اک رہنما شفیق استاد،درویش صفت انسان استاد، صحافی تے کالم نگار عطاء الرحمن

اختر سردار چودھری

استاد‘ صحافی تے کالم نگار عطاء الرحمن 17اپریل 1947ء نوں پیدا ہوئے۔ اچھرہ لہور وچ شروع دی تعلیم حاصل کیتی‘ مولانا مودودی کولوں فیض حاصل کیتا۔ 1968 وچ ایم اے کیتا‘ شورش کشمیری دے مشہور رسالہ ’چٹان‘ وچ لکھن توں شروعات کیتی‘ 1981 وچ روزنامہ نوائے وقت وچ کالم لکھن لگے۔ ہفت روزہ زندگی دے ایگزیکٹو ایڈیٹر مقرر ہوئے۔ 2004وچ سپیرئیر کالج وچ جرنلزم دے شعبے دے پہلے انچارج بنے‘ ایہہ پاکستان وچ صحافت وچ تعلیم دین والی پہلی نجی یونیورسٹی سی تے جدوں 2011وچ سپیرئیر گروپ دے چیئرمین پروفیسر چودھری عبدالرحمن نے اخبار کڈن دا فیصلہ کیتا تے پروفیسر عطاء الرحمن نوں اوہدی ذمہ واری سونپی جہڑی اوہناں نے تادم مرگ نبھائی۔ایس خبر نے ہلا کے رکھ دتا‘ روزنامہ نئی بات دے گروپ ایڈیٹر‘ سینئر کالم نویس تے دانشور صدارتی ایواڑڈ یافتہ صحافی‘ پروفیسر عطاء الرحمن ساڈے وچ نہیں رہے۔
حقیقت ایہہ اے کہ ایس دنیا وچ کسے نے رہنا نہیں اے۔ اپنا اپنا کردار تے ذمہ واریاں پوری کر کے ایس جہان فانی توں کوچ کر جانا اے۔ اسیں آکھ سکنے آں عطاء الرحمن صاحب نے اپنا کردار بخوبی نبھایا۔ اج اک زمانہ اوہناں نوں جاندا اے۔ سینئر صحافی تے روزنامہ ’’نئی بات‘‘ دے گروپ ایڈیٹر عطاء الرحمن نال ساڈے ملک دا ہر اک صحافی‘ اینکر‘ دانشور‘ کالم نویس تے ادیب واقف اے۔ اوہناں دے لکھاں شاگرد نیں جہڑے صحافت وچ اوہناں دا ناں زندہ رکھن گے۔ اپنی پوری صحافتی زندگی وچ اوہ کسے اک وی سکینڈل دا حصہ نہیں بنے۔ اوہناں نے صاف ستھری زندگی گزاری۔ بنیادی طور تے اوہ اک استاد سن۔ اوہناں توں پڑھن تے تربیت حاصل کرن والے بے شمار طالبعلم اج میڈیا دے شعبہ وچ کردار ادا کر رہے نیں۔
اوہ شعبہ صحافت دے نال نال درس و تدریس نال وی جڑے رہے۔سپیرئیر یونیورسٹی وچ ماس کمیونیکیشن ڈیپارٹمنٹ دے سربراہ وی رہے تے اوہناں دے شاگرد ہزاراں صحافی ملک تے بیرون ملک اپنے فرائض انجام دے رہے نیں۔ ہزاراں طلبا تے طالبات نے اوہناں دی سرپرستی وچ شعبہ صحافت وچ قدم رکھیا تے اج میڈیا دے وڈے وڈے اداریاں وچ اپنے سکھے ہوئے فن دے جوہر وکھا رہے نیں۔ اپنے شاگرداں نوں اوہناں نے اک نصیحت کیتی اے جہڑی آب زر نال لکھن دے قابل اے۔ ’’تسیں پرنٹ تے الیکٹرانک میڈیا وچ استعمال ہون والی زبان نوں ویکھو تے اوہناں دے ایس قول نوں ویکھو کہ ’’صحافت وچ آن والیاں نوں اردو تے انگریزی ادب ضرور پڑھنا چاہیدا‘‘۔ ساڈے ملک دے تقریباً ہمہ اقسام میڈیا نوں ایہدی شدت نال لوڑ اے کہ اوہ اردو ادب تے انگریزی ادب ای نہیں دنیا جہاں دے ادب دا مطالعہ کرن ۔ ایس نال اوہناں دے انداز بیاں وچ نکھار پیدا ہووے گا۔ سوچ وچ وسعت پیدا ہووے گی۔
