارشل لاء ایڈمنسٹریٹر‘ 1958ء توں 1969ء تک صدر پاکستان رہے۔ صدر کنونشن مسلم لیگ وی رہے۔ ایوب خان نے فرینڈز ناٹ ماسٹرز دے ناں توں خودنوشت لکھی۔ ایوب خان دا انتقال 20اپریل 1974ء وچ ہویا۔ تدفین اوہناں دے آبائی پنڈ ریحانہ ہری پور (خیبرپختونخوا) وچ ہوئی۔ ایوب خان نے اپنے بنائے ہوئے 1962ء دے آئین توں انحراف کیتا۔ ایس آئین دے تحت جے ایوب خان دستبردار ہوندا اے تے سپیکر صدر بن دا اے پر اوہنے سپیکر نوں صدر نہیں بنایا۔ یحییٰ خان نوں صدر بنایا گیا۔ اوہنوں عوامی سند تے حاصل نہیں سی نہ ایہ لوکاں دے ووٹاں نال آیا سی ایہ عسکری آمر سی۔ اوہنے پیرٹی دے اصول نوں ختم کیتا جہدا 62ء دے آئین وچ وی لحاظ رکھیا گیا سی۔ آمریت پاروں ای ملک دو ٹوٹے ہویا۔ جنرل ضیاء الحق رجعت پسند دے طور تے جانے جاندے سن۔ جنرل ضیاء الحق دے دور وچ سنسرشپ بڑا سخت سی۔ ایتھوں تک کہ علامہ اقبال دے شعر وی سنسر دی زد وچ آ جاندے مثلاً علامہ صاحب دے ایس قسم دے شعر کیویں ہضم ہو سکدے سی:
کر تو بھی حکومت کے وزیروں کی خوشامد
دستور نیا اور نئے دور کا آغاز
اس میں کیا شک ہے کہ محکم ہے یہ ابلیسی نظام
پختہ تر اس سے ہوئے خوئے غلامی میں عوام
ضیاء الحق دا مشن جمہوریت سازی نہیں۔ جمہوریت دی نفی یاں جمہوریت سوزی سی۔ جمہوریت دے کجھ اصول نیں تے ایہناں دے مطابق ای اساں چلنا اے۔ 12اکتوبر 1999ء نوں جنرل پرویزمشرف دا جہاز ہائی جیک کرن دے الزام وچ میاں نوازشریف دی حکومت دا تختہ الٹ دتا گیا۔ پرویزمشرف پی آئی اے دی پرواز 805 وچ 198 مسافراں سنے سفر کر رہے سن۔ طیارہ کولمبو توں آ رہیا سی۔ اوہنوں کراچی ایئرپورٹ تے نہ اترن دتا گیا۔ ہوائی جہاز دے کپتان ثروت حسین نے کنٹرول ٹاور نوں دسیا کہ اوہدے کول زیادہ تیل نہیں ایس لئی جہاز نوں نواب شاہ ایئرپورٹ تے اترن دی اجازت مل گئی۔ جنرل پرویزمشرف 12اکتوبر 1999ء نوں جس طرح برسراقتدار آئے ایہ کہانی کسے سنسنی خیز جسوسی فلم توں گھٹ دلچسپ نہیں۔
اہم گل ایہہ وے کہ ہوا وچ اڑدے آرمی چیف‘ جہدا اپنے ادارے دے نال رابطہ منقطع اے اجہے وچ فوج پاکستان وچ چوتھی کامیاب ملٹری کو (حکومت وچ انقلاب) کر دیوے تے کیہ ایہ ہالی وڈ دی کسے کہانی توں وکھری نہیں؟ ایس ملٹری کو دے برپا ہون تے پاکستان دے دانشوراں نے ایہنوں پاکستان دے اندر تیار کیتی گئی ملٹری کو دیتا قرار دتا۔ جنرل پرویزمشرف نے نوازشریف حکومت دا خاتمہ کرکے مارشل لاء لایا۔ پرویزمشرف اپنے آپ نوں روشن خیال تے لبرل کہندے نیں۔ اوہناں نے آل پاکستان مسلم لیگ بنائی جہدے منشور وچ چھپیا اے روشن خیال قوم دے طور تے دنیا نال تعلقات پاکستان دی 74 سالہ تریخ وچ 34 سال فوج نے حکومت کیتی۔ باقی سال بیوروکریٹاں‘ غیرمنتخب سیاستداناں تے منتخب سیاستداناں نے حکومت کیتی۔ ایہ ریکارڈ مایوس کن اے۔ پاکستان دا پہلا فوجی حکمران لوکاں دی سرکشی دے نتیجے وچ رخصت ہویا۔ دوجا ماریا گیا‘ مشرف دا کیہ بنے گا؟ ایہنوں غداری تے دوجے مقدمیاں دا سامنا اے۔ اوہ دبئی وچ جلاوطنی دی زندگی کٹ رہیا اے موجودہ وزیراعظم عمران خان لوکاں دی گل‘ تبدیلی تے نیا پاکستان دی گل کردے نیں۔ عوام کہندے نیں تبدیلی کدو ںآوے گی؟۔ ٭٭