اوہناں دی دوجی گل قول‘ نصیحت جہڑا میں ایس ویلے لکھنا لازم سمجھنا واں ایس بارے ہر اک لکھن والے نوں خاص کر ادب و صحافت نال جڑے ہر بندے نوں پلے بنھ لینا چاہیدا اے۔ ویکھیا گیا اے کہ ساڈے ہاں ادیب تے صحافیاں دا پڑھن ول رجحان گھٹ ہو گیا اے۔ آکھدے نیں کہ اک ہزار لفظ پڑھیے تے اک لکھیے‘ عطاء الرحمان دی اک گل نوں ذہن نشین کر لوو کہ صحافی کالم نگار تے ادیب نوں روزانہ اک انگلش تے اک اردو اخبار دا مطالعہ لازمی کرنا چاہیدا اے‘‘۔
سجنو جے تسیں ادیب بننا چاہندے او یا تسیں صحافی بننا چاہندے او تے تسیں دو قول‘ دو نصیحتاں‘ دو ہدایتاں نوں حزرجان بنا لوو۔پہلی ایہہ ادب دا مطالعہ کرو‘ دوجی :روز دو اخباراں دا مطالعہ کرو۔ تسیں کجھ دناں وچ اپنے اندر اک واضح تبدیلی محسوس کرو گے۔ کوئی ایس دنیا وچ رہیا اے نہ ای ہمیشہ رہوے گا۔ ایہہ آنا جانا ہزاراں سالاں توں جاری و ساری اے۔ ایس جہاں توں پرے وی اک جہاں آباد اے جہدے وچ جہڑا گیا اوہ لوٹ کے نہیں آیا۔ اوس جہاں جنہوں آخرت آکھیا جاندا اے ایہدی تیاری لئی سانوں ایس جہاں وچ گھلیا گیا اے جہڑے ایس راز توں واقف ہوندے نیں اوہ اپنی زندگی انساناں دی خدمت وچ‘ اوہناں دی فلاح و کامیابی لئی‘ اللہ دی خوشنودی لئی گزاردے نیں۔ ایہہ اختیار تے فیصلہ تے اللہ سبحان و تعالیٰ دے کول اے کہ اوہ کہنوں اپنی رحمت نال بخشدا اے۔ اسیں ظاہربین انسان تے ظاہری ویکھدے آں۔
عطاء الرحمن صاحب دے کالم بعنوان تجزیہ شائع ہوندے رہے نیں۔ میں کافی عرصہ توں اوہناں دے کالم مستقل مزاجی نال پڑھدا رہیا۔ میں اوہناں دا قاری آں‘ مینوں ایہدے تے فخر اے۔ اوہناں دا تجزیہ کافی حد تک ملکی تے عالمی سطح اتے درست ہویا کردا سی۔ اوہناں نے تجزیہ دے عنوان نال اپنے کالم دے ذریعے دو دہائیاں تک اپنے قارئین دے دلاں اتے راج کیتا۔ اک سینئر صحافی تے تجزیہ کار ہون دے ناطے تہاڈی نظراں ہمیشہ تازہ ترین ملکی سیاسی صورتحال تے انٹرنیشنل سطح اتے مرکوز رہندی سی۔ جنہاں نوں اوہ اپنے ’’تجزیہ‘‘دا حصہ بناندے جہڑا سیاسی تے صحافتی حلقیاں وچ بہت اہمیت دا حامل سمجھیا جاندا رہیا جد کہ اوہ پیشہ ور صحافی تے درویش منش انسان سن۔ اک معتدل دانشور‘ انسان دوست شفاف تے نہایت ایماندار شخصیت دے حامل سن۔ عطاء الرحمن نہ صرف اک پڑھی لکھی فیملی رکھدے سن بلکہ اک مذہبی گھرانے نال وی اوہناں دا تعلق سی۔ جہڑے اپنے قلم دے ذریعے پاکستان دی نظریاتی سرحداں دے محافظ دا کردار وی ادا کردے رہے۔ عطاء الرحمن نے شعبہ صحافت تے تعلیم وچ معاشرے دی بہتری لئی لازوال کم سرانجام دتے۔
اوہناں نے اپنے اک انٹرویو وچ دسیا کہ اوہ ایس گل اتے فخر کردے نیں کہ اوہناں دے والد نے تحریک پاکستان وچ جاندار کردار ادا کیتا سی تے اوہناں دے سسر نے مینار پاکستان دی تعمیر وچ بطور انجینئر کم کیتا سی۔ یعنی پاکستان بنان والیاں تے اوہدی تعمیر کرن والیاں وچ اوہناں دے آبائو اجداد دا ہتھ اے۔ اوہناں نوں ذاتی طور تے جانن والیاں دا آکھنا اے کہ عطاء الرحمن بہت ای بااخلاق‘ اعلیٰ اقدار دے حامل انسان سن۔اک کہنہ مشق‘ نظریاتی تے درویش صحافی سن۔ گروپ ایڈیٹر روزنامہ نئی بات عطاء الرحمن گردیاں دے عارضہ وچ مبتلا ہون دے علاوہ عرصہ دراز توں شوگر دے مرض وچ وی مبتلا سن۔ پچھلے دناں نجی ہسپتال وچ اوہناں دے ڈائیلسیز کیتے گئے سن تے انتہائی نگہداشت (آئی سی یو) وچ زیر علاج سن۔ علالت مگروں انتقال کر گئے۔ اللہ تعالیٰ مرحوم دی مغفرت فرمائے‘ اوہناں دی روح نوں اپنی جوار رحمت وچ جگہ دیوے تے لواحقین نوں ایہہ صدمہ ہمت نال برداشت کرن دا حوصلہ دیوے۔ آمین۔
اوہناں دا آخری کالم 10فروری نوں شائع ہویا سی۔ نواز شریف دی سوچ دے عنوان نال شائع ہویا جہدے وچ صرف اک پیراگراف سانوں آئینہ وکھان لئی کافی اے۔ اوہ اپنے کالم وچ لکھدے نیں: ’’ذرا غور کرو کہ ایس کلیہ نوں طوعاً و کرہاًاسیں اپنا کے پچھلے 70 ورھیاں دے دوران اپنے ملک نوں کہڑے عدم استحکام ایتھوں تک کہ ا فسوسناک ترین المیاں نال دوچار نہیں کیتا۔ ایس سوچ تے عمل نوں اپنا کے ایہہ ملک دولخت ہویا۔ بھارت دے مقابلے وچ شرمناک شکست دا سامنا کرنا پیا۔ اسیں امریکہ دی فرنٹ لائن ریاست بنے۔ افغانستان دی جنگ جت کے ہارے ہوئے آں۔بھارت 5 اگست 2019 دے اقدام دے ذریعے کشمیرنوں ایس اژدھے وانگوں انج ہڑپ کر گیا اے جہدا سفنا وی نہیں ویکھیا جا سکدا سی۔ ساڈے کول زبانی شورشرابا بلند کرن دے علاوہ کجھ نہیں رہیا تے لمحہ موجود دے اندر بلوچستان دی جان نوں لالے پئے ہوئے نیں۔ایہناں سارے حادثیاں توں جہڑا سانوں دوچار ہونا پیا اے اوہناں دا اک کارن ایہہ اے کہ ساڈے نیم جمہوری‘ نیم فوجی نظام یا کامل مارشل لا پاروں ملک دی فیصلہ کن طاقت نوں عوام دا مکمل مینڈیٹ حاصل نہیں سی‘‘۔
کالم دے اخیر وچ میں آکھناچاہواں گا کہ اوہناں دے شاگرداں دے نال نال جونیئر صحافیاں نوں تے اوہناں ساریاں نوں جنہاں دا تعلق صحافت تے ادب نال اے نوں اوہناں نصیحتاں اتے عمل کرنا چاہیدا اے جہڑیاں اوہ اکثر اپنے تجزیے وچ بیان کردے رہے نیں۔ ایہو اوہناں نوں حقیقی خراج تحسین اے۔ اک انتہائی اہم تے دکھ دی گل عطاء الرحمن صاحب جہدا اظہار اکثر کردے رہے۔ اوہ ایہہ اے کہ ساڈے ملک وچ خاص طور تے سوشل میڈیا پاروں یا الیکٹرانک میڈیا پاروں پرنٹ میڈیا شدید متاثر ہویا اے۔ حالانکہ دوجے ملکاں وچ تسیں ویکھو اج وی کتاباں تے پرنٹ میڈیا نوں اوہو اہمیت حاصل اے جہڑی پہلے سی۔ اوتھے سوشل میڈیا نوں خاص طور تے تے الیکٹرانک میڈیا نوں وی کسے حد تک فیک میڈیا سمجھیا جاندا اے۔ ایہدی وجہ وی عطاء الرحمن صاحب نے کئی اک واری لکھی سی کہ سوشل میڈیا اتے پرکھ دا نظام نہیں اے۔ پرنٹ میڈیا وچ ایڈیٹر اک ذمہ وار فرد ہوند ااے جہڑا شائع ہون والی ہر اک گل نوں پرکھدا اے تے اوہنوں بناندا سنواردا اے۔ ایہہ گل سوشل میڈیا اتے نہیں پائی جاندی جہدی وجہ نال مستند تے زبان و بیاں دی صحت دے نال تہانوں کوئی معلومات تے علم ملنامحال اے۔